Giải ngân vốn đầu tư công 2025: Cần “cú hích” để vượt ngưỡng 1 triệu tỷ đồng

Năm 2025, tổng vốn đầu tư công được giao với mức kỷ lục là hơn 1,09 triệu tỷ đồng. Sau 8 tháng, tiến độ giải ngân đã có chuyển biến so với những năm trước, đạt gần 40%. Tuy nhiên, để “cán đích” giải ngân 100% vốn đầu tư công năm 2025, đòi hỏi quyết tâm và những giải pháp đột phá hơn nữa trong chặng nước rút, cũng như bảo đảm chất lượng công trình, tránh dàn trải, lãng phí.Đại biểu Quốc hội (ĐBQH), chuyên gia kinh tế - GS.TS Hoàng Văn Cường đã có những chia sẻ xung quanh nội dung này.

+ Thưa ông, đầu tư công năm 2025 được xem là “cú hích” quan trọng để thúc đẩy tăng trưởng, nhưng tiến độ giải ngân mới đạt gần 40% sau 8 tháng. Ông nhìn nhận thế nào về bức tranh chung hiện nay?

- ĐBQH Hoàng Văn Cường: Có thể nói, bức tranh năm nay đã sáng hơn so với cùng kỳ 2024. Tính đến hết tháng 8, cả nước giải ngân được hơn 434 nghìn tỷ đồng, đạt 39,79% kế hoạch, nếu tính theo số vốn giao từ đầu năm thì con số này tương đương 49,5%. Đây là mức cao nhất trong 5 năm gần đây. Điều này cho thấy sự chỉ đạo quyết liệt của Chính phủ, sự vào cuộc của các bộ, ngành, địa phương đã mang lại chuyển biến rõ rệt. Trong bối cảnh kinh tế thế giới còn nhiều bất định, đầu tư công chính là công cụ chủ động để kích cầu, ổn định vĩ mô, tạo việc làm.

Tuy vậy, nhìn từ thực tế, còn nhiều “điểm nghẽn” kéo lùi tiến độ giải ngân vốn đầu tư công. Một số địa phương vẫn chậm phân bổ vốn, có tới hơn 38 nghìn tỷ đồng chưa được phân bổ chi tiết. Công tác giải phóng mặt bằng tiếp tục là rào cản lớn, đặc biệt ở các dự án hạ tầng quy mô lớn như đường vành đai, cao tốc Bắc - Nam.

Ngoài ra, vướng mắc pháp lý về điều chỉnh quy hoạch, sắp xếp đơn vị hành chính, biến động giá nguyên vật liệu cũng khiến nhiều dự án phải chậm lại. Có nơi còn thiếu cán bộ chuyên môn, nhất là kế toán, dẫn tới hồ sơ thủ tục chậm xử lý.

Nói cách khác, dù đã có chuyển động tích cực, nhưng để đạt 100% kế hoạch hơn 1 triệu tỷ đồng trong năm 2025 thì khối lượng công việc những tháng cuối năm còn rất nặng nề.

+ Vậy theo ông, đâu là “nút thắt” lớn nhất hiện nay khiến vốn đầu tư công “khó chảy nhanh”, và giải pháp tháo gỡ nào cần được ưu tiên?

- ĐBQH Hoàng Văn Cường: Tôi cho rằng, thứ nhất là giải phóng mặt bằng. Đây là câu chuyện không mới nhưng lại luôn mới ở từng dự án cụ thể. Nếu không có mặt bằng sạch thì không thể thi công, dù vốn đã sẵn sàng. Nhiều nơi còn để kéo dài khâu đền bù, hỗ trợ tái định cư.

Thứ hai là thủ tục đầu tư, từ phê duyệt, điều chỉnh dự án đến đấu thầu. Quy định thì đầy đủ nhưng cách thực hiện còn máy móc, dẫn đến tình trạng “ngại sai, ngại trách nhiệm”.

Thứ ba là công tác điều hành và phối hợp. Có địa phương làm rất tốt, nhưng cũng có nơi còn chậm chạp, chưa coi giải ngân là nhiệm vụ chính trị ưu tiên hàng đầu.

Muốn tháo gỡ, trước hết cần sự chỉ đạo kiên quyết, nhất quán từ trên xuống. Thủ tướng đã yêu cầu đến 30/9 phải phân bổ hết số vốn còn lại, nếu không sẽ kiên quyết điều chuyển sang nơi có khả năng giải ngân tốt. Biện pháp này vừa mang tính răn đe, vừa tạo động lực. Đồng thời phải xử lý trách nhiệm cá nhân, tổ chức chậm trễ, tránh tình trạng “cha chung không ai khóc”.

Đặc biệt, khâu giải phóng mặt bằng phải được coi là nhiệm vụ trọng tâm. Cần bố trí đủ nguồn lực, nhân sự, tăng cường đối thoại với người dân để tạo đồng thuận. Cùng với đó là rút ngắn thời gian thẩm định, đấu thầu, đẩy mạnh ứng dụng công nghệ số trong quy trình.

+ Trong quan điểm của ông, đâu là giải pháp căn cơ để tạo “cú hích” giải ngân vốn đầu tư công, không chỉ trong năm 2025 mà cả những năm tiếp theo?

- ĐBQH Hoàng Văn Cường: Để giải ngân nhanh và hiệu quả, tôi cho rằng có một số giải pháp then chốt sau. Thứ nhất, lập kế hoạch sát thực tế, không giao vốn dàn trải. Vốn chỉ nên giao cho dự án đã hoàn tất thủ tục, có mặt bằng, có khả năng giải ngân ngay.

Hai là, nâng cao trách nhiệm người đứng đầu. Khi địa phương nào giải ngân chậm, người đứng đầu phải giải trình, thậm chí xem xét kỷ luật nếu để kéo dài.

Điều nữa, thúc đẩy các dự án trọng điểm quốc gia như cao tốc Bắc-Nam, vành đai, các dự án PPP. Đây là những công trình có sức lan tỏa, kéo theo dòng vốn tư nhân, FDI.

Thứ tư là giải pháp tài chính linh hoạt. Bộ Tài chính đã cho phép điều chuyển vốn giữa các dự án, giữa các địa phương, thậm chí giữa vốn trong nước và vốn vay nước ngoài. Điều này cần được thực hiện quyết liệt để đồng vốn không bị “tắc” ở chỗ này trong khi chỗ khác đang thiếu.

Năm là cải cách thể chế. Cần đơn giản hóa thủ tục, rõ ràng hóa trách nhiệm, ứng dụng mạnh mẽ công nghệ trong quản lý dự án. Về lâu dài, phải có một cơ chế giám sát độc lập để bảo đảm công khai, minh bạch, vừa đẩy nhanh tiến độ, vừa nâng cao chất lượng công trình.

Tôi tin rằng, nếu làm được những điều này, vốn đầu tư công sẽ trở thành “đòn bẩy” tạo xung lực tăng trưởng mới cho cả nền kinh tế.

Đầu tư công đang giữ vai trò đầu tàu trong việc dẫn dắt, kích hoạt các nguồn lực xã hội. Để hơn 1 triệu tỷ đồng vốn năm 2025 thực sự phát huy hiệu quả, cần sự vào cuộc quyết liệt của cả hệ thống chính trị, sự sáng tạo, dám chịu trách nhiệm của đội ngũ thực thi. Chỉ khi dòng vốn công chảy thông suốt, hạ tầng bứt phá, thì mới có thể khơi dậy và dẫn dắt dòng vốn tư nhân, FDI, tạo động lực tăng trưởng bền vững cho đất nước.

+ Xin trân trọng cảm ơn ông!