Doanh nghiệp có thể bị truy thu tiền đất vì lỗi của cơ quan nhà nước?

VCCI cho biết, trong Nghị định 103 quy định chi tiết về cách tính tiền sử dụng đất trong giai đoạn chuyển tiếp giữa Luật Đất đai 2013 và Luật Đất đai 2024. Tuy nhiên, quy định này thể hiện bất cập khi không phân định đúng phần lỗi giữa các bên (cơ quan nhà nước hay doanh nghiệp), mà yêu cầu doanh nghiệp phải nộp bổ sung tiền chậm nộp trong mọi trường hợp, kể cả hoàn toàn do lỗi của cơ quan nhà nước.

Trong Dự thảo mới nhất, Bộ Tài chính bước đầu đã làm rõ cơ chế tài chính chuyển tiếp giữa hai luật. Tuy nhiên, theo phản ánh của doanh nghiệp, quy định tại Dự thảo vẫn chưa thực sự xác định rõ ràng trách nhiệm giữa các chủ thể, chưa đảm bảo công bằng, hợp tình hợp lý của quy định pháp luật.

Thứ nhất, dự thảo yêu cầu doanh nghiệp phải nộp thêm kể cả khi đã hoàn thành nghĩa vụ tài chính. Cụ thể, tại điều 50.1 trong dự thảo quy định, người sử dụng đất đã nộp đủ tiền theo thông báo cũ vẫn phải nộp thêm phần chênh lệch và khoản thu bổ sung nộp chậm 5,4%/năm trong trường hợp cơ quan nhà nước tính lại.

Quy định này không công bằng với doanh nghiệp khi đã hoàn thành đầy đủ, đúng hạn các nghĩa vụ tài chính theo yêu cầu của cơ quan nhà nước.

Đồng thời, quy định này có tính chất hồi tố theo hướng bất lợi, không phù hợp với Điều 55 Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật.

VCCI cho rằng, quy định này không chỉ có nguy cơ gây thiệt hại nghiêm trọng cho doanh nghiệp, quy định này tạo ra tính bất định của quy định pháp luật, không phù hợp với định hướng tạo ra môi trường kinh doanh ổn định mà Đảng, Nhà nước đang hướng đến.

Thứ hai, yêu cầu doanh nghiệp phải nộp bổ sung tiền chậm nộp, kể cả trong trường hợp lỗi của cơ quan nhà nước. Điều 50.2 dự thảo quy định nếu thời hạn chưa tính tiền sử dụng đất vượt quá 180 ngày thì doanh nghiệp phải nộp tiền chậm 5,4%/năm với khoản thời hạn vượt này.

Quy định này là không hợp lý do việc quá thời hạn có thể xuất phát hoàn toàn từ lỗi của cơ quan nhà nước, như chậm phê duyệt kết quả thẩm định, chậm ký hợp đồng tư vấn, thiếu hướng dẫn kỹ thuật…

“Việc yêu cầu doanh nghiệp nộp tiền chậm trả vô hình trung yêu cầu doanh nghiệp chịu trách nhiệm cho lỗi từ phía cơ quan nhà nước, gây thiệt hại cho doanh nghiệp”, VCCI nêu.

Thứ ba, quy định chưa rõ ràng, có thể tạo ra rủi ro pháp lý cho doanh nghiệp. Trong đó, điều 50.1 trong dự thảo đã tách thành hai khoản riêng, trong đó nội dung “tính lại tiền sử dụng đất” thành một khoản độc lập, tách hoàn toàn đoạn trước.

Cách thiết kế này sẽ dẫn đến cách hiểu rằng việc tính lại tiền sử dụng đất tại khoản là một trường hợp độc lập, không phải là hậu quả của hành vi chậm nộp tại điểm.

Quy định này không rõ ràng trong trường hợp nào, dựa vào cơ sở nào để cơ quan có thẩm quyền thực hiện việc tính lại tiền sử dụng đất.Thời hiệu để tính lại là bao lâu, hay bất cứ lúc nào cũng có thể tính lại.

“Khi đó, quy định này có thể tạo ra một lỗ hổng pháp lý khi có thể bị lạm dụng để tính lại tiền sử dụng đất, tăng thêm nghĩa vụ tài chính, từ đó gây rủi ro lớn cho doanh nghiệp”, VCCI đề cập.

Do đó, VCCI đề nghị Bộ Tài chính bỏ quy định về tính lại tiền sử dụng đất trong trường hợp người sử dụng đất đã nộp đủ tiền tại; Bổ sung quy định các trường hợp thực hiện việc tính lại tiền sử dụng đất ở.

Đồng thời, VCCI đề nghị sửa đổi theo hướng thời gian chưa tính tiền sử dụng đất tính từ thời điểm phải tính tiền sử dụng đất đến thời điểm ban hành thông báo nộp tiền sử dụng đất, sau khi trừ đi thời gian thực tế cơ quan nhà nước nhà nước thực hiện việc xác định giá đất.