1. Năm 2017, vào dịp kỷ niệm Ngày Doanh nhân Việt Nam, lần đầu tiên Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) đã tổ chức một diễn đàn với chủ đề: “Doanh nhân – Tổ quốc gọi tên mình”. Kể từ đó, suốt 4 năm qua, diễn đàn mang tên gọi vô cùng ý nghĩa này thường xuyên được tổ chức vào dịp 13/10. Đặc biệt, năm 2019 tại Đà Nẵng, dưới sự chủ trì tổ chức của VCCI, hơn 1.000 doanh nhân sum vầy quanh tượng đài Mẹ Việt Nam hướng về biển đảo quê hương, hát quốc ca, biểu thị lòng yêu nước và khát vọng hòa bình để xây dựng một Việt Nam hùng cường.

Tuy nhiên, hành trình để doanh nhân Việt Nam được gánh vác sứ mệnh là lực lượng xung kích trên mặt trận kinh tế, những người lính thời bình là một con đường đầy chông gai.

Khó khăn không chỉ đến từ xuất phát điểm thấp của một quốc gia có truyền thống nông nghiệp, lại phải trải qua chiến tranh kéo dài mà còn là từ những “định kiến”, hạn chế của lịch sử.

Tư tưởng “trọng nông ức thương” kéo dài đã kìm hãm giao thương, buôn bán, không có cơ hội để lực lượng doanh nhân xuất hiện sớm tại nước ta.

Thậm chí trong văn học, kể cả văn học viết và văn học dân gian, những người làm nghề buôn bán luôn bị coi thường, bị xếp vào tuyến nhân vật… phản diện. Đó là “thằng bán tơ” trong truyện Kiều, là “mụ Lường” trong kho tàng Truyện cổ tích Việt Nam.

Trong cơ chế kế hoạch hóa tập trung sau chiến tranh, họ tiếp tục bị xem là “con buôn”, “con phe”.

2. Mặc dù vậy, những “vết gợn” đáng buồn ấy không làm mờ đi hình ảnh của doanh nhân Việt Nam, với vị thế là trụ cánh của nền kinh tế.

Đánh giá cao vai trò của doanh nhân, ngay sau khi nước nhà vừa giành độc lập, giới chức xã hội đầu tiên Chủ tịch Hồ Chí Minh gặp là giới công thương (nay là giới doanh nhân). Ngày 13/10/1945, Người đã gửi thư cho giới công thương nhấn mạnh vai trò của họ trong công cuộc kiến thiết đất nước. Hưởng ứng lời kêu gọi của Hồ Chủ tịch, nhiều nhà tư sản dân tộc đã có những đóng góp quan trọng đối với chính quyền cách mạng.

Đáng tiếc là chiến tranh kéo dài và những hạn chế lịch sử thời kỳ sau đó đã khiến cho hai chữ “doanh nhân” được nhắc đến một cách dè dặt, ngay cả khi đất nước bước vào thời kỳ đổi mới. Trong một thời kỳ dài, mặc dù đã có những đóng góp quan trọng trong quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa, hội nhập quốc tế nhưng vị thế doanh nhân ở nước ta vẫn chưa được nhìn nhận xứng đáng. Mãi đến năm 2004, khi thế giới đã nhắc đến WTO cả một thập kỷ, Việt Nam mới chính thức có ngày doanh nhân, ngày tôn vinh giới chủ, những người kinh doanh, buôn bán, tham gia vào các hoạt động thương mại.

Và, phải đến năm 2011, lần đầu tiên sau 81 năm lịch sử của Đảng, Bộ Chính trị có Nghị quyết về doanh nhân. Đó Nghị quyết số 09-NQ/TW về xây dựng và phát huy vai trò của đội ngũ doanh nhân Việt Nam trong thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế. Hai năm sau, vào năm 2013, lần đầu tiên hai tiếng “Doanh nhân” được hiến định trong Hiến pháp. Cụ thể: Điều 51 Khoản 3 của Hiến pháp năm 2013 quy định: “Nhà nước khuyến khích, tạo điều kiện để doanh nhân, doanh nghiệp và cá nhân, tổ chức khác đầu tư, sản xuất, kinh doanh…”.

Trong lịch sử lập pháp của nước ta, đây cũng là lần đầu tiên các quy định về doanh nhân, về quyền đầu tư, sản xuất, kinh doanh của doanh nhân, của doanh nghiệp được hiến định.

Theo Chủ tịch VCCI Vũ Tiến Lộc: Sự hồi sinh và phát triển của đội ngũ doanh nhân trong lòng dân tộc là một trong những thành quả quan trọng nhất của công cuộc đổi mới ở nước ta những năm qua. Có thể nói những người làm kinh doanh ở nước ta đã tìm lại được tên mình trong 2 chữ “Doanh nhân”  ở thời đại mới.

3. Mới đây, Văn phòng Chính phủ đã chọn xe VinFast làm phương tiện di chuyển chính thức, đưa đón nguyên thủ quốc gia và lãnh đạo cấp cao tại hội nghị cấp cao ASEAN 2020. Theo đó,  có gần 400 xe VinFast được xem như là những “đại sứ” cho sự phát triển của Việt Nam trong mắt các vị khách quốc tế. Chia sẻ về câu chuyện này, Bộ trưởng - Chủ nhiệm Văn phòng Chính phủ Mai Tiến Dũng cho biết: "Khi tổ chức các sự kiện lớn trước đây như APEC, chúng ta vẫn nhận tài trợ từ các hãng xe nước ngoài. Lần này, khách quốc tế sẽ ngồi trên chiếc xe do chính Việt Nam sản xuất, đây là một niềm tự hào của chúng ta".

Đó chỉ là một trong số nhiều ví dụ sinh động về doanh nghiệp, doanh nhân trong hành trình khẳng định những giá trị Việt Nam. Mươi năm trở lại đây, ở nước ta đã xuất hiện các doanh nghiệp lớn mạnh, đủ sức tạo ra chuỗi giá trị lớn, đủ khả năng dẫn dắt như: Viettel, Vingroup, Vietnam Airlines, Vinamilk, FPT, Thaco, TH Group…

Để xuất hiện hơn 800 nghìn doanh nghiệp, khoảng 5,2 triệu hộ kinh doanh, số lượng đội ngũ doanh nhân đã lên đến hơn hàng triệu người, Ðảng, Nhà nước đã có nhiều chủ trương, chính sách khuyến khích phát triển doanh nghiệp, phát huy vai trò của doanh nhân trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Hiện khu vực doanh nghiệp cũng đóng góp hơn 60% GDP, với khoảng 70% nguồn thu ngân sách nhà nước, thu hút hàng chục triệu lao động.

Chỉ cách đây hơn 2 tháng, Hiệp định Thương mại tự do Việt Nam – EU (EVFTA) chính thức có hiệu lực. Theo đánh giá của các chuyên gia kinh tế, EVFTA được kỳ vọng sẽ mang lại nhiều cơ hội thuận lợi đối với kinh tế và xã hội của nước ta. Tuy nhiên, cơ hội luôn đi liền với thách thức, đặc biệt là trong bối cảnh đại dịch Covid-19 đang hoành hành, cạnh tranh sẽ khắc nghiệt hơn.

Nói như TS. Vũ Tiến Lộc, Chủ tịch Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) thì các hiệp định thương mại tự do thế hệ mới là trận tuyến của các doanh nghiệp, là chiến trường của các doanh nhân. Sự thành bại của một nền kinh tế trong hội nhập được quyết định bởi sức mạnh của đội ngũ doanh nhân. Họ là những dũng sỹ, những anh hùng thời kỳ đổi mới và hội nhập. Chỉ riêng việc khi dịch bệnh đang làm đứt gãy các chuỗi giá trị, kinh tế thế giới vẫn trong thế không thể dự báo, kinh tế Việt Nam vẫn tăng trưởng dương, phần lớn doanh nghiệp vẫn cố giữ vững, bảo đảm việc làm, thu nhập cho người lao động, tìm kiếm cơ hội, thị trường mới... dù họ không tiếp cận được các gói hỗ trợ của Nhà nước, họ đã xứng đáng là dũng sỹ.

Có thể nói, giờ đây, hai tiếng doanh nhân được xã hội gọi tên một cách đầy trân trọng. Doanh nhân Việt Nam đã gặt hái được những thành công trên hành trình định danh tên gọi cho mình. Lớp doanh nhân dân tộc, như lời TS. Vũ Tiến Lộc, đã, đang muốn gánh vác một phần trách nhiệm lớn của đất nước và cùng đất nước đứng trước những thử thách của thời đại, xem việc phát triển kinh tế là nghĩa vụ, cũng là khát vọng của doanh nhân.

"Tôi thấy chưa bao giờ, doanh nhân Việt lại thực sự đau đáu về các mô hình phát triển, về tái cấu trúc và cả về phát triển bền vững như bây giờ. Họ muốn có mặt trong hành trình đi đến hạnh phúc, thịnh vượng của đất nước”- với tâm thế sẵn có, tin chắc rằng lớp lớp doanh nhân Việt ngày hôm nay sẽ hiện thực hóa được điều đau đáu ấy. Trên hành trình đi đến thịnh vượng của dân tộc Việt chắc chắn sẽ không thể thiếu sự hiện diện của những doanh nhân dân tộc Việt Nam. 

Quang Duy