Động vật hoang dã quý hiếm có được nuôi?

Những ngày qua, thông tin về trường hợp anh Thái Khắc Thành (sinh năm 1980, trú tại xã Đô Lương, tỉnh Nghệ An) lĩnh án 6 năm tù vì mua bán gà lôi trắng, loài động vật nằm trong danh mục IB động vật nguy cấp, quý, hiếm đã thu hút sự quan tâm đặc biệt của dư luận.

Trước đó, ngày 2/4/2025, lực lượng chức năng kiểm tra tại đường DH07, xã Song An, huyện Vũ Thư (cũ), phát hiện xe ô tô biển số 37K-25841 đang vận chuyển 10 cá thể nghi là gà lôi trắng - loài nằm trong danh mục IB thuộc nhóm động vật nguy cấp, quý, hiếm. Tài xế khai chở số động vật này theo yêu cầu của Thái Khắc Thành.

Khám xét khẩn cấp nơi ở của Thành, cơ quan điều tra thu giữ thêm 3 cá thể gà lôi trắng (tên khoa học Lophura nycthemera), thuộc lớp chim, bộ gà, họ Trĩ. Theo kết quả điều tra, tổng cộng Thái Khắc Thành đã nuôi, sở hữu và vận chuyển 13 cá thể gà lôi trắng.

Trong danh mục động vật rừng nguy cấp, quý, hiếm của Việt Nam, nhóm IB bao gồm các loài động vật rừng có giá trị đặc biệt về kinh tế, khoa học, y tế, sinh thái, cảnh quan và môi trường, có số lượng còn lại rất ít trong tự nhiên hoặc có nguy cơ tuyệt chủng ngoài tự nhiên. Các loài này được ưu tiên bảo vệ và quản lý chặt chẽ, cấm hoàn toàn các hành vi khai thác, sử dụng vì mục đích thương mại, bao gồm săn bắt, giết, nuôi nhốt, tàng trữ, vận chuyển, hoặc buôn bán; trừ trường hợp được cấp phép đặc biệt cho mục đích bảo tồn, nghiên cứu khoa học, hoặc các mục đích không thương mại.

Trên thực tế, việc nuôi những loài động vật hoang dã quý hiếm được quy định chi tiết tại Thông tư số 27/2025/TT-BNNMT ngày 24/6/2025 của Bộ Nông nghiệp và Môi trường, có hiệu lực từ ngày 1/7/2025.

Các loài động vật hoang dã thuộc Danh mục loài nguy cấp, quý, hiếm ban hành kèm theo Thông tư số 27/2025/TT-BNNMT ngày 24 tháng 6 năm 2025 của Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường quy định về quản lý các loài nguy cấp, quý, hiếm; nuôi động vật rừng thông thường và thực thi Công ước về buôn bán quốc tế các loài động vật, thực vật hoang dã nguy cấp đều được phép nuôi nếu cơ sở nuôi có hệ thống chuồng trại phù hợp với đặc tính sinh học loài, được cơ quan thẩm quyền cho phép và quan trọng nhất là chứng minh được nguồn gốc con giống.

Thông tư 27 nêu rõ việc nuôi loài động vật nguy cấp, quý, hiếm được ưu tiên bảo vệ phục vụ mục đích bảo tồn đa dạng sinh học, nghiên cứu khoa học, du lịch sinh thái được thực hiện tại cơ sở bảo tồn đa dạng sinh học đã được cấp giấy chứng nhận, đáp ứng các yêu cầu gồm đảm bảo nguồn gốc hợp pháp của loài theo quy định của pháp luật có liên quan; đảm bảo loài nuôi và số lượng cá thể theo đúng danh mục loài đã được cấp phép kèm theo Giấy chứng nhận cơ sở bảo tồn đa dạng sinh học; có phương án nuôi.

Đối với trường hợp nuôi phục vụ mục đích du lịch sinh thái, được trưng bày những loài theo đúng danh mục loài đã được cấp phép kèm theo Giấy chứng nhận cơ sở bảo tồn đa dạng sinh học; không trưng bày các cá thể mắc bệnh hoặc bị thương, đang mang thai, đang nuôi con.

Trường hợp động vật bị ốm, chết, sinh sản trong quá trình nuôi, chủ cơ sở thông báo với cơ quan Thủy sản, cơ quan Kiểm lâm sở tại hoặc Ủy ban nhân dân cấp xã ở những địa phương không có cơ quan Kiểm lâm sở tại để xử lý theo quy định của pháp luật có liên quan.

Về điều kiện nuôi loài động vật nguy cấp, quý, hiếm được ưu tiên bảo vệ tại cơ sở bảo tồn đa dạng sinh học, Điều 17 của Thông tư 27 quy định diện tích của cơ sở phù hợp với quy mô và đối tượng đăng ký nuôi. Chuồng, trại phải có kích thước và thiết kế phù hợp với đặc điểm sinh học của loài được nuôi, đáp ứng tiêu chuẩn do cơ quan có thẩm quyền ban hành hoặc được thiết kế theo hướng dẫn của các tổ chức quốc tế đã được công bố và được cơ quan khoa học CITES có chuyên môn liên quan xác nhận phù hợp với đặc điểm sinh thái và nhu cầu sinh học của loài được nuôi.

Bên cạnh đó, cần đáp ứng được điều kiện về vệ sinh môi trường, thú y và điều kiện an toàn đối với người và loài nuôi. Có phương tiện và thiết bị tiếp nhận, chuyển giao loài nuôi khi cần thiết; có khu vực cách ly để phòng ngừa dịch bệnh trong quá trình theo dõi. Đối với loài thú lớn, cần có khu vực phục hồi tập tính hoang dã trong trường hợp nhân nuôi bảo tồn. Các cơ sở nuôi, cơ sở trồng đã được cấp mã số thực hiện mở sổ theo dõi theo quy định.