Đường 20 Quyết thắng: Khúc tráng ca của máu và hoa

Tỉnh Quảng Bình (cũ) và nay là tỉnh Quảng Trị có 4 con đường cắt ngang dãy Trường Sơn hùng vĩ nối với nước bạn Lào gồm: Đường 20, 10, 12 và 16.

Đường 20 Quyết thắng là tuyến đường có vai trò rất lớn trong việc chi viện cho chiến trường miền Nam đánh thắng đế quốc Mỹ, thống nhất đất nước. Đây đồng thời là tuyến đường trục ngang có mức độ khốc liệt nhất về mật độ bom đạn.

Ngày 20/12/1965 được đánh dấu là ngày bổ nhát cuốc đầu tiên cho việc hình thành Đường 20. Sau 4 tháng thi công, tuyến đường đã được hoàn thành với chiều dài 123km nối liền Phong Nha với Lùm Phùm thuộc huyện Bu-La-Pha, tỉnh Khăm Muộn (Lào).

Đây là con đường giao thông huyết mạch, là tuyến vận tải chiến lược, một đầu mối quan trọng trên đường Hồ Chí Minh, được Bộ Giao thông Vận tải và Bộ Tư lệnh Đoàn 559 đặt tên là “Con đường tuổi hai mươi”.

Bởi lẽ, lực lượng tham gia làm con đường này gồm bộ đội, thanh niên xung phong (TNXP), anh em công nhân,... hầu hết đều ở lứa tuổi 20. Mỗi mét đường là công sức, mồ hôi và máu của hàng ngàn cán bộ, chiến sĩ TNXP bám đường, bảo vệ, làm nhiệm vụ cứu hộ, thông xe,...

Theo Ban quản lý Vườn Quốc gia Phong Nha - Kẻ Bàng, trên con đường huyền thoại “Đền tưởng niệm các anh hùng liệt sĩ Đường 20 - Quyết thắng” được xây dựng để lưu danh các anh hùng liệt sĩ đã anh dũng chiến đấu hy sinh trên tuyến đường này.

Có một di tích lịch sử hết sức đặc biệt gắn với câu chuyện lịch sử đầy bi hùng đó là “Hang Tám Cô”, đặc biệt từ tên gọi đến câu chuyện về sự hy sinh dũng cảm của những TNXP khi đang làm nhiệm vụ.

Vào một ngày lịch sử năm 1972, những trận bom như điên cuồng trút xuống làm không gian rung chuyển, Đường 20 Quyết thắng bị quật nát, cắt đoạn, đất đá tung lên mù mịt, những vách núi đá dựng đứng lắc lư.

Một tiểu đội TNXP gồm 8 chiến sĩ đang làm nhiệm vụ đã chạy vào hang ẩn nấp. Không may, sức công phá của bom đã làm cho một tảng đá nặng khoảng 100 tấn sập xuống khiến cửa hang bị bịt kín.

Lúc ấy biết các đồng đội còn sống nhưng tất cả đều bất lực. Sự sống được lắng nghe qua tiếng kêu cứu vọng ra từ hang đá và kéo dài qua ống nhựa nhỏ chứa cháo loãng được luồn qua kẽ hở núi đá. Cứ thế, sang ngày thứ 9 thì những chiến sĩ bị mắc kẹt trong hang đã hy sinh.

Quê Thạch Hà (tỉnh Hà Tĩnh), trong những ngày tháng 7, anh Trung đã cùng gia đình đưa các con đi khám phá thiên nhiên tại Vườn Quốc gia Phong Nha - Kẻ Bàng và tìm đến những “địa chỉ đỏ” trên Đường 20 Quyết thắng.

Trước những di tích lịch sử, anh Trung không khỏi xúc động: “Sự hy sinh cao cả, anh hùng khi tuổi đời còn quá trẻ của những TNXP đã cho thấy giá của hòa bình, độc lập là lớn thế nào. Anh đưa các con đến đây để thấy được những khó khăn và gian khổ mà thế hệ đi trước đã phải trải qua để từ đó có lòng biết ơn, sống có trách nhiệm và trở thành một người tốt”.

Một trong những giá trị lịch sử của các di tích trên Đường 20 là hệ thống bao gồm bến phà Xuân Sơn, bến phà Nguyễn Văn Trỗi, hang Phong Nha - nơi khởi đầu của tuyến đường.

Trên khúc sông này đã chứng kiến biết bao sự hy sinh của chiến sĩ, nhân viên bến phà, TNXP; máu và mồ hôi của các chiến sĩ hòa vào dòng sông Son đỏ thắm để bảo đảm an toàn cho phà, cho xe kịp chi viện chiến trường miền Nam với một ước mơ, một khát vọng cháy bỏng “Thống nhất Tổ Quốc”.

Hang Phong Nha hiện nay đã trở thành điểm đến thu hút đông đảo khách du lịch bởi hệ thống hang động kỳ vĩ mà tạo hóa đã ban tặng cho mảnh đất này.

Nhưng trong kháng chiến chống Mỹ cứu nước bộ đội ta đã mưu trí sử dụng hang Phong Nha để làm nơi cất giấu phà, ca nô vận tải vào ban ngày để ban đêm kịp thời ra sông làm nhiệm vụ, với khẩu hiệu “động là nhà, bến phà là trận địa”.

Hay như trọng điểm liên hoàn A-T-P là tên gọi tắt của cua Chữ A, ngầm Ta Lê và đèo Phu La Nhích nằm trên trục đường 20 Quyết Thắng. Trọng điểm ATP luôn như chảo lửa, mỗi ngày đêm hơn trăm lần máy bay Mỹ đến bắn phá

Sự sống và cái chết chỉ trong gang tấc, có thời điểm Đường 20 bị tắc liên tục, không có xe nào vượt nổi đèo Phu la Nhích. Đầu tháng 12/1968, trọng điểm A-T-P được giải tỏa, hàng trăm chiếc xe chất đầy hàng, dồn dập vượt trọng điểm.

Mỗi mét trên Đường 20 Quyết thắng đều thấm đẫm máu, mồ hôi, nước mắt của những người con ưu tú đất Việt với khát khao cháy bỏng hòa bình, độc lập dân tộc, thống nhất đất nước.