Diễn đàn Tổng Biên tập 2025: Công nghệ, đổi mới và sáng tạo trong báo chí là xu thế tất yếu

Nghị quyết 57-NQ/TW của Bộ Chính trị về phát triển khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số quốc gia là một trong “bộ tứ chiến lược”. Nghị quyết, có vai trò rất lớn trong việc đưa Quốc gia vào một giai đoạn phát triển mới, giai đoạn vươn mình của dân tộc. Nghị quyết này sẽ có tác động sâu sắc đến tất cả các ngành, các lĩnh vực, các cơ quan báo chí cũng thấy mình trong đó.

Đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số, ứng dụng thành tựu khoa học công nghệ vào tất cả các giai đoạn của quy trình làm báo vừa là cơ hội để báo chí tối ưu hoá mình, vượt lên trên các khó khăn, thách thức hiện nay, vừa là sức ép không thể tránh được nếu không muốn rơi vào quên lãng, bị tụt lại phía sau. Đó là lý do Diễn đàn Tổng Biên tập năm nay có chủ đề “Nghị quyết 57 về đổi mới sáng tạo: Thời cơ vàng cho báo chí phát triển đột phá”.

Diễn đàn Tổng Biên tập 2025 dưới sự chủ trì của ông Lê Quốc Minh – Ủy viên Ban chấp hành Trung ương Đảng, Tổng Biên tập báo Nhân Dân, Phó Trưởng ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương, Chủ tịch Hội Nhà báo Việt Nam; ông Lê Tiến Châu, Ủy viên Ban Chấp hành Trung ương Đảng, Bí thư Thành uỷ Hải Phòng; ông Phan Xuân Thuỷ - Phó Trưởng Ban Tuyên giáo & Dân vận Trung ương; ông Nguyễn Đức Lợi - Nguyên Uỷ viên Trung ương Đảng, Nguyên Tổng giám đốc Thông tấn xã Việt Nam, Phó Chủ tịch Thường trực Hội Nhà báo Việt Nam.

Diễn đàn còn có sự tham dự của ông Lê Ngọc Châu, Phó Bí thư Thành ủy, Chủ tịch UBND Thành phố Hải Phòng; ông Trần Trọng Dũng, Phó Chủ tịch Hội Nhà báo Việt Nam và nhiều lãnh đạo ban ngành trung ương và địa phương khác.

Ngoài ra tới tham dự chương trình Diễn đàn Tổng Biên tập 2025 có sự hiện diện của gần 100 Tổng Biên tập các cơ quan báo chí trung ương và địa phương, các cơ quan quản lý báo chí, đại diện Thành ủy, Ủy ban nhân dân thành phố Hải Phòng, đại diện Sở Văn hóa Thể thao và Du lịch Hải Phòng, đại diện các doanh nghiệp, phóng viên, các cơ quan thông tấn báo chí.

Báo chí là một trong những lĩnh vực cần có sự đổi mới sáng tạo mạnh mẽ nhất

Phát biểu khai mạc diễn đàn, ông Nguyễn Đức Lợi - Phó Chủ tịch Thường trực Hội Nhà báo Việt Nam - đặc biệt đánh giá cao sự tìm tòi, sáng tạo của Ban Tổ chức - Báo Nhà báo & Công luận trong việc lựa chọn chủ đề rất thời sự, rất thiết thực với báo chí trong bối cảnh đổi mới sáng tạo đang là yêu cầu tất yếu và không thể khác.

“Trong kỷ nguyên số, báo chí Việt Nam đang chuyển mình mạnh mẽ thông qua chuyển đổi số và ứng dụng công nghệ giúp thông tin được tiếp cận nhanh chóng, lan tỏa rộng rãi và tối ưu hiệu quả tới công chúng. Để nâng cao sức cạnh tranh thông tin, báo chí đang là một trong những lĩnh vực cần có sự đổi mới sáng tạo mạnh mẽ nhất. Vì lẽ đó, Nghị quyết số 57-NQ/TW của Bộ Chính trị với việc chỉ rõ “Phát triển mạnh mẽ kinh tế số, xã hội số, chính phủ số; đẩy mạnh ứng dụng khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo trong tất cả lĩnh vực, trong đó có báo chí - truyền thông” đang mở ra những cơ hội lớn cho báo chí nước nhà”, ông Nguyễn Đức Lợi nhấn mạnh.

Cùng quan điểm, ông Lê Tiến Châu, Ủy viên Ban Chấp hành Trung ương Đảng, Bí thư Thành uỷ Hải Phòng tin tưởng rằng Nghị quyết 57 của Bộ Chính trị thực sự là một vận hội có một không hai để báo chí Việt Nam bứt phá: “Chủ đề 'Nghị quyết 57 về đổi mới sáng tạo: Thời cơ vàng cho báo chí phát triển đột phá' cũng chính là vấn đề Thành phố đặc biệt quan tâm trong giai đoạn phát triển mới, khi đất nước đang bước vào kỷ nguyên vươn mình thịnh vượng”.

Ông nhấn mạnh thêm rằng: “Nghị quyết 57 của Bộ Chính trị thực sự là một vận hội có một không hai để báo chí Việt Nam bứt phá, khẳng định vai trò dẫn dắt và sức mạnh của truyền thông cách mạng. Chúng tôi kỳ vọng tại Diễn đàn này, các đại biểu sẽ có nhiều trao đổi sôi nổi, đề xuất các giải pháp khả thi, thiết thực để triển khai Nghị quyết 57 hiệu quả nhất”.

Công nghệ là tương lai của báo chí

Sau khi đặt ra tầm quan trọng và thời cơ bứt phá mà Nghị quyết 57 sẽ tạo ra cho Báo chí nước nhà, các đại biểu đã bày tỏ sự tâm huyết khi bước vào Phiên thảo luận thứ nhất với chủ đề “Đổi mới sáng tạo tại các cơ quan báo chí Việt Nam: Vận hội từ Nghị quyết 57”.

Trong phiên thảo luận “Công nghệ báo chí của tương lai”, ông Lê Quốc Minh, Chủ tịch Hội Nhà báo Việt Nam, xác định rằng tương lai của báo chí trên thế giới nói chung, cũng như Việt Nam nói riêng sẽ được quyết định bởi công nghệ.

Theo ông Lê Quốc Minh, các xu hướng công nghệ mới đang định hình lại báo chí hiện đại với tốc độ chưa từng có. Nhiều công nghệ tiên tiến đang được ứng dụng và dự báo sẽ tiếp tục thay đổi ngành báo chí trong tương lai gần. Trong đó có trí tuệ nhân tạo và học máy có thể thực hiện gần như mọi công đoạn trong hoạt động báo chí, như tự động hóa viết bài, tóm tắt tin tức, nhận diện xu hướng, tối ưu hóa nội dung theo độc giả, tạo video, sản xuất podcast, kiểm tra chính tả và đề xuất tiêu đề.

“Bây giờ là cái thời kỳ mà không phải là một bài báo cho muôn người đọc nữa, mà là một vấn đề có thể viết ra nhiều bài báo khác nhau để phục vụ từng cái sở thích khác nhau”, ông Minh nhấn mạnh.

Ông Minh cảnh báo rằng công nghệ sẽ tiếp tục thay đổi và sẽ xuất hiện những công nghệ mới trong thời gian tới, báo chí cần phải nắm bắt để phục vụ cho công việc của mình, nếu không sẽ lại bị tụt hậu. Ông lấy ví dụ là các công nghệ thực tế tăng cường (AR) và Thực tế ảo (VR), khi cho rằng đây có thể sẽ là xu hướng báo chí của tương lai. Công nghệ này sẽ đưa độc giả vào thế giới ảo của bài báo, trải nghiệm sự kiện, chiến sự, điều tra hoặc phóng sự trong không gian thực được ảo hóa. Báo chí điều tra, du lịch, giáo dục sẽ truyền cảm hứng mạnh mẽ nhờ trải nghiệm nhập vai, tương tác đa chiều. Việc nắm bắt công nghệ này là thách thức, song cũng là cơ hội lớn để báo chí trở nên hấp dẫn và lôi cuốn hơn, qua đó sẽ phát triển mạnh mẽ hơn.

Dù khó khăn nhưng vẫn phải quyết liệt áp dụng công nghệ, đổi mới và sáng tạo

Dù xác định đổi mới và sáng tạo, đặc biệt tăng cường phát triển công nghệ là hướng đi tất yếu để báo chí phát triển, song không thể phủ nhận rất nhiều cơ quan báo chí đang phải đối mặt với khó khăn trong việc nâng cấp công nghệ cho tòa soạn của mình, đặc biệt vấn đề kinh phí và nhân sự.

Về vấn đề này, bà Lý Việt Trung, Tổng Biên tập Báo Phụ nữ TP.HCM, chia sẻ rằng Báo Phụ nữ TP.HCM đã bắt đầu quá trình chuyển đổi số từ nhiều năm nay và đã giành được một số thành công đáng kể. Tuy nhiên, đây là quá trình nhiều nỗ lực, nhất là trong bối cảnh kinh tế khó khăn.

Bà nhấn mạnh: “Muốn có công nghệ hay thì phải có tài chính. Vì vậy, khi tham dự sự kiện hôm nay, chúng tôi coi đây là một ‘bệ phóng’ quan trọng. Nghị quyết 57 không chỉ thúc đẩy đổi mới sáng tạo mà còn mở ra cơ hội để báo chí phát triển mạnh mẽ, giữ vững vai trò dẫn dắt thông tin chính thống trong bối cảnh có nhiều thế lực xuyên tạc và độc giả dần quay lưng với báo chí”.

Trong khi đó, ông Phạm Văn Tuấn, Tổng Biên tập Báo và Phát thanh - Truyền hình Hải Phòng cho rằng việc chuyển đổi số nói chung, đặc biệt có thể theo kịp sự phát triển công nghệ vũ bão hiện nay để phục vụ cho công tác báo chí là thách thức không nhỏ dành cho các cơ quan báo đài địa phương, đặc biệt trong bối cảnh sáp nhập các cơ quan báo - đài ở các tỉnh thành.

“Có một khó khăn với anh em phóng viên: trước làm báo in thì chỉ biết làm báo in; làm truyền hình, phát thanh thì chỉ biết làm truyền hình, phát thanh. Rồi một số làm thêm được báo điện tử. Nhưng khi hợp nhất vào quy trình này thì bắt đầu chúng ta cũng phải tinh chỉnh thêm”, ông Tuấn chia sẻ. Tuy nhiên, ông cũng thừa nhận rằng: “Có thể nói là Nghị quyết 57 mang lại cho cơ quan báo chí thách thức không nhiều. Nhưng cái mang lại lớn nhất cho chúng ta là sẽ được tiếp cận những công nghệ mới nhất”.

Phát biểu tại Diễn đàn, ông Phạm Mạnh Hùng, Phó Tổng giám đốc Đài Tiếng nói Việt Nam (VOV), tiếp tục làm rõ hơn những cơ hội và thách thức trong công cuộc đổi mới, sáng tạo và chuyển đổi số. Ông cho rằng Nghị quyết 57 cũng nhấn mạnh đến công nghệ, an toàn và an ninh mạng. Đây là vấn đề rất lớn, đòi hỏi sự thay đổi nhận thức của lãnh đạo các bộ, ngành, cơ quan chủ quản báo chí.

Tuy nhiên, thực tế rất nhiều cơ quan báo chí vẫn đang phải sử dụng các công nghệ lạc hậu. Ông Hùng chia sẻ và gợi ý hướng khắc phục: “Thực tế hiện nay nhiều đài vẫn phải dùng phần mềm lạc hậu hàng chục năm, nếu thay thế bằng phần mềm nước ngoài thì chi phí có thể lên đến hàng chục triệu USD. Vì vậy, cốt lõi của Nghị quyết 57 là phát triển công nghệ trong nước, đồng thời tạo điều kiện cho doanh nghiệp Việt tham gia mạnh mẽ hơn”.

Vận dụng Nghị quyết 57 như thế nào?

Ông Tô Đình Tuân, Tổng Biên tập Báo Người Lao Động, cũng thừa nhận rằng xu hướng phát triển hiện nay đòi hỏi báo chí phải chuyển đổi số, nếu không sẽ bị bỏ lại phía sau. Bởi vậy ông cho rằng việc chuyển đổi số không phải là khi nào có điều kiện đầy đủ mới triển khai, mà cần phải có tinh thần quyết liệt, không ngại khó và ngại thiếu.

Ông Tuân chia sẻ những kinh nghiệm thực tế tại chính cơ quan của mình rằng: “Khoảng 5 năm trước, khi bắt đầu nghĩ đến chuyển đổi số, chúng tôi hầu như không có gì: thiếu tiền, thiếu công nghệ… Sau khi triển khai, chúng tôi ưu tiên làm những việc ít tốn kém trước, rồi dần mở rộng. Kết quả, đến nay Báo Người Lao Động đã lọt vào top 8 cơ quan báo chí chuyển đổi số thành công, được ghi nhận cuối năm 2023. Hiện chúng tôi vận hành 21 kênh mạng xã hội, trong đó có một kênh đạt hơn 1 triệu người theo dõi và đủ điều kiện bật kiếm tiền”.

Phát biểu tại Diễn đàn, ông Nguyễn Ngọc Hiển, Tổng Biên tập Báo Lao Động, chỉ ra rằng việc đổi mới, sáng tạo và áp dụng công nghệ vào báo chí là nhiệm vụ mà bất cứ tờ báo nào cũng phải thực hiện, có thể làm từ những cái nhỏ nhất, không quá phụ thuộc vào nguồn lực tài chính hay nhân sự, mà quan trọng là quyết tâm và sẵn sàng đối mặt với khó khăn; từ đó mới có thể dần phát triển và cuối cùng có thể theo kịp sự phát triển của công nghệ .

“Chuyển đổi số trong báo chí nên bắt đầu từ những việc nhỏ nhất, không nên tham làm những điều quá lớn…Từ những năm 1994, Báo Lao Động đã là một trong những tờ báo in màu đầu tiên của cả nước, trong bối cảnh công nghệ in màu ở nước ngoài rất tốn kém, có khi lên đến 4-5 tỷ đồng. Khi đó, chúng tôi đã tìm cách tự làm, từ khâu tách, ghép đến in ấn”, ông Hiển chia sẻ.

Báo chí cần đoàn kết, hợp tác và sự đồng hành

Sau phiên thảo luận đầu tiên, các đại biểu đã làm rõ những thử thách và cơ hội trong công cuộc đổi mới, sáng tạo trong báo chí. Tuy nhiên, như ý nghĩa của chủ đề diễn đàn, Nghị quyết 57 sẽ là thời cơ vàng cho báo chí phát triển đột phá”.

Trong phiên thảo luận thứ hai có chủ đề “Vận dụng Nghị quyết 57: Hướng đi từ các Toà soạn”, các đại biểu đã tìm ra những hướng đi, giải pháp để giải quyết những khó khăn, giúp cho báo chí nước nhà có thể đổi mới, sáng tạo và áp dụng thành công khoa học công nghệ một cách mạnh mẽ.

Trước những băn khoăn của nhiều đại biểu về việc bảo vệ bản quyền báo chí trước sự xâm phạm của mạng xã hội và đặc biệt các chatbot AI, bởi nếu chuyển đổi số thành công mà bị “đánh cắp” thì vô nghĩa, bà Đặng Thị Phương Thảo - Phó Cục trưởng Cục Báo chí, Bộ Văn hóa Thể thao và Du lịch, thừa nhận rằng vi phạm bản quyền báo chí đang diễn ra nghiêm trọng.

Bà Thảo chia sẻ rằng: “Báo chí là điều tra mất 2, 3 tháng mới viết xong, vừa đưa lên mạng thì 30 giây sau là các cái nền tảng khác họ lấy của chúng ta... Chúng tôi cũng đã hỗ trợ cho một số cơ quan báo chí chạy toàn trình để nó sẽ đo quét về cái vi phạm bản quyền của trên không gian mạng của tờ báo mình diễn ra như thế nào và từ đó chúng ta có thể có các giải pháp và đề nghị các văn phòng luật sư vào cuộc hay là có các thông báo với các đối tác vi phạm thì chúng ta phải làm từng bước một”.

Phó Cục trưởng Cục Báo chí cho biết rằng, các cơ quan quản lý báo chí, sẽ triển khai cái công cụ “made in Việt Nam”, phù hợp với nhu cầu của từng tờ báo khác nhau… Về phía bộ văn hoá, chúng tôi sẽ tiếp tục tham mưu cho lãnh đạo bộ cũng như là cục báo chí, cục phát thanh truyền hình để tham mưu cho lãnh đạo bộ để hỗ trợ phát triển các cơ quan báo chí để chúng ta có được nhiều cái kết quả tốt hơn.

Ông Nguyễn Minh Đức, Tổng Biên tập Báo Hànộimới, cũng đưa ra những giải pháp để giúp báo chí Việt Nam vượt qua khó khăn và sớm thành công trong công cuộc đổi mới theo tinh thần của Nghị quyết 57.

Ông cho rằng báo chí là lĩnh vực đòi hỏi sáng tạo liên tục, phải tạo ra các sản phẩm quy mô, có chất lượng, mang lại doanh thu và ảnh hưởng xã hội. Tuy nhiên, hiện nay các đơn vị sự nghiệp lại không thể vay vốn ngân hàng để đầu tư. Vì vậy, tôi ủng hộ đề xuất thành lập Quỹ Phát triển Báo chí, huy động vốn xã hội hóa, đặc biệt từ các tập đoàn và doanh nghiệp đang hưởng lợi từ truyền thông.

Ông đưa ra kiến nghị các cơ quan ban ngành cần phải cần có cơ chế đặt hàng, hoặc phân bổ ngân sách rõ ràng cho báo in, để đảm bảo nhiệm vụ chính trị và thông tin cơ sở, cũng như đề nghị các cơ quan chức năng liên quan cũng như Hội Nhà báo Việt Nam thành lập một cơ quan bảo vệ bản quyền tác phẩm báo chí, tương tự như mô hình trong lĩnh vực âm nhạc. Đồng thời, Hội cần đại diện báo chí Việt Nam làm việc trực tiếp với các nền tảng, nhà mạng xuyên quốc gia, buộc họ chia sẻ trách nhiệm và lợi ích với báo chí trong nước.

Trước những băn khoăn nói trên, ông Phan Xuân Thủy, Phó Trưởng Ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương, cho biết rằng: “Trong 1–2 năm trở lại đây, vấn đề chuyển đổi số trong báo chí đã nhận được sự quan tâm đặc biệt từ các cơ quan báo chí. Nghị quyết 57 ra đời trong bối cảnh bùng nổ khoa học công nghệ toàn cầu, đặt ra yêu cầu Việt Nam không thể đứng ngoài xu thế này, trong đó báo chí phải chủ động đổi mới và chuyển mình”.

Ông cũng chia sẻ rằng một thực tế khác là sự chênh lệch giữa các cơ quan báo chí. Một số đơn vị có nguồn lực đã triển khai khá tốt, nhưng nhiều cơ quan khác, đặc biệt là báo chí địa phương, còn gặp nhiều khó khăn. Hiện nay, một số tỉnh/thành đã hợp nhất báo và đài, bước đầu đi vào ổn định. Tuy nhiên, đội ngũ nhà báo ở địa phương vẫn còn nhiều tâm tư, nhất là về chế độ, chính sách và điều kiện tác nghiệp.

Kết luận lại rằng, ông Thủy nhấn mạnh rằng: “Chuyển đổi số trong báo chí không chỉ là xu thế tất yếu, mà còn là yêu cầu cấp thiết đặt ra từ thực tiễn. Để báo chí thực sự trở thành công cụ tuyên truyền, phản ánh và định hướng dư luận hiệu quả, cần có giải pháp đồng bộ về nguồn lực, cơ chế hỗ trợ, tổ chức hệ thống, cũng như sự chung tay của cả Nhà nước, doanh nghiệp và chính các cơ quan báo chí”.

Chỉ có ứng dụng công nghệ mới, báo chí mới có thể phát triển

Trong khi đó, Tổng Biên tập Báo và Đài Phát thanh - Truyền hình tỉnh Tuyên Quang nhấn mạnh: “Chuyển đổi số là “thời cơ vàng” để báo chí đổi mới, phát triển, phù hợp xu thế bùng nổ khoa học công nghệ toàn cầu”. Tuy nhiên, khó khăn lớn nhất hiện nay của nhiều cơ quan báo chí, đặc biệt ở địa phương, là hạn chế về tài chính và nhân lực. Ông khẳng định, để chuyển đổi số trong báo chí thành công cần có sự phối hợp chặt chẽ của các cơ quan quản lý, Hội Nhà báo Việt Nam và sự vào cuộc của các địa phương, nhằm vừa đổi mới, vừa bảo đảm hiệu quả, an toàn thông tin.

Ông Nguyễn Khắc Văn, Phó Tổng Biên tập phụ trách Báo Sài Gòn Giải Phóng cũng bày tỏ mong muốn có sự đồng hành của cơ quan, doanh nghiệp, cũng như cần phải có sự hợp tác giữa các cơ quan báo chí khác nhau: “Tôi mong muốn trong mỗi cơ quan phải xác định rõ vai trò nổi bật, điều này trong đề án đã nêu nhưng chưa được nhấn mạnh. Hiện nay, các cơ quan báo chí đều thiếu tài chính, thiếu công nghệ, vì vậy rất cần có sự tham gia của doanh nghiệp, công ty công nghệ thì mới có thể chuyển đổi số hiệu quả”.

Trước rất nhiều ý kiến tâm huyết nêu bật những khó khăn và cơ hội của các lãnh đạo cơ quan báo chí trong phát triển khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số quốc gia, ông Lê Quốc Minh nhấn mạnh rằng Nghị quyết 57 là rất quan trọng, việc triển khai cần thực chất và hiệu quả. Những bài học từ các cơ quan báo chí sẽ là kinh nghiệm quý để tham khảo.

Một vấn đề khác được ông Lê Quốc Minh đặc biệt lưu ý là bản quyền. Theo ông, cách bảo vệ bản quyền theo lối cũ đã không còn khả thi, đòi hỏi sự đồng lòng, kiên quyết bảo vệ bản quyền và bảo vệ lẫn nhau trong cộng đồng báo chí.

Tuy nhiên, theo ông Minh, điều quan trọng hơn cả là “các đơn vị báo chí mạnh dạn thử nghiệm, dám chấp nhận sai lầm, vì không thử nghiệm thì khó có thể tiến bước. Trước khi nghĩ đến việc vươn ra toàn cầu, báo chí Việt Nam cần làm thật hiệu quả ngay trên “sân nhà”. Ông cho rằng công nghệ là yếu tố bắt buộc, bởi chỉ có ứng dụng công nghệ mới, báo chí mới có thể đáp ứng được yêu cầu ngày càng cao của độc giả.