Gìn giữ ký ức Trung thu qua những con giống bột truyền thống

Cách đây vài thập kỷ, con giống bột từng là món đồ chơi thân thuộc mỗi dịp Trung thu. Trên khắp phố phường Hà Nội hay các làng quê vùng đồng bằng Bắc Bộ, trẻ em náo nức lựa chọn những con giống nhỏ xinh. Khi là chú gà, con trâu, khi là chị Hằng, thỏ ngọc để bày lên mâm cỗ trông trăng. Đó là một phần ký ức tuổi thơ mộc mạc của bao thế hệ.

Tuy nhiên, theo thời gian, những món đồ chơi dân gian ấy dần vắng bóng và bị lấn át bởi các sản phẩm hiện đại với ánh đèn nhấp nháy, âm thanh sôi động, mẫu mã bắt mắt. Nhiều người tiếc nuối khi trung thu ngày nay dường như đã mất đi phần nào hồn cốt xưa cũ.

Thế nhưng giữa nhịp sống hiện đại, vẫn còn những người âm thầm giữ gìn hồn trung thu qua từng sản phẩm thủ công truyền thống. Những ngày này, khi Rằm tháng Tám cận kề, giữa phố cổ Hà Nội rực rỡ sắc màu đèn lồng, một góc nhỏ nơi phố Hàng Mã vẫn lặng lẽ thu hút bước chân người qua lại. Đó là gian hàng con giống bột của nghệ nhân Đặng Văn Hậu.

Sinh ra và lớn lên tại làng nghề tò he Xuân La (Phú Xuyên, Hà Nội), nghệ nhân Đặng Văn Hậu đã có hàng chục năm gắn bó với nghề nặn tò he, con giống bột. Không chỉ gìn giữ kỹ thuật nặn truyền thống, nghệ nhân còn không ngừng sáng tạo để những món đồ chơi dân gian ấy phù hợp hơn với nhịp sống hôm nay, nhưng vẫn giữ nguyên giá trị văn hóa cốt lõi.

Dịp Trung thu năm 2025, nghệ nhân mang đến phố Hàng Mã hàng loạt sản phẩm thủ công độc đáo như bộ phỗng, mâm ngũ quả, cá chép, trống bỏi, đầu lân, tạo hình chị Hằng, nghê… Mỗi sản phẩm là một tác phẩm nghệ thuật nhỏ, mang theo hơi thở dân gian và vẻ đẹp truyền thống. Không khí Trung thu trở nên ấm áp và ý nghĩa hơn nhờ những món đồ chơi tuy mộc mạc nhưng đầy cảm xúc ấy.

Theo chia sẻ của nghệ nhân Đặng Văn Hậu, những con giống bột được tạo nên từ nguyên liệu dân dã là bột gạo nếp, kết hợp cùng các màu sắc tự nhiên. Màu đỏ lấy từ gấc, màu vàng từ củ nghệ, màu xanh từ lá cây và màu đen từ nhọ nồi… Tất cả hòa quyện lại, tạo nên những sản phẩm thủ công không chỉ đẹp mắt mà còn gần gũi với thiên nhiên và đậm đà bản sắc dân gian.

“Những năm gần đây, tôi đưa con giống bột ra phố Hàng Mã. Mỗi con giống bột mang một câu chuyện, một ý nghĩa khác nhau nhưng đều hướng đến tính giáo dục cho mọi người, đặc biệt là trẻ nhỏ yêu cuộc sống, trân trọng những giá trị lịch sử.

Nhiều người lớn tuổi khi ghé thăm gian hàng xúc động; trẻ em thì tò mò, thích thú; du khách nước ngoài trầm trồ với hình ảnh con giống bột ngộ nghĩnh trên sạp hàng”, nghệ nhân Đặng Văn Hậu chia sẻ.

Mỗi sản phẩm con giống bột có thể được bán riêng lẻ hoặc theo set. Giá bán dao động từ vài chục nghìn đồng cho từng sản phẩm riêng lẻ đến vài trăm nghìn đồng cho một bộ đầy đủ.

Có dịp ra Hà Nội và dành thời gian khám phá phố Hàng Mã, khi đi dạo giữa những gian hàng lấp lánh ánh đèn, chị Khánh Vy, một du khách đến từ TP. Hồ Chí Minh, bất ngờ bắt gặp một góc nhỏ trưng bày những sản phẩm con giống bột truyền thống.

“Tôi rất ấn tượng với gian hàng này. Mỗi con giống đều được làm rất tỉ mỉ, thể hiện sự khéo léo và tâm huyết của nghệ nhân. Gian hàng mang đến cảm giác ấm áp, gần gũi như trở về những mùa trung thu thuở nhỏ”, chị Vy nói.

Cũng giống như chị Khánh Vy, gian hàng con giống bột của nghệ nhân Đặng Văn Hậu đã để lại ấn tượng sâu sắc với anh Đặng Trần Tùng, du khách đến từ Ninh Bình. Anh dừng chân khá lâu để ngắm nhìn và ghi lại khoảnh khắc nghệ nhân tỉ mỉ nặn từng chi tiết nhỏ.

“Đây là lần đầu tiên tôi được chiêm ngưỡng những món đồ chơi truyền thống được làm từ bột gạo. Tôi ấn tượng với cách nghệ nhân sử dụng nguyên liệu tự nhiên để tạo nên những gam màu rực rỡ. Tôi đã chụp lại nhiều bức ảnh để lưu giữ kỷ niệm,” anh Tùng chia sẻ.

Trong không gian rực rỡ sắc màu trung thu, những con giống bột mộc mạc của nghệ nhân Đặng Văn Hậu như một nhịp cầu đưa mọi người tìm về ký ức tuổi thơ xưa. Không chỉ đơn thuần là món đồ chơi dân gian, chúng còn chứa đựng tình yêu nghề, sự sáng tạo và khát vọng gìn giữ bản sắc văn hóa dân tộc. Chính từ những sản phẩm nhỏ bé ấy, hồn trung thu truyền thống được thắp sáng, lan tỏa và tiếp tục sống mãi trong lòng mỗi thế hệ.