GS.TS. Phan Trung Lý, nguyên Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật của Quốc hội: Hoàn thiện thể chế – yêu cầu then chốt để phát triển nhanh và bền vững

Giáo sư Phan Trung Lý cho rằng Văn kiện Đại hội XIV là văn bản có ý nghĩa then chốt, vừa tổng kết nhiệm kỳ XIII vừa xác định phương hướng phát triển đất nước trong thời kỳ mới, thể hiện rõ tinh thần đổi mới của Đảng. “Đọc kỹ các dự thảo, tôi nhận thấy có tới 18 vấn đề mới được đặt ra, bao quát hầu hết yêu cầu phát triển. Trong đó, nội dung về hoàn thiện thể chế để phát triển nhanh, bền vững là điểm tôi đặc biệt quan tâm. Đây là vấn đề đúng, trúng và rất kịp thời”, ông nói.

Theo Giáo sư, để thực hiện mục tiêu hoàn thiện thể chế, trước hết cần nhận diện rõ “điểm nghẽn của thể chế”. Ông nhấn mạnh: “Điểm nghẽn của thể chế là điểm nghẽn của phát triển. Mà điểm nghẽn lớn nhất hiện nay chính là tư duy. Dù đã có nhiều đổi mới, nhưng tư duy thể chế của chúng ta vẫn còn nặng về quản lý hơn là phục vụ. Trong khi yêu cầu của thời đại là phải chuyển mạnh sang tư duy phục vụ, tư duy phát triển”.

Ông cho rằng, muốn tháo gỡ điểm nghẽn này, cần đổi mới tư duy lập pháp và lập quy, xác định rõ thẩm quyền của các cơ quan trong hệ thống. Phải phân định rành mạch giữa thẩm quyền lập pháp của Quốc hội, thẩm quyền hành pháp của Chính phủ và trách nhiệm của các chủ thể khác. Không thể chỉ chờ Quốc hội ban hành mọi thứ mà phải có cơ chế phân quyền, phân cấp hợp lý, rõ ràng.

“Như Tổng Bí thư Tô Lâm đã nói: “Điểm nghẽn của thể chế là điểm nghẽn của phát triển”. Vì vậy, phải nhận diện được điều đó trước hết. Ví dụ, trong thể chế hiện nay, điểm nghẽn lớn nhất là ở những người, những cơ quan có trách nhiệm xây dựng thể chế. Dù đã có đổi mới, nhưng tư duy thể chế của chúng ta nhiều khi vẫn mang nặng tư duy quản lý hơn là tư duy phục vụ. Trong khi yêu cầu hiện nay là phải phục vụ nhân dân. Đó là điểm nghẽn đầu tiên.

Hiện nay tư duy vẫn là tư duy quản lý nhiều hơn tư duy quản trị, tư duy phát triển. Trong khi yêu cầu của thời đại là phải tạo điều kiện cho kinh tế phát triển, xã hội phát triển để đất nước phát triển bền vững”, GS.TS. Phan Trung Lý bày tỏ.

Đề cập đến tổ chức bộ máy, GS.TS. Phan Trung Lý đặc biệt lưu ý việc hoàn thiện thể chế phải gắn với phân quyền, phân cấp thực chất giữa Trung ương và địa phương. “Sau khi sắp xếp lại đơn vị hành chính, chính quyền địa phương cần có đầy đủ thẩm quyền, chức năng và điều kiện để thực hiện nhiệm vụ của mình, không chỉ là “cánh tay nối dài” của Trung ương như trước”.

Kết lại, ông nhấn mạnh: “Hoàn thiện thể chế là nhiệm vụ then chốt, là điều kiện tiên quyết để đất nước bứt phá. Văn kiện Đại hội XIV cần thể hiện mạnh mẽ hơn tinh thần đó, với tầm nhìn đổi mới tư duy, tạo hành lang pháp lý vững chắc cho sự phát triển nhanh và bền vững của đất nước”.