Gỡ 'thẻ vàng' của EC để bảo vệ nguồn lợi thủy sản và sinh kế lâu dài của ngư dân

Việt Nam có cơ hội gỡ cảnh báo "Thẻ vàng" của EC

Báo cáo tại cuộc họp, Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Phùng Đức Tiến cho biết, tính đến ngày 30/6/2025, số lượng tàu cá cả nước đã đăng ký, cập nhật trên cơ sở dữ liệu nghề cá quốc gia (VNFishbase) là 81.719 chiếc. Các địa phương đang rà soát, thống kê, cập nhật, đồng bộ dữ liệu tàu cá với cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư; một số địa phương đã hoàn thành việc định danh tàu cá như An Giang, Cà Mau…; lập danh sách theo dõi, kiểm soát số lượng tàu cá không đủ điều kiện tham gia hoạt động khai thác thủy sản.

Hiện cả nước đã có 28.164 tàu cá có chiều dài từ 15 m trở lên lắp đặt thiết bị giám sát hành trình tàu cá (VMS), đạt 99,06%.

Tính đến ngày 30/6/2025 đối với khối tàu từ 24 m trở lên mất kết nối VMS trên 6 giờ là 3.098 lượt tàu (giảm 5.833 lượt tàu)/619 tàu (giảm 531 tàu), mất kết nối VMS quá 10 ngày trên biển là 24 lượt tàu (giảm 110 lượt tàu)/21 tàu (giảm 71 tàu), vượt ranh giới cho phép khai thác trên biển là 4 lượt tàu (giảm 5 lượt tàu)/ 4 tàu (giảm 3 tàu).

Số tàu cá, ngư dân bị nước ngoài bắt giữ, xử lý giảm 20 tàu/129 ngư dân so với cùng kỳ.

Hệ thống truy xuất nguồn gốc thủy sản khai thác điện tử (eCDT) được triển khai tại 94 điểm lên cá, tăng 32 điểm so với cùng kỳ năm 2024. Từ đầu năm đến ngày 30/6/2025 có 95.806 lượt tàu xuất cảng (tăng 80.218 lượt tàu)/25.759 tàu (tăng 17.377 tàu), 90.121 lượt tàu cập cảng (tăng 81.344 lượt tàu)/23.407 tàu (tăng 19.405 tàu), sản lượng thủy sản khai thác qua cảng là 280.981 tấn (tăng 231.761 tấn);…

Cả nước còn 486 tàu cá chưa đăng ký, 16.725 (chiếm 20,2%) tàu cá có chiều dài từ 6 m trở lên không đủ điều kiện hoạt động (chưa đăng ký, chưa đăng kiểm, chưa được cấp giấy phép khai thác, chưa lắp VMS).

Hiện có khoảng 15.000 tàu cá chưa cập nhật đúng, đầy đủ thông tin tàu cá trên cơ sở dữ liệu nghề cá quốc gia (VNFishbase), hệ thống giám sát tàu cá (VMS) gắn với cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư VNeID (thiếu, sai lệch thông tin căn cước công dân, sai lệch thông tin đăng ký tàu cá…).

Một số địa phương chưa bố trí đủ nguồn lực (kinh phí, nhân sự, trang thiết bị...) để thực hiện các biện pháp quản lý hoạt động khai thác tại cảng cá, triển khai hệ thống eCDT; tuần tra, kiểm soát tàu cá trên biển, tại các bãi ngang, cửa sông, cửa lạch, các đảo…; chưa có biện pháp hiệu quả, ngăn chặn, xử lý tình trạng tàu cá không cập cảng chỉ định theo quy định để bốc dỡ sản phẩm thủy sản.

Số lượng tàu cá, doanh nghiệp sử dụng hệ thống eCDT vẫn còn thấp so với thực tế; hiện mới có khoảng 25.000 tàu thực hiện rời, cập cảng trên eCDT.

Các lực lượng chức năng đang nỗ lực xử phạt triệt để các vụ việc vi phạm khai thác hải sản bất hợp pháp ở vùng biển nước ngoài. Kết quả xử phạt tàu cá vi phạm ngắt kết nối VMS trên biển, vượt ranh giới cho phép khai thác trên biển vẫn còn thấp so với vụ việc được phát hiện...

“Việt Nam có cơ hội gỡ cảnh báo "Thẻ vàng" của EC nếu các hoạt động chống IUU được duy trì thực hiện và công tác xử lý nghiêm đối với các hành vi nghiêm trọng: Vi phạm vùng biển nước ngoài, vượt ranh giới, ngắt kết nối VMS...”, Thứ trưởng Phùng Đức Tiến trao đổi.

Chống khai thác IUU không chỉ nhằm gỡ “thẻ vàng” của EC

Phát biểu chỉ đạo, Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà khẳng định, việc thực hiện các biện pháp chống khai thác IUU không chỉ nhằm gỡ “thẻ vàng” của EC, mà quan trọng hơn, là để đảm bảo sự phát triển bền vững của ngành kinh tế thủy sản Việt Nam, bảo vệ nguồn lợi thủy sản và sinh kế lâu dài của ngư dân.

Phó Thủ tướng yêu cầu Bộ Nông nghiệp và Môi trường rà soát, hoàn thiện các văn bản quy phạm pháp luật, đặc biệt là sửa đổi 3 Nghị định về chính sách hỗ trợ khai thác xa bờ và xử phạt vi phạm hành chính. Luật và nghị định phải đủ mạnh, rõ ràng, phân cấp triệt để cho địa phương trong quản lý tàu, kiểm tra cảng, xử lý vi phạm. Phải mở rộng đối tượng chịu trách nhiệm pháp lý, bao gồm cả doanh nghiệp chế biến, thương mại. Chế tài cần minh bạch, kịp thời, phân cấp rõ ràng, tránh đùn đẩy trách nhiệm.

Đồng thời, Bộ Nông nghiệp và Môi trường, Bộ Công an phối hợp sớm xây dựng quy định bắt buộc lắp camera hành trình cho tàu cá, nhất là đối với hoạt động chuyển tải, khai thác xa bờ. “Mọi hoạt động của tàu cá phải được giám sát ngay từ lúc rời bến, hành trình, sản lượng, đến khi cập cảng”.

Khẳng định chuyển đổi số là trụ cột để thực hiện giám sát, truy xuất nguồn gốc thuỷ sản, kiểm soát tàu cá, Phó Thủ tướng đề nghị tích hợp dữ liệu đa mục tiêu, kết nối hệ thống VMS, nhật ký điện tử, dữ liệu dân cư, kiểm soát cảng cá, vệ tinh và định vị AIS. Cơ sở dữ liệu phải cho phép tương tác hai chiều, cảnh báo sớm, lưu vết hành trình, ứng dụng trí tuệ nhân tạo và blockchain để bảo mật và xác minh thông tin. Việc giám sát tàu không chỉ để “xử lý vi phạm” mà còn “hướng dẫn, cảnh báo và hỗ trợ” ngư dân.

Phó Thủ tướng giao Bộ Quốc phòng kết hợp giữa nhiệm vụ quốc phòng với nhiệm vụ giám sát khai thác hải sản được giao tại các vùng biển giáp ranh thường xuyên có tàu cá vi phạm quy định IUU. Lực lượng cảnh sát biển, biên phòng, kiểm ngư phải phối hợp với chính quyền địa phương, thống nhất đầu mối và chịu trách nhiệm cụ thể, chấm dứt việc “có vi phạm nhưng không rõ ai xử lý” bằng cơ chế chỉ huy, điều phối rõ ràng.

Trong tháng 8, Phó Thủ tướng yêu cầu các bộ, ngành, địa phương hoàn thành dứt điểm những nhiệm vụ được giao tại hội nghị như: Xây dựng pháp luật, tổ chức bộ máy, ứng dụng công nghệ, lộ trình chuyển đổi nghề nghiệp, sinh kế cho ngư dân.