Đại biểu Quốc hội: Người livestream bán hàng cần phải chịu trách nhiệm với lời quảng cáo

Chiều 13/11, dưới sự điều hành của Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Đức Hải, Quốc hội thảo luận ở hội trường về dự án Luật Thương mại điện tử.

Cần mở rộng thời hạn lưu trữ dữ liệu livestream lên 2 năm

Tham gia thảo luận, đại biểu Hoàng Thị Thanh Thúy - Đoàn đại biểu Quốc hội (ĐBQH) tỉnh Tây Ninh nêu rõ: Trong dự thảo Luật, các điều, khoản từ Điều 20 đến Điều 22 đã xác định tương đối đầy đủ trách nhiệm của 3 chủ thể chính trong hoạt động livestream bán hàng gồm: người bán, người livestream và nền tảng.

Tuy nhiên, theo đại biểu Hoàng Thị Thanh Thuý, khi đối chiếu với một số tình huống trong thực tế gần đây, như các vụ việc người nổi tiếng livestream bán hàng kém chất lượng, "thổi phồng" công dụng thực phẩm chức năng, hoặc trường hợp dùng kỹ thuật “seeding ảo” để thao túng niềm tin người mua - thì vẫn còn một số khoảng trống cần được làm rõ để tăng tính khả thi.

Thứ nhất, nghĩa vụ “không cung cấp thông tin gian dối” của người livestream (khoản 3 Điều 22) mang tính nguyên tắc, nhưng dự thảo luật chưa làm rõ cơ chế kiểm soát trước khi phát sóng đối với các mặt hàng có nguy cơ tác động đến sức khỏe cộng đồng.

Thứ hai, quy định lưu trữ dữ liệu livestream tối thiểu 1 năm (khoản 5 Điều 20) có thể chưa đủ bảo đảm khi xảy ra tranh chấp hoặc xử lý vi phạm kéo dài. Ngoài ra, dự thảo chưa nói rõ quyền tiếp cận bản ghi livestream của người tiêu dùng khi có tranh chấp; chưa quy định rõ trách nhiệm cung cấp bản ghi theo yêu cầu của cơ quan quản lý.

Thứ ba, trường hợp người livestream đưa ra thông tin vượt quá nội dung quảng cáo đã được xác nhận thì vẫn chưa có cơ chế xử lý riêng, nhất là trách nhiệm liên đới với người bán.

Thứ tư, nền tảng hiện chỉ bị ràng buộc về nghĩa vụ gỡ bỏ nội dung vi phạm, chưa có quy định liên quan đến kiểm soát thuật toán đề xuất/ưu tiên hiển thị livestream - trong khi đây là một yếu tố bị cho là góp phần tạo hiệu ứng lôi kéo mua hàng theo “đám đông ảo”.

Để bảo đảm dự thảo luật phù hợp hơn với thực tiễn đang diễn biến rất nhanh của thương mại qua livestream, đại biểu Hoàng Thị Thanh Thúy đề xuất cân nhắc một số điểm sau: Bổ sung cơ chế kiểm soát trước khi phát trực tiếp đối với các phiên livestream quảng cáo công dụng đặc biệt (đối với sản phẩm ảnh hưởng sức khỏe như thực phẩm chức năng, mỹ phẩm), theo hướng người bán hoặc người livestream phải cung cấp hồ sơ sản phẩm cho nền tảng thương mại điện tử để rà soát có điều kiện.

Làm rõ trách nhiệm liên đới của người livestream trong trường hợp đưa thông tin vượt quá hoặc sai lệch so với hồ sơ hàng hóa do người bán cung cấp; kèm theo biện pháp xử lý bổ sung như cấm livestream trong một thời gian nhất định.

Mở rộng thời hạn lưu trữ dữ liệu livestream lên 2 năm và quy định nghĩa vụ cung cấp bản ghi, bình luận, bằng chứng chốt đơn cho người tiêu dùng hoặc cơ quan có thẩm quyền khi có tranh chấp hoặc yêu cầu điều tra.

Bổ sung nghĩa vụ nền tảng công khai tiêu chí hiển thị livestream, kiểm soát bình luận "seeding ảo" và có cơ chế cảnh báo khi phát hiện lưu lượng tương tác bất thường.

Bên cạnh đó, Đại biểu đoàn Tây Ninh cũng cho rằng, có thể xem xét phân loại “người livestream có ảnh hưởng lớn” hoặc “phiên livestream có doanh thu lớn” để áp dụng cơ chế kiểm soát chặt hơn, tương tự cách nhiều quốc gia đã và đang thực hiện.

Cần cho phép lưu trữ có chọn lọc theo loại hàng hóa

Thảo luận “Trách nhiệm của chủ quản nền tảng thương mại điện tử trong hoạt động livestream bán hàng”, đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga - Đoàn ĐBQH thành phố Hải Phòng đề nghị cân nhắc quy định tại Khoản 6, Điều 21 dự thảo luật khi "yêu cầu các nền tảng thương mại điện tử phải lưu trữ toàn bộ dữ liệu hình ảnh, âm thanh của hoạt động livestream bán hàng trong thời gian ít nhất 1 năm kể từ thời điểm bắt đầu truyền phát".

Theo đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga, các video livestream thường có dung lượng rất lớn, thực tế có những phiên live bán hàng có thời gian lên tới vài giờ. Và trong bối cảnh hiện nay, mỗi ngày trên một nền tảng thương mại điện tử đều diễn ra rất nhiều phiên livestream.

Do đó, đại biểu đoàn Hải Phòng cho rằng việc yêu cầu lưu trữ hình ảnh, âm thanh của tất cả các phiên livestream trong thời gian ít nhất 1 năm sẽ kéo theo chi phí rất lớn đối với doanh nghiệp kinh doanh nền tảng thương mại điện tử.

"Yêu cầu này vượt quá khả năng của nhiều doanh nghiệp trong nước, nhất là doanh nghiệp nhỏ, các doanh nghiệp startup trong lĩnh vực công nghệ thông tin, tạo nên thách thức cạnh tranh giữa các nền tảng thương mại điện tử của Việt Nam với các nền tảng thương mại điện tử quốc tế xuyên biên giới có nguồn lực vượt trội. Việc lưu trữ các video cũng sẽ kéo theo vấn đề về bảo mật dữ liệu cá nhân, rủi ro rò rỉ thông tin", bà Nga nêu rõ.

Từ yêu cầu trên, đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga đề nghị quy định cho phép lưu trữ có chọn lọc theo loại hàng hóa bán tại các phiên livestream, mức độ rủi ro về khiếu nại của người mua sau phiên livestream; không áp dụng yêu cầu lưu trữ tràn lan và cào bằng đối với tất cả các phiên livestream, các loại hàng hóa.

Bên cạnh đó, có thể cho phép chủ quản nền tảng thương mại điện tử sử dụng bản ghi tóm tắt để lưu trữ thay vì lưu giữ toàn bộ video và bổ sung quy định về bảo vệ dữ liệu cá nhân trong quá trình lưu trữ.

Xác định rõ vai trò, trách nhiệm của từng chủ thể trong hoạt động livestream bán hàng

Về trách nhiệm của các bên khi hoạt động livestream bán hàng, đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga cho rằng cần xác định rõ vai trò, trách nhiệm của từng chủ thể, trong đó: Người bán chịu trách nhiệm chính về chất lượng, nguồn gốc hàng hóa; Người livestream chịu trách nhiệm trong phạm vi nội dung mà họ trình bày hoặc khẳng định, quảng cáo; Tổ chức cung cấp dịch vụ tiếp thị liên kết chỉ chịu trách nhiệm trong phạm vi dịch vụ kỹ thuật; Người tiếp thị chỉ chịu trách nhiệm trong phạm vi họ kiểm soát được.

Cũng theo đại biểu đoàn TP Hải Phòng, không áp đặt nghĩa vụ vượt quá khả năng hoặc tính chất công việc và Nền tảng thương mại điện tử chịu trách nhiệm khi không thực hiện biện pháp kỹ thuật theo quy định, không phải là cơ quan tiền kiểm nội dung, không biến nền tảng thương mại điện tử thành “cơ quan thẩm định quảng cáo.

Cùng với đó, cần bổ sung quy định cụ thể cơ chế thực hiện các yêu cầu về trách nhiệm, nghĩa vụ của các chủ thể trong hoạt động livestream.