Đại dương toàn cầu 'trượt' bài kiểm tra sức khỏe khi độ axit vượt ngưỡng nguy hiểm

Theo đánh giá thường niên từ Viện Nghiên cứu Tác động Khí hậu Potsdam, độ axit của đại dương đã vượt quá ngưỡng quan trọng, gây ảnh hưởng xấu đối với sinh vật biển.

Đây là ranh giới hành tinh thứ bảy trong số chín ranh giới đã bị vượt qua. Ranh giới hành tinh là khuôn khổ xác định giới hạn an toàn của tác động con người lên hệ thống Trái đất. Việc vượt qua các giới hạn này có thể khiến môi trường mất khả năng tự điều chỉnh, đẩy hệ thống Trái đất ra khỏi sự ổn định của kỷ Holocen - thời kỳ xã hội loài người phát triển.

Phát hiện này càng thúc đẩy lời kêu gọi khẩn cấp về nỗ lực toàn cầu nhằm hạn chế nhiên liệu hóa thạch, nạn phá rừng và các áp lực khác do con người gây ra.

Báo cáo được công bố trong bối cảnh nhiệt độ đại dương liên tục phá kỷ lục và hiện tượng tẩy trắng san hô hàng loạt đang diễn ra. Đại dương, vốn bao phủ 71% bề mặt Trái đất và đóng vai trò then chốt trong ổn định khí hậu, đang đứng trước nguy cơ suy giảm các chức năng thiết yếu.

Báo cáo Kiểm tra Sức khỏe Hành tinh 2025 ghi nhận kể từ khi bắt đầu kỷ nguyên công nghiệp, độ pH bề mặt đại dương đã giảm khoảng 0,1 đơn vị. Sự thay đổi này tương đương với mức axit tăng 30-40%, đẩy hệ sinh thái biển vượt qua ngưỡng an toàn.

Các hệ sinh thái như san hô nước lạnh, rạn san hô nhiệt đới và sinh vật biển Bắc Cực đang đặc biệt dễ bị tổn thương.

Khi khí CO2 từ việc đốt nhiên liệu hóa thạch thấm vào nước biển, nó tạo ra axit cacbonic. Phản ứng hóa học này làm suy giảm lượng canxi cacbonat – khoáng chất thiết yếu cho việc xây dựng bộ xương và vỏ của nhiều sinh vật biển.

Điều này ảnh hưởng trực tiếp đến các loài như hàu, nghêu. Đồng thời, nó gián tiếp gây hại cho những loài lớn hơn như cá hồi, cá voi và các sinh vật ăn các loài nhỏ hơn. Về lâu dài, những tác động này sẽ đe dọa nghiêm trọng đến an ninh lương thực toàn cầu và kinh tế các cộng đồng ven biển.

Các nhà khoa học cảnh báo rằng axit hóa đại dương đang làm suy yếu nghiêm trọng vai trò quan trọng của đại dương trong việc hấp thụ nhiệt và khoảng 25-30% khí carbon dioxide từ khí quyển. Điều này đặc biệt đáng lo ngại vì nó đe dọa "ổ sinh học" gồm các sinh vật biển giúp cô lập carbon ở tầng sâu.

Trong báo cáo, cả sáu ranh giới hành tinh khác đã bị phá vỡ – biến đổi khí hậu, tính toàn vẹn sinh quyển, thay đổi hệ thống đất, sử dụng nước ngọt, dòng chảy sinh địa hóa và các thực thể mới – đều cho thấy xu hướng xấu đi. Việc bổ sung thêm một danh mục riêng cho đại dương được đánh giá là đặc biệt đáng lo ngại.

Đồng lãnh đạo Phòng thí nghiệm Khoa học Ranh giới Hành tinh, Levke Caesar, chia sẻ bà cảm thấy "thật sự sợ hãi" trước dữ liệu hiện tại. Bà giải thích rằng trong khi khí thải chỉ mất một năm để hòa vào khí quyển, thì lại cần đến một nghìn năm để lắng xuống đại dương. Tuy nhiên, bà nhấn mạnh rằng vẫn có thể hành động thông qua việc cắt giảm nhiên liệu hóa thạch, giảm ô nhiễm và tăng cường quản lý nghề cá.

Báo cáo chỉ ra rằng hợp tác quốc tế đã thành công trong việc bảo vệ tầng ôzôn và hạn chế khí thải aerosol. Các hiệp định như Nghị định thư Montreal chứng minh rõ ràng rằng chính sách toàn cầu có khả năng xoay chuyển tình thế và mang lại kết quả tích cực.

Theo Johan Rockstrom, Giám đốc Viện Potsdam, mặc dù đang "chứng kiến sự suy giảm sức khỏe toàn cầu của hành tinh," nhưng tình trạng này "không phải là số phận tất yếu".

Ông tin rằng lịch sử đã cho thấy con người có thể đảo ngược xu hướng. Ông ví tình hình hiện tại là một "chẩn đoán nghiêm trọng" nhưng "cánh cửa để chữa lành vẫn rộng mở", và khẳng định: thất bại chỉ là một lựa chọn và chúng ta phải né tránh nó.