Quanh quẩn bên tuổi thơ của các em là củ khoai cắn dở, bùn đất và sự cơ cực, là những ngày lội suối, băng rừng để tới trường. Sâu thẳm trong những đôi mắt ấy là một thứ ánh sáng diệu kỳ, là niềm tin vào ngày mai tươi đẹp hơn phía sau cánh cổng trường.

Thách thức của núi rừng

10h30p trưa thứ 7, tiếng trống trường TH & THCS Háng Đồng báo hết giờ vang lên, cũng là lúc học sinh làng Sáng nhanh chóng thu dọn trở về nhà sau 1 tuần học nội trú.

Rảo bước thật nhanh cùng các em giữa cái nắng oi ả ban trưa và rồi những gì trước mắt khiến ai nhìn thấy không khỏi hãi hùng, những con đường cao, sâu hun hút, thẳng đứng,... được bao phủ bởi rừng cây rậm rạp, thoạt nhìn như một mê cung không lối thoát.

Men theo cánh rừng già cùng những thân cây cao ngút, hai bên đường một bên là núi đá, bên kia là vực sâu thăm thẳm không thấy đáy, quãng đường gồ ghề, đầy rẫy đá dăm, đoạn lại bùn lầy, và rất nhiều con suối chảy xiết cắt ngang đường. Chiều rộng chỉ đủ cho 1 người và 1 xe máy đi qua, con đường nguy hiểm tới độ những người lão luyện ở đây cũng phải mất hơn 2 tiếng đi xe máy mới có thể vượt qua.

Không dừng lại ở đó, trong rừng với môi trường ẩm thấp, các em thường xuyên bắt gặp những loài rắn độc nguy hiểm chết người, mỗi lần như vậy các em chỉ có thể chạy vụt nhanh qua.

Lấy nước suối để uống, lấy giọng hát làm niềm vui để băng qua những cánh rừng già, những hôm trời mưa gió, quãng đường sẽ xa gấp đôi bởi bùn đất trên núi lở xuống và các em sẽ không thể đi đường mòn mà phải tiếp tục băng rừng. 28km, 5 tiếng rưỡi đồng hồ cùng những cung đường và đồi núi hiểm trở chính là thách thức mà những đứa trẻ phải vượt qua trong chính hành trình tìm kiếm tri thức của mình.

Vừa đi vừa cười, em Mùa Thị Sua (lớp 6 TH & THCS Háng Đồng) tâm sự: “Đi học thì con mới có ăn, còn ở nhà thì không có gì ăn…”, câu nói hồn nhiên của một đứa trẻ lớp 6 lại có gì đó chua xót ngậm ngùi. Chỉ mới 11 tuổi, cái tuổi của sự ngây thơ, hồn nhiên và tận hưởng niềm vui cuộc sống thì một cô bé này lại đang phải trăn trở làm thế nào để hôm nay có một cái bụng no. Trên gương mặt các em hiện rõ khao khát mãnh liệt về tương lai tươi sáng hơn phía trước. Trò chuyện về ước mơ của mình, Thào A Hờ Lớp 7 trường TH&THCS Háng Đồng cười nói: “ con muốn được học đại học, muốn làm thầy giáo, để được đi dạy giống các thầy của con”. Thấu hiểu được hoàn cảnh sống, các em đều đặt cho mình những mục tiêu để phấn đấu.

Hơn 4h chiều, bản làng sáng dần xuất hiện sau tán cây rậm rạp, những đứa trẻ đã thấm mệt sau 1 quãng đường đi bộ xa xôi nhanh chóng rảo bước về tới nhà để phụ giúp bố mẹ và chuẩn bị đồ đạc cho ngày hôm sau lại lên đường tới trường.

Khắc khoải dáng hình trẻ em vùng cao

Với các em ở làng Sáng, khó khăn không chỉ dừng lại ở những quãng đường mà nó còn là sự thiếu thốn trăm bề. Mỗi gia đình ở đây đều đông con, các em nhỏ chỉ cách nhau từ 2-3 tuổi bởi vậy với điều kiện kinh tế có hạn nên việc học tập của các em cũng bị hạn chế. Xót xa hơn khi bắt gặp cảnh những em bé vài tháng tuổi ngủ ngon trên đôi vai gầy gò của anh chị cùng đi làm rẫy hay hình ảnh những đôi chân trần, bàn tay trầy xước bấu víu những bó củi to gấp 2 lần cơ thể được buộc sau lưng.

Cũng bởi lao động vất vả từ nhỏ nên các em ở đây dáng vóc nhỏ con hơn so với tuổi. Cái ăn cái mặc còn thiếu thì nơi vui chơi giải trí cho các em bé vùng cao lại càng là điều xa xỉ. Không có công viên giải trí, đối với các em bé vùng cao, khi phụ giúp việc cho bố mẹ ngoài ruộng rẫy cũng là những lúc vui đùa. Tuổi thơ những đứa trẻ vùng cao bị "đánh cắp" bởi nỗi vất vả, nhọc nhằn và hơn nữa là cuốn theo vòng mưu sinh của gia đình, cùng với đó là các hệ lụy bỏ học, lấy vợ lấy chồng sớm…

Chị Hờ Thị Say làng Sáng ngậm ngùi chia sẻ “Cũng vì quá đông con và khó khăn nên con gái đầu học đến lớp 8 thì nghỉ học đi lấy chồng, hiện chỉ có con trai là đi học còn hai chị nữa ở nhà phụ mẹ làm rẫy…”. Buổi tối trong thứ ánh sáng mờ nhạt, các em ngồi ôn bài, nắn nót từng con chữ. Trong không gian chưa đến 30m vuông với nền đất ẩm thấp, sơ sài, là nơi sinh hoạt, ăn uống ngủ nghỉ của 5-7 người, giường ngủ chính là bàn học, là bàn ăn,... Kệ sách được làm từ một miếng gỗ đơn sơ được treo lơ lửng đầu giường, góc học tập thiếu sáng, với những quyển sách giáo khoa đã cũ bởi mua lại và được truyền từ đời anh chị sang đời các em.

Ngày nghỉ càng bận rộn hơn, trẻ em ngay từ cấp 1 đã phải theo gia đình lên rẫy lên nương để nhổ cỏ, hái quả hay chăn trâu. Những em nhỏ hơn thì tự chơi một mình trong căn nhà khóa trái. Ký ức của các em gắn liền với những triền đồi, ngọn núi cao, những con dốc cheo leo, sân chơi của các em là những lần lên rẫy không biết mệt và những bữa cơm không no bụng.

Cuộc sống làm kinh tế trồng các cây nông, lâm nghiệp phụ thuộc hoàn toàn vào thời tiết, với hình thức tự cung tự cấp, hoàn cảnh gia đình các em nhỏ trên làng Sáng tách biệt hoàn toàn với trung tâm xã, huyện. Tuy điều kiện vật chất khó khăn là thế, nhưng trẻ em làng Sáng đi học luôn đầy đủ và yêu thích việc đến trường và là nơi có tỉ lệ trẻ em nghỉ học thấp nhất.

Ngày mai

Cuộc sống quá khó khăn, nên giấc mơ của những đứa trẻ vùng cao cũng trở nên giản dị, mộc mạc hơn bao giờ hết.

Khi được hỏi về ước mơ của mình thì câu trả lời của các em là: "Con ước có áo ấm cho mùa đông này!", "Con ước được ăn cơm, không ăn bắp và khoai nữa!", "Con ước mơ được đi học đại học!", "Con ước có ánh sáng, con sợ bóng tối!"…Những ước mơ tưởng chừng giản dị mà sao xa vời với trẻ em vùng cao quá. Với Thào A Hờ niềm vui của em là sau những giờ học có thể dạy được con chữ cho bố mẹ và em gái ở nhà.

Trên tất cả, điều trân quý nhất là dù thiếu thốn về mọi mặt nhưng tại vùng núi này, lớp học vẫn được duy trì đầy nhẫn nại và tận tụy ngày đêm.

Để trẻ em vùng cao không còn phải chịu nhiều thiệt thòi, thiếu thốn về vật chất, tinh thần, luôn là bài toán của các cơ quan chức năng, của toàn xã hội.

Bước qua năm thứ 9 công tác ở điểm trường tiểu học Háng Đồng khối 1 đến 3, thầy Nguyễn Anh Tuấn kể rằng, cơ sở vật chất của trường ngày càng cải thiện, đầy đủ hơn. Nếu như cách đây 8 năm, thời điểm thầy Tuấn vừa mới nhận công tác, con đường từ xã vào trường hoàn toàn là con đường đất, các thầy cô đều phải đi bộ. Thì hiện tại, một số đoạn đường đã được rải bê tông, công tác "gieo chữ" cũng phần nào bớt khó khăn. Lớp học tại trường giờ cũng có nhà lắp ghép, các em học sinh đỡ lo lắng về những ngày mưa lớn hay mùa đông thời tiết lạnh lẽo.

Để con đường tới trường của học sinh bớt gian nan, Nhà nước, cùng chính quyền xã Háng Đồng đã xây dựng nhiều điểm trường biệt lập để rút ngắn quãng đường tới trường của các em học sinh. Cụ thể, có một điểm trưởng trên bản Sáng từ lớp 1-3 và 1 điểm trường tại trung tâm xã Háng Đồng dạy từ lớp 4 - lớp 9.

Cuộc sống vẫn còn quá nhiều những mảnh đời bất hạnh vẫn còn quá nhiều số phận cần được sẻ chia. Và ở đó những đứa trẻ, chúng vui với những thứ hạnh phúc giản dị của mình, chúng sống để mơ ước một mẩu bánh mì thôi... xin hãy đem đến cho chúng khi có thể!

Bài & ảnh:Hoàng Diệp