Đài Tiếng nói Việt Nam: Nơi những " bản nhạc sống" kể chuyện lịch sử

Cuốn biên niên sử bằng âm thanh…

Theo Nhà báo Phạm Xuân Kỳ, Trưởng phòng Ca nhạc, Ban Văn học Nghệ thuật Âm nhạc VOV3, Đài Tiếng nói Việt Nam, ngay từ những ngày đầu thành lập, những thế hệ tiền bối đặt nền móng và chịu trách nhiệm xây dựng Đài đã đánh giá đúng, nhìn nhận đúng vai trò âm nhạc trên sóng phát thanh. Hàng chục năm qua, âm nhạc luôn sát cánh từng ngày, từng giờ trong các chương trình của Đài Tiếng nói Việt Nam. Âm nhạc luôn xuất hiện vào mọi thời điểm lịch sử quan trọng của đất nước và kho tàng âm nhạc của Đài đã trở thành minh chứng sống động cho lịch sử dân tộc.

“Những giai điệu hùng tráng ấy, khi được phát sóng rộng rãi, đến với công chúng, đã trở thành nguồn động lực tinh thần vô giá, thôi thúc ý chí chiến đấu và động viên tinh thần của đồng bào, chiến sĩ cả nước những năm tháng kháng chiến cứu nước”, ông Kỳ cho biết.

Những ca khúc cách mạng trong kho băng Đài Tiếng nói Việt Nam đóng vai trò như một cuốn biên niên sử bằng âm thanh mà không đơn vị truyền thông nào có được với ý nghĩa lịch sử to lớn như vậy. Đây không chỉ là nơi lưu giữ những bản thu âm đầu tiên, những giọng ca huyền thoại, mà còn là minh chứng chân thực cho từng dấu mốc lịch sử. Mỗi giai điệu cất lên lại khơi dậy những cảm xúc mãnh liệt, đưa người nghe trở về với những thời khắc thiêng liêng của quá khứ. Tính “biên niên sử” ấy thể hiện rõ nét qua những “bản tin bằng âm nhạc” song hành cùng các sự kiện trọng đại.

Trong những ngày tháng này, nhớ về những giờ khắc sôi sục của Cách mạng tháng Tám 1945, trên làn sóng Đài Tiếng nói Việt Nam lại vang lên âm hưởng của ca khúc “19 tháng 8” - sáng tác nhạc sĩ Xuân Oanh, cùng với đó là phiên bản đầu tiên của bài “Tiến quân ca” gồm 2 lời hát, trước khi trở thành Quốc ca chính thức.

Rồi hình ảnh Bác Hồ đọc Tuyên ngôn Độc lập được khắc hoạ trong ca khúc “Ba Đình nắng” của nhạc sĩ Bùi Công Kỳ lời thơ Vũ Hoàng Địch, tái hiện không khí lịch sử thiêng liêng. Tới giai đoạn cả nước bước vào cuộc kháng chiến chống Pháp, là bức tranh âm thanh sinh động trên sóng Đài Tiếng nói Việt Nam như “Hành quân xa” của nhạc sĩ Đỗ Nhuận, “Qua miền Tây Bắc” nhạc sĩ Nguyễn Thanh, hay “Hò kéo pháo” của nhạc sĩ Hoàng Vân.

Tiếp đó thắng lợi của cuộc kháng chiến chống Mỹ được đánh dấu bằng “Đất nước trọn niềm vui” nhạc sĩ Hoàng Hà, “Như có Bác trong ngày vui đại thắng” của nhạc sĩ Phạm Tuyên...

“Sức mạnh của kho tàng âm nhạc này nằm ở chỗ, nó không chỉ tái hiện một cách khô khan các sự kiện, mà còn khơi dậy trong lòng mỗi người Việt Nam một nỗi niềm tự hào sâu sắc, một sợi dây vô hình kết nối quá khứ, hiện tại và tương lai. Những ca khúc này không chỉ là lời ca mà còn là tiếng nói của thời đại, phản ánh trực tiếp không khí chiến trường ác liệt mà hào hùng, trở thành nguồn động viên tinh thần vô giá và là tài sản quý báu cho thế hệ mai sau”, nhà báo Phạm Xuân Kỳ chia sẻ.

Giữ gìn và “tái sinh” những bài ca đi cùng năm tháng

Kho tàng âm nhạc đồ sộ của Đài Tiếng nói Việt Nam luôn là niềm tự hào lớn lao. Chính vì vậy, công tác lưu trữ đã được thực hiện một cách cẩn trọng qua nhiều thế hệ cán bộ và ban lãnh đạo Đài. Theo ông Phạm Xuân Kỳ, Trưởng phòng Ca nhạc, Ban Văn học Nghệ thuật Âm nhạc VOV3, từ những năm tháng trước đây, các thế hệ đi trước đã áp dụng những quy trình tỉ mỉ để bảo tồn tài sản quý giá này. Ông cho biết: “Mỗi tác phẩm gốc đều có nhiều phiên bản dự phòng, đảm bảo nếu một bản bị hỏng, vẫn còn những bản khác thay thế, ấy là chưa kể những công việc kỹ thuật đặc thù khác mà các cán bộ kỹ sư Đài thực hiện. Và hiện nay, toàn bộ hệ thống kho băng âm thanh đã được số hóa, đảm bảo lưu trữ và sử dụng một cách tốt nhất”.

Nhờ sự bảo tồn cẩn trọng đó, những ca khúc cách mạng đã thấm sâu vào tâm hồn nhiều thế hệ người Việt. Đài Tiếng nói Việt Nam không chỉ là nơi lưu giữ mà còn là nơi phản ánh nền âm nhạc Việt Nam một cách toàn diện nhất ở các lĩnh vực sáng tác, biểu diễn, lý luận, và phê bình. Theo ông Phạm Xuân Kỳ, Đài đã trở thành nơi tuyên truyền, giảng dạy kiến thức âm nhạc, và là bệ phóng cho sự nghiệp của hầu hết các nhạc sĩ tên tuổi của Việt Nam từ trước tới nay. Các giọng ca xuất sắc từ ca nhạc mới, dân ca, nhạc cổ truyền đến các tay đàn điêu luyện từ nhạc cụ quốc tế đến nhạc cụ dân tộc đều được giới thiệu, khẳng định và được công chúng yêu mến qua làn sóng Đài Tiếng nói Việt Nam.

Ông Phạm Xuân Kỳ bày tỏ, tinh thần yêu nước luôn tồn tại trong mỗi người Việt Nam, nhưng nó cần được khơi gợi và nuôi dưỡng thường xuyên để không bị lãng quên. “Nếu thế hệ trẻ được tiếp cận và yêu thích những ca khúc cách mạng, họ sẽ không chỉ nghe nhạc, mà còn thực sự hiểu và cảm nhận được những trang sử hào hùng, tinh thần bất khuất mà cha ông ta đã đổ xương máu để gìn giữ độc lập, tự do”, ông chia sẻ.

Trong kỷ nguyên đất nước đang vươn mình, những người làm báo âm nhạc tại Ban Văn học Nghệ thuật Âm nhạc đã và đang tích cực triển khai việc số hóa kho tàng âm thanh đồ sộ, hướng tới xây dựng một thư viện trực tuyến. Hơn cả một kho lưu trữ, đây sẽ là một “nhật ký âm thanh” nơi thế hệ trẻ có thể dễ dàng tìm về, lắng nghe và cảm nhận những bản thu gốc quý giá. Song song đó, nhiều dự án làm mới ca khúc cũ cũng đang được triển khai, như một nhịp cầu tinh tế nối quá khứ với hiện tại. Bằng cách này, những giá trị âm nhạc truyền thống sẽ được đưa đến gần hơn, giúp các bạn trẻ vừa hoà mình trong âm nhạc đương đại, vừa tìm thấy sợi dây kết nối với cội nguồn văn hóa của dân tộc.

“Bằng sự kết hợp khéo léo giữa bảo tồn và sáng tạo, Đài Tiếng nói Việt Nam nói chung và Ban Văn học Nghệ thuật Âm nhạc VOV3 đang tiếp tục sứ mệnh của mình: lưu giữ những giai điệu đã đi cùng năm tháng, là cầu nối vững chắc, đưa những giá trị âm nhạc truyền thống đến gần hơn với thế hệ trẻ, và tự hào là thành trì của âm nhạc cách mạng”, ông Phạm Xuân Kỳ khẳng định.