Vốn chưa nộp xong, nợ đã ập tới

Việc xây dựng tuyến đường sắt cao tốc Jakarta-Bandung - một phần của Bắc Kinh Sáng kiến Vành đai và Con đường cơ sở hạ tầng - đang phải đối mặt với chi phí vượt quá gần 2 tỷ USD và một số thách thức khác, bao gồm cả thông tin liên lạc không hiệu quả giữa Indonesia và Trung Quốc.

Chi phí ước tính của dự án đã lên đến 7,9 tỷ USD, tăng gần 2 tỷ USD so với ngân sách ban đầu do sự thay đổi về giá đối với các loại vật liệu và máy móc, cũng như sự chậm trễ do thu hồi đất, theo Tổ chức điều hành đường sắt công cộng Kereta Api Indonesia (KAI) cho biết.

KAI là một tập đoàn nhà nước Indonesia sở hữu 60% của Kereta Cepat Indonesia-China (KCIC) – một liên doanh với tập đoàn Trung Quốc hiện sở hữu 40% còn lại.

“Vào tháng 9/2019, đã có dấu hiệu cho thấy có khả năng bị vượt chi phí do dự án chậm trễ, hơn nữa đại dịch đã xảy ra vào tháng 3/2019. Những lo ngại rằng đây sẽ là gánh nặng cho ngân sách nhà nước dần xuất hiện. Và đó chính xác là những gì sẽ xảy ra”, ông Didiek Haryanto, Giám đốc điều hành KAI, nói trong một phiên điều trần Quốc hội mới đây.

Chính phủ Indonesia muốn sử dụng 287,5 triệu USD quỹ Chính phủ vào năm tới để chi trả một phần cho chi phí vượt mức của dự án. Trong khi đó, KAI tiết lộ tại buổi điều trần rằng tập đoàn này vẫn chưa thanh toán khoản góp vốn cơ bản bắt buộc trị giá hơn 301 triệu USD cho KCIC.

“Trong một thỏa thuận kinh doanh, thông thường chúng tôi đặt cọc số vốn cơ bản trước khi bàn chuyện kinh doanh, nhưng chúng tôi thậm chí còn chưa hoàn thành điều đó”, Salusra Wijaya, giám đốc tài chính và quản lý rủi ro tại KAI, phát biểu tại phiên điều trần, nói thêm rằng phía Indonesia có thể đã mặc định đối với thương vụ này theo các điều khoản của thỏa thuận góp vốn hiện có của dự án.

Các công ty nhà nước Indonesia được yêu cầu đóng góp khoảng 773,5 triệu USD vào liên doanh, bao gồm khoản thanh toán bằng tiền mặt 301 triệu USD và phần còn lại bằng tài sản như đất đai. Cho đến nay, phía Trung Quốc đã trả 394 triệu USD, tương đương 65% khoản đóng góp tiền mặt 607 triệu USD cần thiết cho vốn chủ sở hữu cơ bản của dự án, theo KCIC.

Ông Salusra cho biết các công ty nhà nước Indonesia đã tìm cách đẩy thời hạn chuyển giao phần vốn góp cơ bản của họ từ tháng 12 năm ngoái sang tháng 5 năm nay, nhưng “Trung Quốc vẫn chưa trả lời yêu cầu của chúng tôi”.

Phần lớn chi phí vượt quá có thể sẽ do các công ty nhà nước của Indonesia gánh chịu trách nhiệm chi trả, với tư cách là cổ đông chính trong dự án. Trong đó, tập đoàn Indonesia, được gọi là Pilar Sinergi BUMN Indonesia (PSBI), bao gồm công ty xây dựng Wijaya Karya, có 38% cổ phần trong đó; KAI, với 25%; nhà điều hành đường cao tốc Jasa Marga; và công ty trồng rừng PTPN VIII.

Tổ hợp đối tác Trung Quốc trong dự án này được gọi là Beijing Yawan HSR, được tạo thành từ China Railway International, China Railway Group, Sinohydro, CRRC, và China Railway Signal and Communication.

“Chính phủ Indonesia và các công ty thuộc sở hữu nhà nước tài trợ dự án hiện đang đàm phán để tìm nguồn kinh phí trả cho khoản đội vốn này”, Mirza Soraya, thư ký công ty KCIC, nói với tờ This Week in Asia trong một tuyên bố bằng văn bản.

Nếu các chi phí vượt quá ngân sách không được đáp ứng, việc xây dựng sẽ bị cản trở, bà Mizra nói.

“Chi phí vượt quá là do sự leo thang của việc thu hồi đất, di dời các cơ sở công cộng - xã hội, chi phí tài chính và các công việc khác. KCIC vẫn đang cố gắng giảm thiểu điều này thông qua đàm phán với các nhà thầu”, bà Mizra nói thêm.

Liên lạc giữa các tập đoàn Indonesia và Trung Quốc “không suôn sẻ”

Trong phiên điều trần mới đây, ông Didiek cũng nói rằng liên lạc giữa các tập đoàn Indonesia và Trung Quốc "không suôn sẻ", mà ông chủ yếu cho rằng nhà tài trợ chính là công ty Wijaya Karya chuyên môn về xây dựng toà nhà hơn là xây đường sắt.

Vào tháng 4, các doanh nghiệp nhà nước Indonesia đã tìm cách giảm cổ phần của mình trong dự án trong bối cảnh lo ngại về việc phải chịu bẫy nợ. Bà Mirza của KCIC cho biết các cuộc thảo luận về chủ đề này giữa hai bên đang diễn ra.

KAI cho biết tuyến đường sắt dài 142,3 km nối Jakarta và thành phố Bandung ở Tây Java đã hoàn thành 78% vào giữa tháng 8 vừa qua.

Tuyến đường sắt cao tốc dự kiến sẽ cắt giảm thời gian đi lại giữa hai thành phố xuống còn 46 phút, so với thời gian đi ô tô kéo dài 2 giờ đồng hồ trước đây.

Đây không phải là lần đầu tiên dự án phải đối mặt với việc đội vốn. Khi Trung Quốc và Indonesia ký thỏa thuận tài trợ vào năm 2016, ngân sách ban đầu của họ là 5,5 tỷ USD, và chi phí dự kiến sẽ đạt hơn 6 tỷ USD vào năm 2018. Khoản vay từ Ngân hàng Phát triển Trung Quốc chiếm 75% nguồn vốn, trong khi phần còn lại là từ vốn chủ sở hữu ban đầu của KCIC.

KAI cho biết họ đang tìm cách cơ cấu lại khoản vay với công ty cho vay thuộc sở hữu nhà nước Trung Quốc, mặc dù giám đốc tài chính và quản lý rủi ro Salusra cho biết điều này sẽ "cực kỳ khó khăn" vì tập đoàn Indonesia vẫn chưa nộp đủ vốn cơ bản cho dự án.

Bất chấp những thách thức dự án phải đối mặt, các nhà phân tích cho rằng dự án còn nhiều vấn đề khó có thể làm ảnh hưởng đến mối quan hệ song phương bền chặt giữa Jakarta và Bắc Kinh.

Tuy nhiên, nếu dự án bị đình trệ, Tổng thống Indonesia Joko Widodo Hikmahanto Juwana cũng là một giáo sư luật quốc tế tại Đại học Indonesia, cho biết hình ảnh của ông sẽ bị bôi nhọ khi động thái trao dự án cho Trung Quốc vào năm 2015 chứ không phải Nhật Bản đã bị công chúng chỉ trích.

“Với việc triển khai chậm trễ, công chúng có thể nghĩ rằng đó là một quyết định sai lầm”, ông Hikmahanto nói và cho biết rằng số phận của tuyến đường sắt cao tốc cũng sẽ ảnh hưởng đến tình cảm của công chúng đối với Trung Quốc.