Cuộc chạy đua vào lớp 10 công lập hạ nhiệt: Một kỳ thi, nhiều ngưỡng cửa
(NB&CL) Kỳ thi tuyển sinh vào lớp 10 năm học 2025 - 2026 trên cả nước ghi dấu sự “hạ nhiệt” rõ rệt khi học sinh không còn bị áp lực điểm số và nguyện vọng. Thay vào đó, các em được chủ động trao thêm nhiều cơ hội lựa chọn hướng đi phù hợp, tạo điều kiện để tự tin khám phá năng lực, phát huy thế mạnh cá nhân và xây dựng lộ trình học tập theo cách riêng.
Thực hiện Thông tư số 30/2023/TT-BGDĐT về quy chế tuyển sinh THCS và THPT, nhiều địa phương đã chủ động điều chỉnh phương thức tuyển sinh theo hướng linh hoạt, kết hợp giữa thi tuyển và xét tuyển. Việc rút gọn môn thi, giảm áp lực học tập được triển khai đồng bộ, mang lại tín hiệu tích cực trong một mùa thi vốn nhiều căng thẳng.
Tại Hà Nội, gần 103.000 học sinh đăng ký thi vào lớp 10 công lập, trong khi chỉ tiêu tuyển sinh đạt gần 80.000 – tăng khoảng 5.000 so với năm học trước. Điều này giúp kỳ thi phần nào “giảm nhiệt”, tuy nhiên không vì thế mà giảm sút tinh thần nỗ lực của học sinh, đặc biệt với nhóm dự thi vào các trường chuyên, lớp chọn. Chỉ tiêu hệ chuyên của 4 trường THPT chuyên thuộc thành phố tăng gần 500, lên 2.730 học sinh; ngoài ra, khoảng 1.000 suất học khác dành cho học sinh thi vào các trường chuyên trực thuộc các trường đại học.
Em Dương Anh Đức, học sinh lớp 9N, Trường THCS & THPT Lương Thế Vinh, chia sẻ: “Em chịu áp lực không nhỏ vì các bạn trong lớp đều học rất tốt. Nhưng cũng nhờ vậy, em có động lực để cố gắng hơn mỗi ngày.” Theo cô Nguyễn Thị Bích Trang, giáo viên của trường, nhà trường đã tăng cường tiết ôn tập từ đầu năm: “Chúng tôi luôn động viên học sinh giữ vững tâm lý, bám sát đề thi minh họa, luyện đề chuyên sâu để vững vàng bước vào kỳ thi”.
Tinh thần “giảm áp lực, tăng hiệu quả” trong thi cử đang được hiện thực hóa rõ nét qua kỳ thi tuyển sinh lớp 10 năm học 2025–2026 tại nhiều địa phương. Dưới định hướng của Thông tư 30/2023/TT-BGDĐT và Công văn 3935 của Bộ Giáo dục và Đào tạo, các địa phương được trao quyền chủ động về phương án thi – xét, cấu trúc và hình thức đề thi cũng trở nên linh hoạt, bám sát mục tiêu đánh giá năng lực toàn diện thay vì kiểm tra ghi nhớ máy móc.
Mới đây nhất, đề thi môn Ngữ văn tại Lai Châu được đánh giá là nhẹ nhàng, thiết thực. Phần đọc hiểu (4 điểm) sử dụng trích đoạn bài thơ “Bác ơi” của Tố Hữu – ngữ liệu nằm trong phần đọc thêm SGK Ngữ văn 12 chương trình cũ yêu cầu thí sinh nhận diện thể thơ, biện pháp tu từ và thông điệp. Phần làm văn gồm câu phân tích một khổ thơ (2 điểm) và bài nghị luận xã hội về hiện tượng học sinh lạm dụng mạng xã hội (4 điểm). Cấu trúc đề hài hòa, nội dung quen thuộc, phù hợp với năng lực học sinh phổ thông.
Còn tại Hà Nội, đề Ngữ văn chuyên của Trường Phổ thông Năng khiếu mang tính thời sự và gợi mở, xoay quanh khái niệm “Thế hệ cợt nhả” với phong cách sống vui nhộn, thích đùa của một bộ phận giới trẻ. Thí sinh được mời gọi đưa ra góc nhìn đa chiều về hiện tượng này, nhận diện những mặt tích cực, đồng thời cảnh báo nguy cơ lệch chuẩn nếu thiếu chiều sâu và trách nhiệm.
Không còn nặng nề, áp lực như trước, đề thi năm nay tại nhiều tỉnh thành đã thể hiện tinh thần đổi mới rõ nét: giảm tính đánh đố, tăng khả năng liên hệ thực tiễn, tạo cơ hội để học sinh thể hiện chính kiến, cảm xúc và sự nhạy bén với đời sống xã hội. Tuy nhiên, theo các chuyên gia, yêu cầu phân loại vẫn được đảm bảo, đặc biệt ở các câu vận dụng cao. Đây cũng là “thước đo” để nhận diện năng lực thật sự của thí sinh có nguyện vọng vào chuyên và lớp chọn.
Thay vì chạy đua vào lớp 10 công lập bằng mọi giá, nhiều phụ huynh và học sinh hiện nay đang chủ động chuyển hướng sang giáo dục nghề nghiệp phù hợp với năng lực, đây là một lộ trình học tập thiết thực, tiết kiệm thời gian và bám sát nhu cầu thị trường lao động. Thực tế cho thấy, công tác hướng nghiệp tại nhiều địa phương đã có sự chuyển biến mạnh mẽ: từ lớp 8, lớp 9, học sinh đã được tư vấn tâm lý, kết nối với các cơ sở giáo dục nghề nghiệp, doanh nghiệp và trường nghề. Hệ thống giáo dục thường xuyên và dạy nghề được mở rộng, tạo thêm lựa chọn phù hợp cho học sinh không theo đuổi lộ trình học thuật truyền thống. Sự thay đổi này đang phát huy hiệu quả khi phụ huynh dần nhìn nhận rõ giá trị thực tế của giáo dục nghề nghiệp không chỉ là lối đi phụ, mà là cánh cửa vào đời bền vững, phù hợp với năng lực và xu hướng phát triển của nền kinh tế.
Cuộc đua vào lớp 10 nay không còn là đường hẹp chỉ dành cho những người về đích với điểm số cao nhất. Sự đa dạng trong lựa chọn, từ giáo dục phổ thông đến giáo dục nghề nghiệp, đã và đang tạo ra những “ngưỡng cửa mở”, nơi học sinh được quyền lựa chọn lối đi phù hợp nhất với năng lực và đam mê của mình. Khi kỳ thi không còn là áp lực mà trở thành bước đệm, mỗi em học sinh sẽ có cơ hội khởi đầu hành trình học tập theo cách riêng, chủ động, tự tin và đầy hy vọng cho tương lai.