Cuộc thử nghiệm của các nền kinh tế lớn: Tăng trưởng trước, kiểm soát sau?

Các quốc gia và ngân hàng trung ương thuộc nhóm G7 dường như đã lựa chọn con đường mở rộng tiền tệ và tài khóa, bất chấp nợ công cao và giá cả tăng. Thị trường chứng khoán, vàng và các tài sản rủi ro khác đang phản ánh rõ tâm thế đó.

Từ Tokyo đến Washington: Tín hiệu “mở van” chính sách

Chỉ mới 6 tháng trước, bức tranh kinh tế toàn cầu bị bao trùm bởi tâm lý bi quan. Tại Mỹ, các chính sách thuế quan mới và căng thẳng thương mại khiến giới đầu tư lo ngại về một chu kỳ suy thoái mới. Tăng trưởng chậm, lạm phát cao và lãi suất ở mức kỷ lục từng được xem là “công thức hoàn hảo” cho sự đình trệ.

Tuy nhiên, tình thế đã đảo ngược. Sự trỗi dậy mạnh mẽ của làn sóng đầu tư vào trí tuệ nhân tạo (AI), kết hợp với chính sách tiền tệ mềm dẻo và chi tiêu công tăng tốc, đã kích hoạt chu kỳ tăng giá mới trên thị trường tài chính toàn cầu. Chỉ số chứng khoán tại nhiều nước phát triển đạt mức kỷ lục, lợi nhuận doanh nghiệp phục hồi, còn tâm lý rủi ro của nhà đầu tư quay lại mức cao nhất kể từ trước đại dịch.

Bước ngoặt gần đây nhất đến từ Nhật Bản, nền kinh tế G7 duy nhất từng cân nhắc siết chặt tiền tệ. Việc bà Sanae Takaichi đắc cử Chủ tịch Đảng Dân chủ Tự do và có khả năng trở thành nữ Thủ tướng đầu tiên của Nhật Bản được xem là tín hiệu cho chính sách tiền tệ và tài khóa tiếp tục nới lỏng. Ngân hàng Trung ương Nhật Bản (BoJ) giữ lãi suất ở mức chỉ 0,5%, đồng thời ủng hộ chi tiêu công như một động lực thúc đẩy tăng trưởng.

Trong khi đó, Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed) đã khôi phục chính sách nới lỏng sau 9 tháng tạm dừng và dự kiến tiếp tục giảm thêm 50 điểm cơ bản, đưa lãi suất chính sách xuống khoảng 3,5% vào cuối năm. Ngân hàng Trung ương châu Âu (ECB) cũng đang duy trì mặt bằng lãi suất thấp, gần mức 2% - thấp nhất trong ba năm qua.

Nếu so sánh trong khung G7, có thể nói các điều kiện tài chính hiện nay đang “rộng rãi” chưa từng có. Điều đáng chú ý là xu hướng này diễn ra ngay cả khi lạm phát vẫn vượt ngưỡng mục tiêu 2% tại hầu hết các nền kinh tế phát triển. Theo OECD, lạm phát cốt lõi của nhóm G7 trong tháng 8 vẫn duy trì ở mức 3%, chỉ giảm nhẹ so với mức trung bình 3,2% của năm 2024. Riêng Mỹ và Nhật Bản vẫn quanh mức 3%, trong khi kỳ vọng lạm phát dài hạn của giới đầu tư Mỹ dao động quanh 2,4%, cao hơn mục tiêu chính thức của Fed.

Những con số đó khiến nhiều nhà quan sát cho rằng các ngân hàng trung ương đang ngầm chấp nhận mức lạm phát cao hơn như “mức bình thường mới”, ưu tiên duy trì tăng trưởng và ổn định thị trường hơn là quay lại chính sách thắt chặt.

Chính sách tài khóa “không có phanh”

Nếu các ngân hàng trung ương đang nới lỏng, thì chính phủ các quốc gia dường như cũng không muốn “phanh lại”. Đức đang triển khai gói chi tiêu tài khóa lịch sử gần 1.000 tỷ euro trong quý này, nhằm kích thích đầu tư và chuyển đổi năng lượng. Tại Pháp, tình hình chính trị phức tạp và cam kết chi tiêu công khiến thâm hụt ngân sách lên tới 5% GDP.

Ở Mỹ, dự luật tài khóa mang tính biểu tượng của Tổng thống Donald Trump bao gồm cắt giảm thuế doanh nghiệp, giảm quy định và tăng chi tiêu cho quốc phòng, hạ tầng và AI. Với tăng trưởng kinh tế Mỹ hiện đã đạt khoảng 4%, gói kích thích mới có thể đẩy nền kinh tế vào trạng thái “tăng nhiệt”.

Song song đó, làn sóng đầu tư cơ sở hạ tầng AI và chi tiêu quốc phòng gia tăng trên toàn cầu tiếp tục tạo lực đẩy mới. Kết hợp các yếu tố này, dự báo tăng trưởng toàn cầu trong năm tới được điều chỉnh tăng, trái ngược hoàn toàn với các dự đoán ảm đạm hồi đầu năm.

Trung Quốc: “mảnh ghép” còn lại trong bức tranh nóng

Ngoài nhóm G7, Trung Quốc cũng đang chuẩn bị cho một giai đoạn chính sách mới. Hội nghị quan trọng của Đảng Cộng sản Trung Quốc dự kiến diễn ra cuối tháng 10 sẽ xác định định hướng kinh tế 5 năm tới. Nhiều thông tin tiết lộ Bắc Kinh sẽ tập trung vào 2 mục tiêu then chốt: kích thích tiêu dùng trong nước và thúc đẩy phát triển công nghệ tự chủ.

Giới phân tích nhận định, trong bối cảnh tăng trưởng chậm lại và thương mại toàn cầu chịu sức ép, động thái này có thể lan tỏa tác động tích cực ra toàn cầu, đặc biệt trong các lĩnh vực sản xuất chip, năng lượng tái tạo và hạ tầng số. Sự phối hợp giữa các gói kích thích của Trung Quốc và các chính sách mở rộng ở phương Tây càng củng cố nhận định rằng kinh tế thế giới đang bước vào giai đoạn “tăng tốc đồng pha”.

Liệu tăng trưởng “nóng” có bền vững?

Kịch bản lạc quan cho rằng sự phổ biến của AI và công nghệ tự động hóa có thể giúp tăng năng suất, cho phép các nền kinh tế duy trì tăng trưởng cao mà không đẩy lạm phát lên quá mức. Nếu giá năng lượng tiếp tục hạ nhiệt và năng suất cải thiện, “nền kinh tế nóng” có thể trở thành trạng thái bền vững mới của thế giới hậu đại dịch.

Tuy nhiên, những giả định đó hiện vẫn chỉ là phỏng đoán. Thực tế, việc đồng thời nới lỏng tiền tệ và tài khóa trong bối cảnh nợ công tăng cao có thể làm gia tăng rủi ro hệ thống. Thị trường chứng khoán tăng mạnh, lợi suất trái phiếu dài hạn leo thang và giá vàng lập kỷ lục mới cho thấy giới đầu tư đang tìm kiếm cả cơ hội lẫn “nơi trú ẩn” an toàn.

Đường cong lợi suất trái phiếu đang dốc lên ngay cả khi lãi suất ngắn hạn được cắt giảm. Điều này phản ánh tâm lý mâu thuẫn của thị trường: vừa tin tưởng vào tăng trưởng, vừa lo ngại lạm phát chưa thực sự được kiểm soát.

Trong bối cảnh cạnh tranh toàn cầu gay gắt và môi trường địa chính trị nhiều rủi ro, các chính phủ dường như không muốn là bên đầu tiên “phanh gấp”. Các nền kinh tế lớn đều theo đuổi mục tiêu tăng trưởng nội địa, củng cố năng lực công nghệ và đảm bảo an ninh kinh tế, thay vì ưu tiên kiềm chế chu kỳ nóng.

Sự “tăng tốc có chủ đích” này phản ánh một thực tế mới: kinh tế toàn cầu đang chuyển từ kiểm soát rủi ro sang khai thác cơ hội. Nhưng đồng thời, nó cũng khiến hệ thống tài chính trở nên nhạy cảm hơn với cú sốc bất ngờ, cho dù là từ lạm phát, nợ công hay biến động địa chính trị.

Hiện tại, “đèn tín hiệu vĩ mô” đang bật xanh cho tăng trưởng. Câu hỏi không còn là liệu kinh tế thế giới có suy thoái hay không, mà là nó có thể chịu được bao lâu trong trạng thái “nóng” như hiện nay trước khi phải hạ nhiệt.