Góp ý văn kiện Đại hội XIV của Đảng: Cần trao quyền tự chủ toàn diện cho các cơ sở giáo dục

TS. Nguyễn Tùng Lâm nêu rõ: “Trong dự thảo Báo cáo chính trị có nêu sứ mệnh của giáo dục – đào tạo trong phát triển đất nước và khẳng định quan điểm nhất quán giáo dục là quốc sách hàng đầu, quyết định tương lai dân tộc. Đây là định hướng rất đúng. Tuy nhiên, nếu không có cơ chế cụ thể, đổi mới mạnh mẽ thể chế thì khó tạo được chuyển biến thực chất”.

Theo TS. Nguyễn Tùng Lâm, Nghị quyết 29 về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo đã được ban hành hơn 10 năm, nhưng nhiều nội dung quan trọng vẫn chưa được triển khai hiệu quả. “Nghị quyết 71 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển giáo dục và đào tạo vừa qua có nói tới đổi mới thể chế, tạo cơ chế chính sách đặc thù vượt trội cho phát triển giáo dục – đào tạo. Nhưng đến nay, việc thực hiện vẫn chủ yếu dừng ở khối đại học, còn phổ thông và mầm non chưa được nhắc tới”, ông phân tích.

TS. Nguyễn Tùng Lâm cho rằng, để giáo dục thực sự là quốc sách hàng đầu, cần mở rộng cơ chế tự chủ toàn diện cho các trường, từ mầm non, phổ thông đến đại học. “Tự chủ không chỉ là thực hiện chương trình học, mà phải được quyền quyết định về nguồn lực, nhân sự và tài chính. Giáo viên phải do ngành giáo dục quyết định, không nên để cơ quan hành chính địa phương can thiệp. Các trường cũng cần được tự chủ trong sử dụng ngân sách, đồng thời huy động hiệu quả nguồn lực xã hội hóa – như cách mà nhiều quốc gia phát triển đang làm,” ông nhấn mạnh.

Bên cạnh đó, một trong những yêu cầu cốt lõi để phát triển giáo dục là chính sách chọn lọc và đãi ngộ nhân tài trong đội ngũ nhà giáo. Theo TS. Nguyễn Tùng Lâm, “đầu tư cho giáo viên là đúng, nhưng quan trọng hơn là phải chọn đúng người có tài, được đào tạo bài bản, có năng lực nghiên cứu và giảng dạy thực chất. Mỗi nhà giáo phải trở thành một nhà sư phạm – như cách mà Hà Lan đã làm, khi họ đào tạo giáo viên đạt trình độ thạc sĩ, gắn với năng lực nghiên cứu và đổi mới phương pháp”.

TS. Nguyễn Tùng Lâm cũng lưu ý, giáo dục hiện nay vẫn nặng về truyền thụ kiến thức, ít chú trọng phát triển năng lực và phẩm chất người học. “Nếu không thay đổi cách đào tạo và cách chọn người làm giáo dục, những tiêu cực trong hệ thống sẽ vẫn tồn tại. Đại hội XIV cần thể hiện rõ hơn trong văn kiện nội dung “đổi mới mạnh mẽ thể chế, tạo cơ chế chính sách đặc thù vượt trội” để tháo gỡ những điểm nghẽn này”, TS. Nguyễn Tùng Lâm nói.

Về chuyển đổi số và ứng dụng khoa học – công nghệ trong giáo dục, TS. Nguyễn Tùng Lâm cho rằng điều quan trọng là giáo dục phải gắn chặt với đời sống, kinh tế và sản xuất thực tế. “Kinh tế phát triển đến đâu thì giáo dục phải phát triển đến đó. Đại học cần gắn với doanh nghiệp, tập đoàn kinh tế; còn cấp phổ thông cũng nên khuyến khích học sinh gắn với thực tiễn địa phương. Học không chỉ để thi, mà để sáng tạo, để tạo ra giá trị mới cho xã hội”, TS. Nguyễn Tùng Lâm chia sẻ.

Theo vị chuyên gia, các trường cần được khuyến khích “mở cửa ra đời sống” – tổ chức phòng thí nghiệm, vườn trường, xưởng trường gắn với kinh tế địa phương. “Ngay cả các trường nội trú miền núi cũng nên được đầu tư theo hướng này, để học sinh học đi đôi với làm, có kỹ năng nghề nghiệp phù hợp với điều kiện vùng miền. Khi giáo dục gắn với sản xuất, với đời sống, thì mới tạo ra sự thay đổi thật sự”, TS. Nguyễn Tùng Lâm nhấn mạnh.

Từ những phân tích trên, vị chuyên gia đề xuất góp ý hai điểm trọng tâm trong quá trình hoàn thiện văn kiện Đại hội XIV: Làm rõ cơ chế tự chủ toàn diện cho các cơ sở giáo dục, bảo đảm quyền chủ động về chương trình, nhân sự, tài chính và cơ sở vật chất; Xây dựng chính sách chọn lọc, đào tạo, đãi ngộ người tài trong ngành giáo dục, hướng đến đội ngũ nhà giáo có năng lực sư phạm và phẩm chất nghề nghiệp cao.

“Chỉ khi đó, giáo dục mới thực sự trở thành quốc sách hàng đầu, là động lực và nền tảng vững chắc cho sự phát triển của đất nước”, TS. Nguyễn Tùng Lâm khẳng định.