Đường sắt cao tốc Bắc – Nam: Doanh nghiệp tư nhân không còn đứng ngoài công trình hạ tầng chiến lược

Hai “ông lớn” tư nhân và tín hiệu mới cho hạ tầng quốc gia

Có thể thấy rằng, ngay sau khi Nghị quyết 68 về phát triển kinh tế tư nhân của Bộ Chính trị được ban hành, nhiều “ông lớn” trong nước đã khẳng định sẽ đồng hành cùng Chính phủ để thực hiện các dự án trọng điểm Quốc gia. Điều này đã gợi mở một xu hướng mới, đó là doanh nghiệp tư nhân không còn đứng ngoài các công trình hạ tầng chiến lược. Đây thực sự là tín hiệu đáng mừng.

Nhận định về vấn đề này, ông Cấn Văn Lực, chuyên gia Kinh tế có quan điểm, tinh thần Nghị quyết 68 đã xác lập rõ nguyên tắc bình đẳng giữa các thành phần kinh tế. Đến thời điểm hiện nay, không còn sự phân biệt "trong" hay "ngoài" khu vực công nữa, mà tất cả đều được xem xét trên một mặt bằng chung.

Tuy nhiên, để tham gia vào các dự án đặc biệt quan trọng của quốc gia, doanh nghiệp dù thuộc thành phần kinh tế nào cũng cần đáp ứng đầy đủ và nghiêm ngặt 4 nhóm tiêu chí then chốt: Công nghệ kỹ thuật; năng lực tài chính; phương án tài chính khả thi; quản trị vận hành và kiểm soát rủi ro.

Về mô hình triển khai, cần nghiên cứu cơ chế phù hợp, áp dụng hiệu quả hình thức hợp tác công tư (PPP). Trong đó, Nhà nước phải đóng vai trò cầm trịch, chịu trách nhiệm ở các khâu cốt lõi như xác lập chủ trương, ban hành tiêu chí và lựa chọn nhà đầu tư. Phần việc dành cho khu vực tư nhân nên tập trung vào thi công và quản trị dự án, bởi với các dự án lớn, khu vực tư nhân thường triển khai hiệu quả hơn, giảm thiểu lãng phí và đảm bảo tiến độ tốt hơn.

“Tuy nhiên, tôi cho rằng, không nên quá nóng vội trong vấn đề này, trước mắt cần hoàn thiện cơ chế và tuân thủ các trình tự, thủ tục”, ông Lực nói.

Đồng tình với vấn đề này, TS Nguyễn Sĩ Dũng, nguyên Phó chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội cho rằng: Việt Nam không nên vội vàng.

Theo TS Nguyễn Sĩ Dũng, trước hết, cần rõ ràng quan điểm là cần chọn phương án nào tốt nhất cho đất nước. Do vậy, về mặt nguyên tắc, trước tiên phải đề ra các tiêu chí cần đạt được khi lựa chọn doanh nghiệp làm dự án.

Thứ hai, đây là một công trình đặc biệt quan trọng của quốc gia nên cần đảm bảo nguyên tắc không thể thiếu vai trò của Nhà nước. Đây không chỉ là việc của riêng doanh nghiệp tư nhân, mà Nhà nước cũng cần chú trọng. Bởi đây là công trình giao thông công cộng, không đơn giản chỉ là việc kinh doanh để kiếm lời.

Thứ ba, nên ưu tiên cho các doanh nghiệp Việt Nam. Nếu chọn doanh nghiệp nước ngoài làm tất cả các khâu, chúng ta sẽ bị phụ thuộc rất nhiều, và không thể phát triển hết năng lực của các tập đoàn, doanh nghiệp trong nước.

Vì vậy, TS Nguyễn Sĩ Dũng nhấn mạnh, để có thể nâng cao năng lực doanh nghiệp trong nước, cần nắm rõ và chọn doanh nghiệp Việt, sau đó họ có thể liên kết, hợp tác với doanh nghiệp nước ngoài để hỗ trợ hoàn thành dự án, Nhà nước nên tạo điều kiện để họ tự do phát triển và không nên can thiệp sâu.

“Hiện có nhiều ý kiến cho rằng tại sao với mức tài chính khủng, chúng ta lại không bứt phá làm công nghệ vượt trội hơn nữa. Theo tôi, mọi phương án đưa ra đều có hai mặt, chúng ta nên để cởi mở tư duy nhưng vẫn cần đặc biệt cân nhắc khi tiến hành thực hiện”, ông Dũng nói.

3 tiêu chí lựa chọn quan trọng

Ông Nguyễn Văn Khôi, Chủ tịch Hiệp hội bất động sản Việt Nam (VNREA) cho rằng, để lựa chọn ai thực hiện dự án này còn phải xét vào nhiều yếu tố, tuy nhiên cần đặt 3 tiêu chí trọng tâm lên hàng đầu.

Thứ nhất, đó là tiêu chí về công nghệ - kỹ thuật. Yếu tố công nghệ hiện nay không còn là phần "phụ lục" mà đã được đưa lên vị trí trung tâm trong quá trình đánh giá. Điều quan trọng là phải khuyến khích áp dụng công nghệ tiên tiến ngay từ khâu tư vấn, đầu tư cho đến triển khai và quản trị dự án.

“Đồng thời, cần đảm bảo yếu tố chuyển giao công nghệ, nhất là đối với các nhà thầu có yếu tố nước ngoài”, ông Khôi nói.

Thứ hai là năng lực tài chính, bao gồm cả khả năng huy động vốn và yếu tố giá cả hợp lý, cạnh tranh, đây là điều kiện để đảm bảo dự án có thể triển khai hiệu quả.

Thứ ba là năng lực tổ chức thi công và triển khai dự án. Theo quan sát thực tế của Chủ tịch VNREA, sau khi trúng thầu, các nhà thầu quốc tế thường chia nhỏ gói thầu và triển khai thi công với tiến độ rất nhanh, điều này cho thấy kỹ năng tổ chức, điều hành đóng vai trò cực kỳ quan trọng và nên trở thành một trong những tiêu chí đánh giá chủ chốt.

Do đó, ông Khôi cho rằng cần quan tâm là phân định trách nhiệm của Nhà nước, dựa trên cơ chế, chính sách rõ ràng được ban hành để điều tiết và kiểm soát quá trình thực hiện. Ngoài ra, việc phân cấp giữa Trung ương và địa phương cũng cần được cân nhắc kỹ, tùy thuộc vào tính chất, quy mô và địa bàn triển khai dự án.

Cũng theo ông Khôi, lựa chọn phương thức đầu tư cần linh hoạt tùy vào từng lĩnh vực cụ thể. Với những công trình mang tính chất đặc biệt, liên quan đến quốc phòng - an ninh, Nhà nước cần nắm vai trò chủ đạo. Tuy nhiên, đối với các dự án hạ tầng - đặc biệt là giao thông, logistics nên mạnh dạn mở rộng hơn nữa vai trò của khu vực tư nhân.

“Bởi trên thực tế, nhiều công ty Nhà nước đang gặp hạn chế về cả năng lực tài chính lẫn nhân sự, trong khi khu vực tư nhân với ưu thế về quản trị, quản lý dòng vốn và triển khai, hoàn toàn có thể làm tốt hơn, tất nhiên là dưới sự giám sát chặt chẽ của Nhà nước”, ông Khôi nêu.