Diễn đàn Tổng Biên tập 2025: Định hình những “thời cơ vàng” từ Nghị quyết 57 để đổi mới và bứt phá

Đây là một sự kiện đặc biệt ý nghĩa, diễn ra trong bối cảnh nền Báo Chí cách mạng Việt Nam tròn 100 năm tuổi và đất nước đang bước vào “Kỷ nguyên vươn mình thịnh vượng”. Với bầu không khí sôi nổi và sự quyết tâm giúp cho nền báo chí nước nhà có thể phát triển, đột phá và bắt kịp với xu hướng công nghệ hiện đại của thế giới, Diễn đàn được tổ chức bởi Báo Nhà báo và Công luận dưới sự chỉ đạo của Hội Nhà báo Việt Nam có thể nói đã định hình các thách thức và khai thác những cơ hội đột phá cho báo chí trong công cuộc đổi mới, sáng tạo và chuyển đổi số theo tinh thần của Nghị quyết 57-NQ/TW của Bộ Chính trị.

Điểm tựa Nghị quyết 57 và lời hiệu triệu mạnh mẽ

Ông Nguyễn Đức Lợi, Phó Chủ tịch Thường trực Hội Nhà báo Việt Nam, đã đánh giá cao việc lựa chọn chủ đề Diễn đàn, cho rằng đây là một chủ đề rất thời sự và thiết thực trong bối cảnh đổi mới sáng tạo là yêu cầu tất yếu. Nghị quyết 57-NQ/TW của Bộ Chính trị về phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số Quốc gia được xem là một trong “bộ tứ chiến lược” của đất nước, có vai trò rất lớn trong việc đưa Việt Nam vào giai đoạn phát triển mới. Nghị quyết này khẳng định khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo là quốc sách hàng đầu và chấp nhận rủi ro, đầu tư mạo hiểm trong nghiên cứu khoa học.

Đối với báo chí, Nghị quyết 57 mở ra những cơ hội lớn như ông Lợi chỉ rõ “Phát triển mạnh mẽ kinh tế số, xã hội số, chính phủ số; đẩy mạnh ứng dụng khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo trong tất cả lĩnh vực, trong đó có báo chí - truyền thông”. Điều này tạo ra một nền tảng thể chế và hành lang pháp lý vững chắc, khuyến khích đổi mới công nghệ, chuyển đổi số và sáng tạo trong hoạt động báo chí. Nghị quyết 57 được các đại biểu cùng xác nhận là “lời hiệu triệu mạnh mẽ, thúc đẩy báo chí bước vào cuộc cách mạng công nghệ với tâm thế chủ động”.

Diễn đàn đã khẳng định đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số và ứng dụng thành tựu khoa học công nghệ vào tất cả các giai đoạn của quy trình làm báo không chỉ là cơ hội để báo chí tối ưu hóa mình mà còn là sức ép không thể tránh được nếu không muốn bị tụt hậu. Bà Đặng Thị Phương Thảo, Phó Cục trưởng Cục Báo chí, Bộ Văn hóa Thể thao và Du lịch, nhấn mạnh rằng chuyển đổi số không còn là chuyện “nói cho vui” mà là “sự sống còn đối với báo chí hiện nay”. Nếu cơ quan báo chí không xác định con đường và phương thức chuyển đổi số, sẽ rất khó tồn tại và theo kịp xu hướng phát triển.

Đổi mới, sáng tạo và áp dụng công nghệ từ những điều nhỏ nhất

Diễn đàn đã ghi nhận và chia sẻ nhiều ví dụ thành công, cho thấy sự chuyển mình mạnh mẽ của báo chí Việt Nam trong việc ứng dụng khoa học công nghệ và chuyển đổi số.

Phát biểu tại Diễn đàn, ông Lê Quốc Minh, Uỷ viên Ban chấp hành Trung ương Đảng, Tổng Biên tập Báo Nhân Dân, Phó Trưởng ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương, Chủ tịch Hội Nhà báo Việt Nam, đã chia sẻ về việc xây dựng kế hoạch chuyển đổi số với định hướng phát triển Báo Nhân Dân thành cơ quan truyền thông đa phương tiện chủ lực, thực hiện chiến lược đa nền tảng (multi-platform) và ưu tiên kỹ thuật số (digital-first). Đặc biệt, việc Báo Nhân Dân đã tổ chức thành công các tác phẩm báo chí sáng tạo có tầm cỡ, quy mô và gây tiếng vang lớn, đặc biệt chương trình Concert Quốc gia “Tổ quốc trong tim”, cũng cho thấy báo chí Việt Nam có thể tạo ra những bước đột phá nếu thực sự quyết tâm, có tinh thần học hỏi và không ngừng nắm bắt những công nghệ hiện đại.

Cũng tại Diễn đàn, các đại biểu cũng chia sẻ nhiều mối băn khoăn trong công cuộc chuyển đổi số. Theo đó, các đại biểu đã đưa ra những minh chứng cụ thể rằng quá trình chuyển đổi, đổi mới và sáng tạo của báo chí không nhất thiết phải là những điều gì đó thật to tát, mà hãy bắt đầu bằng những điều nhỏ nhất, phù hợp với năng lực hiện tại của mình, sau đó sẽ dần phát triển và nếu có chiến lược rõ ràng thì hoàn toàn có thể bứt phá và bắt kịp xu hướng công nghệ của truyền thông toàn cầu.

Ông Nguyễn Ngọc Hiển, Tổng Biên tập Báo Lao Động, lấy ví dụ rằng từ 1994, Báo Lao Động đã là một trong những tờ báo in màu đầu tiên của cả nước, dù gần như bắt đầu từ con số không với công nghệ ngày lúc đó. Tương tự, Báo Lao Động bằng sự nỗ lực và tự học học đã có thể tự viết hệ thống CMS riêng và phát triển chatbot AI để phục vụ người lao động. Hệ thống này do đội ngũ CNTT của báo xây dựng, được huấn luyện từ nguồn tài liệu chính thống và có khả năng tự nhận diện lỗi.

Trong khi đó, ông Tô Đình Tuân, Tổng Biên tập Báo Người Lao Động, cho biết Đảng ủy Báo đã ra nghị quyết về chuyển đổi số khoảng 5 năm trước, với hai bước quan trọng là thống nhất nhận thức trong toàn cơ quan và nâng cao kiến thức cho cán bộ, phóng viên bằng cách mời chuyên gia và lãnh đạo trực tiếp hướng dẫn. Kết quả là, “đến cuối năm 2023, Báo Người Lao Động đã lọt vào top 8 cơ quan báo chí chuyển đổi số thành công, đang vận hành 21 kênh mạng xã hội, trong đó có một kênh đạt hơn 1 triệu người theo dõi và đủ điều kiện bật kiếm tiền”. Ông Tuân khẳng định chuyển đổi số không phải đích đến mà là hành trình không ngừng nghỉ, và việc cập nhật công nghệ là hành trang quan trọng cho tương lai.

Các đại biểu cho rằng, các cơ quan báo chí cần phải cố gắng để tự làm chủ công nghệ, cố gắng tận dụng những thế mạnh của mình, những gì mình có, tự tin bước vào thế giới công nghệ số. Ông Phạm Mạnh Hùng, Phó Tổng Giám đốc Đài Tiếng nói Việt Nam (VOV), cho biết VOV đang quyết tâm xây dựng thành đài podcast lớn nhất Việt Nam, tận dụng lợi thế là cơ quan gốc của phát thanh, có kinh nghiệm sản xuất nội dung số và quan hệ hợp tác quốc tế rộng rãi.

Báo chí Việt Nam cần sự đoàn kết và đồng hành của Nhà nước, xã hội

Không chỉ định hình những thách thức và xác định hướng đi giúp báo chí bứt phá, Diễn đàn Tổng Biên tập 2025 cũng đã rất thành công trong việc tìm ra những giải pháp cụ thể để tháo gỡ những khó khăn giúp báo chí có thể sẵn sàng bước vào kỷ nguyên truyền thông mới.

Cần quyết liệt bảo vệ bản quyền báo chí trên không gian mạng
Trong khi phải đối mặt với quá nhiều thách thức để bắt kịp tốc độ phát triển công nghệ hiện tại, báo chí Việt Nam vẫn đang phải sống chung với một vấn đề “muôn năm cũ” là vi phạm bản quyền. Bà Đặng Thị Phương Thảo, Phó Cục trưởng Cục Báo chí, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch, cho biết: “Báo chí điều tra mất 2, 3 tháng mới viết xong, vừa đưa lên mạng thì 30 giây sau là các nền tảng khác họ lấy của chúng ta...”. Rõ ràng, nếu không giải quyết được vấn nạn này, nỗ lực chuyển đổi số của các cơ quan báo chí Việt Nam có thể trở nên vô nghĩa.

Như về vấn đề bảo vệ bản quyền báo chí, bà Đặng Thị Phương Thảo, Phó Cục trưởng Cục Báo chí, cho biết Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đang triển khai ứng dụng Hub Media để đo quét vi phạm bản quyền trên không gian mạng, hỗ trợ cơ quan báo chí bảo vệ sản phẩm của mình.

Ngoài ra bà Thảo cũng cho biết, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch cùng những cơ quan quản lý báo chí của Nhà nước khác cũng sẽ xây dựng những nền tảng công nghệ “Made in Vietnam” để giúp tất cả các cơ quan báo chí từ địa phương đến Trung ương đều có những nền tảng công nghệ cần thiết và vượt qua những gánh nặng tài chính – nhân sự, để cùng chuyển đổi số thành công.

Ngoài ra, các vấn đề về chính sách, hành lang pháp lý hỗ trợ báo chí cũng được các đại biểu trao đổi hết sức thẳng thắn và đưa ra được những đề xuất thiết thực. Trong đó, theo các đại biểu, Dự thảo Luật Báo chí (sửa đổi) sẽ được thông qua vào tháng 10 tới, cần được mở rộng cơ chế liên kết giữa báo chí với doanh nghiệp truyền thông, cho phép báo chí hợp tác với doanh nghiệp truyền thông ở những mảng nội dung không quá nhạy cảm để tận dụng nguồn lực xã hội. Ngoài ra, cần có cơ chế đặt hàng, hoặc phân bổ ngân sách rõ ràng cho báo in để đảm bảo nhiệm vụ chính trị và thông tin cơ sở, khắc phục bất cập trong phân bổ tài chính hiện nay.

Các đại biểu cùng bày tỏ sự đồng tình với đề xuất của ông Nguyễn Minh Đức, Tổng Biên tập Báo Hànộimới, về việc cần xuất sớm nghiên cứu thành lập Quỹ Phát triển Báo chí phục vụ chuyển đổi số, huy động vốn xã hội hóa từ các tập đoàn và doanh nghiệp hưởng lợi từ truyền thông, cũng như từ ngân sách.

Thực tế, Nghị quyết 57 khi đi vào thực thi đã được Ngân hàng Nhà nước cụ thể hóa bằng chương trình tín dụng quy mô 500.000 tỷ đồng dành cho khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo. Về nguyên tắc, cơ quan báo chí hoàn toàn có thể tiếp cận nếu xây dựng được dự án đáp ứng tiêu chí khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo với phương án khả thi.

Ngoài ra, một đề xuất cũng rất thực tế khác là việc thành lập các cơ chế thí điểm cho phép thử nghiệm các công nghệ, mô hình kinh doanh mới có sự giám sát của Nhà nước, kể cả miễn trừ trách nhiệm kinh tế nếu rủi ro khách quan, có thể áp dụng cho báo chí để sản xuất tin tức tự động bằng AI, xây dựng nền tảng phân phối nội dung tích hợp thương mại điện tử.

Về những ý kiến nêu trên, ông Phan Xuân Thủy - Phó Trưởng Ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương, đồng chủ trì Diễn đàn - nhấn mạnh: “Để báo chí thực sự trở thành công cụ tuyên truyền, cần có giải pháp đồng bộ về nguồn lực, cơ chế hỗ trợ, tổ chức hệ thống, cũng như sự chung tay của cả Nhà nước, doanh nghiệp và chính các cơ quan báo chí”.

Tự tin bứt phá trong kỷ nguyên vươn mình của Dân tộc

Có thể khẳng định, Diễn đàn Tổng Biên tập 2025 đã tạo ra một không gian thảo luận sôi nổi, thẳng thắn, nơi các lãnh đạo báo chí cùng chia sẻ kinh nghiệm, nhìn nhận thách thức và đề xuất giải pháp thiết thực. Diễn đàn đã củng cố nhận thức chung rằng “công nghệ là yếu tố bắt buộc và chuyển đổi số là xu thế tất yếu, đồng thời là yêu cầu cấp thiết” đối với sự tồn tại và phát triển đột phá của báo chí Việt Nam.

Ông Lê Quốc Minh, Chủ tịch Hội Nhà báo Việt Nam- đồng chủ trì Diễn đàn, nhấn mạnh rằng điều quan trọng là “các đơn vị báo chí mạnh dạn thử nghiệm, dám chấp nhận sai lầm, vì không thử nghiệm thì khó có thể tiến bước” và báo chí Việt Nam cần làm thật hiệu quả ngay trên “sân nhà” trước khi nghĩ đến việc vươn ra toàn cầu.

Công nghệ AR và VR trong báo chí, bắt đầu ngay kẻo muộn!
Tại diễn đàn, ông Lê Quốc Minh - Chủ tịch Hội Nhà báo Việt Nam - đã có bài thuyết trình về “Công nghệ báo chí của tương lai”. Trong đó, ông đánh giá rằng công nghệ Thực tế tăng cường (AR) và Thực tế ảo (VR) có thể là nền tảng của báo chí trong tương lai. Ông nhắn nhủ rằng, báo chí Việt Nam cần phải bắt đầu tìm hiểu và áp dụng ngay công nghệ này kẻo muộn. Thực tế, một số báo đài đã áp dụng công nghệ này trong các sản phẩm truyền thông trong dịp kỷ niệm 80 năm Quốc khánh 2/9, như VTV và Đài PTTH Hà Nội.

Trên hết, Diễn đàn đã làm rõ Nghị quyết 57 là “thời cơ vàng”, một lời mời gọi hành động, một “điểm tựa” để báo chí Việt Nam bứt phá. Mục tiêu cuối cùng là xây dựng Báo chí Cách mạng Việt Nam chủ động nắm bắt cơ hội, vượt qua thách thức, khẳng định vai trò là dòng chảy thông tin chủ lưu, lành mạnh, giàu trí tuệ và bản sắc dân tộc, nhằm phụng sự Đất nước trong kỷ nguyên số, kỷ nguyên vươn mình của Dân tộc.