Đàm phán thương mại Mỹ - Trung: Tìm kiếm điểm chung trong bối cảnh cạnh tranh chiến lược

Cuộc gặp diễn ra trong bối cảnh thời hạn quyết định đối với tương lai của ứng dụng TikTok tại Mỹ đang đến gần, đồng thời các bên cũng đang phải đối mặt với những thách thức địa chính trị lớn hơn liên quan đến thương mại và an ninh năng lượng toàn cầu.

Kỳ vọng cẩn trọng

Cuộc gặp tại Cung điện Santa Cruz, trụ sở Bộ Ngoại giao Tây Ban Nha, đánh dấu vòng đàm phán thứ tư chỉ trong vòng 4 tháng qua giữa hai nền kinh tế hàng đầu thế giới. Phái đoàn Mỹ do Bộ trưởng Tài chính Scott Bessent và Đại diện Thương mại Jamieson Greer dẫn đầu, trong khi phía Trung Quốc có sự tham gia của Phó Thủ tướng Hà Lập Phong và Trưởng đoàn đàm phán thương mại Lý Thành Cương.

Trước đó, các cuộc gặp tương tự đã được tổ chức tại Geneva, London và Stockholm, trong đó vòng đàm phán gần nhất vào tháng 7 tại Thụy Điển đã đạt được thỏa thuận tạm thời kéo dài 90 ngày về việc đình chiến thương mại. Thỏa thuận này cho phép giảm đáng kể mức thuế trả đũa mà hai bên áp dụng lẫn nhau, đồng thời nối lại dòng chảy khoáng sản đất hiếm từ Trung Quốc sang Mỹ.

Tổng thống Mỹ Donald Trump, người đã khởi xướng các mức thuế quan cao đối với hàng hóa Trung Quốc ngay trong nhiệm kỳ đầu tiên, đã gia hạn mức thuế trung bình 55% đối với các mặt hàng Trung Quốc cho đến ngày 10/11 năm nay, làm tăng áp lực lên cả tiến trình đàm phán và môi trường đầu tư hai chiều.

Tương lai TikTok: Gia hạn có thể xảy ra

Một trong những nội dung đáng chú ý lần này là việc ứng dụng chia sẻ video nổi tiếng TikTok lần đầu tiên được đưa vào chương trình nghị sự chính thức. ByteDance, công ty mẹ của TikTok, đang đứng trước thời hạn 17/9 để thoái vốn khỏi hoạt động tại thị trường Mỹ, nếu không sẽ đối mặt với nguy cơ bị cấm hoạt động.

Mặc dù TikTok chưa từng được thảo luận trực tiếp trong các vòng đàm phán thương mại trước đó, sự xuất hiện của nội dung này trong thông báo chính thức từ Bộ Tài chính Mỹ được cho là bước đi mang tính chiến lược, nhằm tạo cơ sở chính trị cho việc gia hạn thời hạn thêm một lần nữa, lần gia hạn thứ tư kể từ khi chính quyền Trump trở lại nắm quyền vào tháng 1.

Giới chuyên gia cho rằng việc đưa TikTok vào chương trình đàm phán không chỉ liên quan đến vấn đề kinh tế, mà còn phản ánh cách tiếp cận rộng hơn của Mỹ về an ninh dữ liệu và quyền kiểm soát các nền tảng số xuyên biên giới.

Chiến lược song phương hướng tới cuộc gặp thượng đỉnh

Nhiều nhà quan sát đánh giá rằng khó có khả năng xuất hiện một đột phá đáng kể tại vòng đàm phán này nếu không có một cuộc gặp riêng giữa Tổng thống Donald Trump và Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình. Theo Reuters, William Reinsch, chuyên gia tại Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế (CSIS), nhận định: “Mục đích thực sự của các vòng đàm phán này có thể là tạo tiền đề cho một cuộc gặp cấp cao, chứ không phải là ký kết bất kỳ thỏa thuận quan trọng nào trong ngắn hạn”.

Wendy Cutler, cựu quan chức của Văn phòng Đại diện Thương mại Mỹ (USTR), cũng bày tỏ kỳ vọng rằng những vấn đề lớn, bao gồm cả TikTok, thương mại nông sản và thuế quan liên quan đến fentanyl, có thể sẽ được bàn thảo ở cấp lãnh đạo vào cuối năm nay, nhiều khả năng tại Hội nghị Thượng đỉnh Hợp tác Kinh tế châu Á - Thái Bình Dương (APEC) tổ chức tại Seoul/Hàn Quốc vào cuối tháng 10 tới.

Theo ông Cutler, Trung Quốc dường như sẽ không chấp nhận một thỏa thuận thiếu những nhượng bộ đáng kể từ phía Mỹ, đặc biệt liên quan đến kiểm soát xuất khẩu và các rào cản thương mại. Tuy nhiên, tình hình hiện tại cũng chưa cho thấy Mỹ sẵn sàng đưa ra những nhượng bộ như vậy, trừ khi có sự thay đổi trong lập trường đàm phán của Trung Quốc.

Áp lực từ năng lượng và thương mại toàn cầu

Một nội dung khác được đưa ra thảo luận tại Madrid là các biện pháp chung nhằm chống rửa tiền và kiểm soát chuỗi cung ứng liên quan đến các mặt hàng công nghệ nhạy cảm. Theo Bộ Tài chính Mỹ, điều này bao gồm cả việc kêu gọi Trung Quốc giám sát chặt hơn các lô hàng công nghệ được cho là có thể đến tay các quốc gia đang vướng vào xung đột khu vực.

Ngày 12/9, ngay trước thềm cuộc gặp, Bộ trưởng Tài chính Mỹ Scott Bessent đã đề xuất các quốc gia thuộc Nhóm G7 áp thuế bổ sung đối với hàng hóa nhập khẩu từ những nước vẫn tiếp tục mua dầu từ các nguồn nằm ngoài nhóm đối tác chiến lược, như Trung Quốc và Ấn Độ. Động thái này nhằm giảm nguồn thu từ dầu mỏ có thể bị sử dụng để phục vụ mục đích quân sự.

Tuy đã áp thuế bổ sung 25% với một số mặt hàng từ Ấn Độ, Mỹ vẫn chưa đưa ra biện pháp tương tự đối với Trung Quốc. Điều này được cho là phản ánh nỗ lực duy trì các kênh đối thoại kinh tế cởi mở, đồng thời không tạo thêm căng thẳng trong giai đoạn mà cả hai bên đều cần sự ổn định chiến lược.

Trong tuyên bố chính thức, Bộ Thương mại Trung Quốc cho biết các vấn đề như “lạm dụng kiểm soát xuất khẩu”, mức thuế hiện hành của Mỹ và tương lai của TikTok đều sẽ được thảo luận. Tuy nhiên, các nguồn tin từ giới đàm phán cho biết trọng tâm chính của cuộc gặp vẫn xoay quanh việc duy trì đối thoại, đánh giá “ranh giới đỏ” của nhau và tránh để quan hệ kinh tế song phương trượt khỏi quỹ đạo kiểm soát.

Việc nối lại đối thoại kinh tế giữa Mỹ và Trung Quốc tại Madrid tiếp tục khẳng định vai trò của ngoại giao kinh tế trong việc quản lý cạnh tranh chiến lược giữa hai quốc gia. Mặc dù khả năng đạt được thỏa thuận toàn diện còn xa vời, việc duy trì các kênh liên lạc và giảm thiểu hiểu lầm về lập trường lẫn nhau vẫn được đánh giá là yếu tố then chốt giúp tránh leo thang căng thẳng.

Khi thời hạn cho một số quyết định quan trọng, như số phận TikTok hay thuế quan, đang đến gần, cả hai bên có thể sẽ tiếp tục sử dụng các cuộc gặp song phương như một công cụ chiến thuật để củng cố vị thế trước khi bước vào các cuộc trao đổi cấp cao mang tính quyết định hơn trong những tháng tới.