Trong cuốn sách “Liên minh sai lầm: Ngô Ðình Diệm, Mỹ và số phận Nam Việt Nam”, tác giả Edward Miller đã phác họa rõ nét và đa chiều hình ảnh Ngô Đình Diệm và đưa ra cách giải thích riêng về mối quan hệ giữa Ngô Đình Diệm với Mỹ.  

Cuốn sách “Liên minh sai lầm: Ngô Đình Diệm, Mỹ và số phận Nam Việt Nam” được Nhà xuất bản Đại học Harvard xuất bản năm 2013 bằng tiếng Anh, sau đó được Nhà xuất bản Chính trị quốc gia Sự thật mua bản quyền, tổ chức dịch và xuất bản bằng tiếng Việt lần đầu vào năm 2016 với sự hỗ trợ của Tổng Lãnh sự quán Mỹ tại Thành phố Hồ Chí Minh.

Cuốn sách mở đầu bằng một ngày tháng 6/1954, khi Ngô Đình Diệm đặt chân lên mảnh đất Sài Gòn sôi động với nghi lễ đón tiếp dành cho thủ tướng mới của chính quyền Nam Việt Nam và kết thúc vào ngày 1/11/1963, với sự kiện Diệm cùng em trai là cố vấn Ngô Đình Nhu bị giết trong chiếc xe bọc thép M-113.

Với độ lùi thời gian 60 năm, dựa trên nguồn tư liệu phong phú về Việt Nam trong giai đoạn từ 1954 - 1963, đặc biệt là các tư liệu tiếng Việt của chính quyền Việt Nam Cộng hòa từ kho lưu trữ của các nước phương Tây, tác giả Miller đã chỉ rõ giữa Diệm và Mỹ, dù cùng chung mục tiêu “chống Cộng”, nhưng giữa hai đồng minh này vẫn thường xuyên tồn tại bất đồng, tạo nên xung đột và cạnh tranh.

Theo Miller, chính xung đột về tầm nhìn, chiến lược khác nhau của người Mỹ và Ngô Đình Diệm đối với vận mệnh của miền Nam Việt Nam thời kỳ hậu thực dân là tác nhân quan trọng gây nên mối quan hệ đầy thăng trầm Mỹ - Diệm và cả số phận chính quyền Việt Nam Cộng hòa, dẫn đến sự sụp đổ của liên minh Mỹ - Diệm vào năm 1963.

Dựa trên quan điểm, lập trường của mình và nguồn tư liệu khai thác, tác giả có một số luận giải, đánh giá về một số sự kiện, nhân vật có sự khác biệt với đánh giá của các nhà nghiên cứu lịch sử của Việt Nam, như đánh giá về Chủ tịch Hồ Chí Minh; về chủ nghĩa cộng sản, cách mạng miền Nam, phong trào Đồng Khởi; về cá nhân Ngô Đình Diệm; về nguyên nhân dẫn đến sự thất bại của chính quyền Sài Gòn... Tôn trọng chính kiến của tác giả và để bạn đọc thuận tiện nghiên cứu, tham khảo, Nhà xuất bản cố gắng giữ nguyên nội dung như bản gốc, đồng thời khẳng định rằng đây là quan điểm riêng của tác giả.

Đây là cuốn sách rất đáng tìm đọc, như lời của Larry Berman, tác giả cuốn sách Điệp viên hoàn hảo: cuộc đời hai mặt không thể tin được của Phạm Xuân Ẩn, Phóng viên Tạp chí Time và Điệp viên Cộng sản Việt Nam đã nhận xét khi cuốn sách được xuất bản lần đầu vào năm 2013 tại Mỹ: “Một đóng góp to lớn để chúng ta hiểu biết về sự can thiệp lầm lạc của Mỹ tại Việt Nam. Những cuốn sách tuyệt vời nâng cao kiến thức cũng như tranh luận lịch sử, và đây chính xác là điều mà Miller đã đạt được. Liên minh sai lầm có thể dễ dàng trở thành cuốn sách mới hay nhất của năm”.

Bên cạnh đó, khi cuốn sách được xuất bản tại Mỹ, đã tạo nên “cơn sốt” cả ở Mỹ và Việt Nam. Giáo sư Keith Weller Taylor - chuyên gia nghiên cứu về lịch sử Việt Nam, thuộc Đại học Cornell, một cựu binh từng tham chiến tại Việt Nam đã nhận xét về cuốn sách này: “…không chỉ là một bước tiến lớn trong hiểu biết của chúng ta về Ngô Đình Diệm và mối quan hệ Mỹ - Việt, mà sẽ còn làm thay đổi cơ bản phương hướng nghiên cứu học thuật về chiến tranh Việt Nam”.

Phát biểu tại Tọa đàm, giới thiệu sách, bà Nguyễn Thị Quỳnh Nga, Giám đốc Chi nhánh Nhà xuất bản Chính trị quốc gia Sự thật tại Thành phố Hồ Chí Minh cho biết, trong lần xuất bản này, cuốn sách đã bổ sung một công trình nghiên cứu của tác giả về chấn hưng tôn giáo và khía cạnh chính trị của công cuộc kiến quốc - góc nhìn khác về “Biến cố Phật giáo” năm 1963 ở Nam Việt Nam, đặt trong phần Phụ lục nhằm cung cấp thêm nguồn thông tin, tư liệu của người nước ngoài về một giai đoạn lịch sử đầy cam go của dân tộc Việt Nam, phục vụ nhu cầu tìm hiểu, nghiên cứu của các học giả, giảng viên, nghiên cứu sinh, sinh viên chuyên ngành lịch sử và chính trị,... cũng như độc giả quan tâm đến chủ đề này.

Tại Tọa đàm, giới thiệu sách, bạn đọc đã được nghe 2 vị diễn giả chia sẻ những thông tin quý và thú vị về nội dung, quá trình biên soạn, biên dịch và xuất bản cuốn sách. Tại sự kiện, tác giả cuốn sách Edward Miller đã ký tặng sách cho bạn đọc đến dự và mua sách tại buổi Tọa đàm.

PV (t/h)