‏Đột phá trong khai thác nguyên tố đất hiếm có thể tăng cường vị thế của Mỹ trong công nghệ‏

‏Bạn có bao giờ tự hỏi điều gì khiến màn hình điện thoại thông minh của bạn trở nên sáng rõ và rực rỡ sắc màu đến vậy không? Câu trả lời nằm ở một nhóm kim loại đặc biệt, được gọi là các nguyên tố đất hiếm (REEs). ‏

‏Những nguyên tố này có khả năng biến đổi ánh sáng UV hoặc ánh sáng xanh vô hình thành những gam màu đỏ, xanh lá và xanh dương sống động mà bạn thường thấy trên màn hình.‏

‏Tuy nhiên, vai trò của REEs không chỉ dừng lại ở việc làm đẹp màn hình điện thoại. Chúng còn là thành phần không thể thiếu trong việc sản xuất nam châm mạnh, màn hình sắc nét và pin hiệu suất cao. ‏

‏Những bộ phận này đóng vai trò quan trọng trong các thiết bị như điện thoại thông minh, xe điện, tua-bin gió cùng nhiều công nghệ hiện đại khác. ‏

‏Thế nhưng, các phương pháp khai thác REEs hiện nay lại đối mặt với không ít thách thức. Quy trình này thường phức tạp, tốn kém, gây tổn hại đến môi trường và chưa thực sự hiệu quả.‏

‏Giáo sư Manish Kumar từ Đại học Texas tại Austin (UTexas) chia sẻ rằng các nguyên tố đất hiếm là nền tảng của công nghệ tiên tiến. ‏

‏Tuy nhiên, việc khai thác và tinh chế chúng đòi hỏi lượng năng lượng lớn và rất khó để triển khai ở quy mô công nghiệp. Nhằm giải quyết vấn đề này, ông cùng nhóm nghiên cứu đã phát triển một giải pháp đột phá: các kênh màng nhân tạo đặc biệt, giúp việc tiếp cận REEs trở nên dễ dàng hơn bao giờ hết.‏

‏Kênh màng nhân tạo: Lấy cảm hứng từ tự nhiên‏

‏Trong cơ thể con người, các tế bào sử dụng những protein đặc biệt để cho phép một số ion đi qua, đồng thời ngăn chặn các ion khác. Tính chọn lọc tự nhiên này đã truyền cảm hứng cho nhóm nghiên cứu tạo ra các kênh màng nhân tạo. ‏

‏Những kênh này là các lỗ nhỏ trên màng, được chế tạo từ pillararene - một loại phân tử hình nhẫn đã được điều chỉnh để liên kết và giải phóng các phân tử một cách có chọn lọc. Nhờ đó, chỉ những ion cụ thể mới có thể di chuyển qua các lỗ này.‏

‏Cụ thể, kênh nhân tạo mà nhóm phát triển có khả năng vận chuyển chọn lọc các ion từ các nguyên tố đất hiếm như terbium và europium, trong khi hạn chế sự di chuyển của các ion phổ biến như canxi hay kali.

Khi thử nghiệm trong phòng thí nghiệm, kết quả cho thấy những kênh này hoạt động vượt trội. Chúng có thể phân biệt một REE với một REE khác với độ chọn lọc cao gấp 40 lần.

Chẳng hạn, kênh cho phép europium đi qua nhưng lại chặn các kim loại tương tự như lanthanum hoặc ytterbium.‏

‏Đây là một bước tiến đáng kể. Bởi lẽ, các phương pháp khai thác hóa học truyền thống thường phải trải qua nhiều giai đoạn phức tạp và sử dụng dung môi mạnh để đạt được mức độ tách biệt tương tự.‏

‏Nhóm nghiên cứu tại UTexas nhấn mạnh rằng mức độ chọn lọc của kênh màng nhân tạo vượt xa các phương pháp dựa trên dung môi, vốn cần đến hàng chục bước xử lý mới có thể cho kết quả tương đương.‏

‏Để kiểm chứng, các nhà khoa học đã sử dụng mô phỏng máy tính. Kết quả cho thấy màng nhân tạo này có tiềm năng thay đổi hoàn toàn cách khai thác REEs.

Đặc biệt, mô phỏng còn chỉ ra rằng khả năng chọn lọc của kênh xuất phát từ cách các phân tử nước sắp xếp quanh các ion REEs một cách khác biệt.‏

‏Nhu cầu REEs tăng mạnh trong tương lai‏

‏Theo một số báo cáo, nhu cầu về các nguyên tố đất hiếm có thể tăng vọt hơn 2.600% trong vòng 10 năm tới.

Nguyên nhân không chỉ đến từ các công nghệ hiện đại mà còn từ những lĩnh vực tiên tiến trong tương lai như máy tính lượng tử, chất bán dẫn thế hệ mới và sản xuất hydro xanh. Tất cả đều sẽ phụ thuộc lớn vào những nguyên tố đặc biệt này.‏

‏Không dừng lại ở đó, nhóm nghiên cứu còn lên kế hoạch mở rộng ứng dụng của các kênh màng nhân tạo. Họ đang phát triển một hệ thống có thể triển khai ở quy mô công nghiệp, cho phép vận chuyển không chỉ ion của REEs mà còn cả các nguyên tố quan trọng khác như lithium hay nickel.‏

‏Harekrushna Behera, tác giả chính của nghiên cứu và cũng là nhà nghiên cứu tại UTexas, nhận định rằng đây là bước khởi đầu để đưa các chiến lược nhận biết và vận chuyển phân tử tinh vi từ tự nhiên vào thực tiễn công nghiệp.

Giải pháp này hứa hẹn mang lại độ chọn lọc cao trong những lĩnh vực mà các phương pháp hiện tại còn nhiều hạn chế.‏

‏Tầm quan trọng đối với nước Mỹ‏

‏Sự đột phá trong công nghệ khai thác REEs không chỉ là một thành tựu khoa học mà còn có thể nâng cao vị thế của Mỹ trong lĩnh vực công nghệ toàn cầu. ‏

‏Khi nhu cầu REEs ngày càng tăng và nguồn cung còn nhiều thách thức, việc sở hữu một phương pháp khai thác hiệu quả, thân thiện với môi trường sẽ giúp Mỹ giảm sự phụ thuộc vào nguồn cung từ nước ngoài, đồng thời củng cố vai trò dẫn đầu trong các ngành công nghiệp chiến lược.‏