Gia Lai: Đường 7 ngày ấy và bây giờ

Con đường hào hùng một thời “đỏ lửa”

Đường 7 tên gọi một con đường đi qua địa phận hai tỉnh Gia Lai và Phú Yên có chiều dài 181km, được người Pháp xây dựng từ những năm đầu thế kỷ XX. Sau năm 1975 được đổi tên thành Quốc lộ 25.

Trong Chiến dịch Tây Nguyên, cuộc phục kích trên Đường 7 của Quân Giải phóng đã tiêu hao nhiều sinh lực, phương tiện của địch, làm tan rã ý đồ co cụm về phòng thủ duyên hải miền Trung hòng tái chiếm Tây Nguyên.

Đại tá Nguyễn Vi Hợi (Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân) là Tiểu đội trưởng Tiểu đội 7 (Đại đội 9, Tiểu đoàn 9, Trung đoàn 64). Đầu năm 1975, ông được điều về Sư đoàn 320, tham gia Chiến dịch Tây Nguyên.

Đại tá Nguyễn Vi Hợi nhớ lại: “Tháng 3/1975, Tổng thống Việt Nam Cộng hòa (VNCH) ra lệnh toàn bộ binh lực, chủ yếu là Quân đoàn 2 VNCH nhanh chóng rút khỏi Tây Nguyên về co cụm ở đồng bằng duyên hải miền Trung để phòng thủ, củng cố lực lượng, tìm cách phản công chiếm lại Tây Nguyên. Trước tình thế này, Bộ Tư lệnh chiến dịch đã cắt cử các đơn vị chốt chặn, đánh địch tại Đường 7. Nhận lệnh cấp trên, các đơn vị thuộc Sư đoàn 320 tiếp cận toàn bộ thung lũng Cheo Reo, Phú Bổn để chặn đường rút lui của địch”.

Lúc này, Đại tá Hợi đã đưa bộ đội ém quân tại khu vực đầu cầu Cây Sung (địa phận thị xã Ayun Pa bây giờ) nhằm chặn quân địch rút chạy qua cầu tiến về hướng Phú Yên. Phát hiện xe tăng của địch, đại tá bắn hai quả B40 làm một chiếc xe bốc cháy.

Với quyết tâm không để địch vượt qua cầu, đại tá Hợi lên khỏi giao thông hào, hướng súng B40 vào chiếc xe đầu tiên bóp cò, xe bốc cháy, toàn bộ đội hình của địch khựng lại. Đến 12h ngày 19/3/1975, đơn vị của đại tá Hợi đã làm chủ chiến trường, giải phóng hoàn toàn Phú Bổn.

Có thể nói, ngày ấy Đường 7 là mặt trận ác liệt nhất. Liên tiếp những trận truy kích địch trên đoạn đường dài chừng 10km từ cầu Sông Bờ đến chân đèo Tô Na thuộc địa phận thị xã Hậu Bổn (tỉnh Phú Bổn cũ, nay là thị xã Ayun Pa, tỉnh Gia Lai).

Đoạn đường một bên là vách núi cao, một bên là vực sâu hun hút. Lượng người dân, binh lính và phương tiện quân sự địch ào ạt tháo chạy, chen lấn giẫm đạp lên nhau, tắc nghẽn cả con đường... Những địa danh như: Cầu sông Bờ, cầu Cây Sung, đèo Tô Na đã trở thành nỗi khiếp sợ của những hàng ngàn quân địch.

Đường 7 nay đã “thay da đổi thịt”

Sau 50 năm, Đường 7 huyền thoại năm xưa nay đã thay áo mới. Hàng loạt nhà cao tầng, đường phố khang trang đã che đi nhiều dấu tích về một thời đỏ lửa trên con đường 7. Ngã 3 sông Bờ (nay là thị xã Ayun Pa) đã chuyển mình thành trung tâm kinh tế - xã hội của vùng Đông Nam tỉnh.

Cựu chiến binh Đinh Nhiêu (làng Kte Lớn A, xã Ia Yeng, huyện Phú Thiện) nhớ lại: “Thời còn trẻ mình phục vụ, làm lính liên lạc cho cách mạng. Mãi đến năm 1972 thì tham gia các chiến dịch lớn ở Tây Nguyên. Sau đó tiếp tục được huấn luyện trong khu căn cứ cách mạng ở huyện Kbang (Gia Lai) để học võ thuật, cách chỉ huy. Tháng 3/1975, mình được làm trung đội trưởng Trung đội 2 (Đại đội 1, H11, thuộc Tỉnh đội Gia Lai - Kon Tum trước đây) có nhiệm vụ chỉ huy anh em người Ba Na băng rừng trong bí mật tới xã Ia Yok (huyện Ia Pa) để bảo vệ hai làng cách mạng ngăn giặc đánh vào".

"Lúc đó dòng người hoảng loạn, giẫm đạp lên nhau kéo xuống đồng bằng. Ngày đó bộ đội ta buộc khăn trắng bên trái để dễ phân biệt. Sau chiến tranh Đường 7 ngổn ngang hoang tàn, nhưng bây giờ đường 7 đã hồi sinh với hàng nghìn ha lúa, mía và cây thuốc lá”, ông Nhiêu cho biết thêm.

Đường 7 ngày ấy - Quốc lộ 25 bây giờ, có một vị trí cực kỳ quan trọng bởi đây là con đường huyết mạch nối liền một vùng kinh tế miền Trung với khu vực Bắc Tây Nguyên và vùng Đông Bắc Campuchia, Nam Lào. Không chỉ đảm nhiệm vai trò lưu thông, con đường còn là một địa chỉ quan trọng trên bản đồ du lịch Việt Nam bởi nó gắn liền những di tích lịch sử nổi tiếng một thời: Vũng Rô, Tô Na, Cheo Reo.

Ông Nay Bắc (SN 1970, trú buôn Thành Công, xã Chư Drăng, huyện Krông Pa), là một trong những đứa trẻ đi lạc trong cuộc di tản trên đường 7 năm 1975 nay cũng đã tìm được bố mẹ ruột và có cuộc sống khấm khá. Hiện gia đình ông đang sở hữu 20 con bò và trang trại rộng hơn 5 ha. Ông Bắc thuộc diện giàu nhất nhì trong buôn. Phần con cái ông Bắc cũng chẳng thua kém ai, vì cả 4 người con đều có công ăn việc làm ổn định trong cơ quan nhà nước.

Thời gian đã làm lành những vết thương trên con đường máu lửa năm xưa. Những dãy phố dài năm xưa trên Đường 7 như xóm Hạo Đức, xóm Nhà Cháy, Ngã ba Cây Xoài… từng bị máy bay, đạn pháo của địch bắn phá tan hoang, thiêu cháy thành tro tàn, giờ đã san sát nhà tầng, nhà xây sầm uất. Dọc hai bên sân bay dân dụng Phú Bổn khi xưa đầy hố bom, vỏ đạn, vết thương chiến tranh, bây giờ cũng đã trở thành cánh đồng lúa nước 2 vụ xanh tốt.

Một con đường Đông Trường Sơn đã được xây dựng bên rìa đông của phường Sông Bờ tiếp giáp với bờ sông Ba rồi nhập vào Quốc lộ 25. Đồng bào Jrai ở vùng “chảo lửa” từng một thời chung sức với bộ đội đánh tan quân thù, giờ lại đang chung tay cùng phát triển kinh tế, xây dựng cuộc sống ấm no, hạnh phúc. Hai bên đường là những cánh đồng lúa nước vào độ chín vàng óng…