Tham dự lễ đón nhận có các đồng chí Thuận Hữu – Uỷ viên Trung ương Đảng, Phó Trưởng ban Tuyên giáo Trung ương, Tổng Biên tập Báo Nhân Dân ,Chủ tịch Hội Nhà báo Việt Nam; Lê Quang Tùng – Thứ trưởng Bộ Văn hoá, Thể thao và Du lịch; đại diện lãnh đạo tỉnh Hà Tĩnh, huyện Nghi Xuân cùng đông đảo bà con nhân dân xã Xuân Liên.

Tiến sĩ Nguyễn Bật Lãng còn gọi là Lượng, hiệu là Xuân Sơn tiên sinh. Ông sinh năm 1546 trong một gia đình có truyền thống nho học. Là cháu huyền tôn của Lưu quận công Nguyễn tướng công làm quan đại thần vào thời vua Lê Thánh Tông(1460-1497). Sinh trưởng trên quê hương xứ Nghệ nổi tiếng đất học, trong dòng họ danh gia vọng tộc, cùng họ với Nguyễn Xí công thần khai quốc thời Lê Thái Tổ, Nguyễn Bật Lãng đã thừa kế truyền thống hiếu học của quê hương, thừa hưởng những nét tinh hoa nơi đất học.

Năm 1577(Đinh Sửu) niên hiệu Gia Thái, đời Lê Thế Tông nhà Lê tổ chức chế khoa thứ 2 để chọn nhân tài, Nguyễn Bật Lãng đã 31 tuổi ghi tên tham dự và thi đỗ chế khoa. Chế khoa năm Đinh Sửu (1577), triều đình nhà Lê lấy 3 người đỗ đệ nhất giáp chế khoa xuất thân, trong đó Nguyễn Bật Lãng được xếp thứ 2, đệ nhất giáp đệ nhị danh sau Lê Trạc Tú. Chế khoa này được triều Lê đánh giá rất cao. Điều đó được ghi nhận tại bia tiến sĩ năm Đinh Sửu dựng ở Văn miếu Quốc Tử Giám, văn bia nêu rõ: “Khí vận quốc gia quan hệ đến nhân tài, hay dỡ cốt ở khoa mục. Nước có nhiều nhân tài ắt sẽ đi tới thái bình thịnh trị”.

Sau khi đậu tiến sĩ, Nguyễn Bật Lãng ra làm quan giúp triều Lê, ông nhận chức Chính sứ ty Chân Lộc đại phu Nam tước Thái thường Tự khanh, phụng sai Nhị xứ hùng nghĩa quân doanh. Trong cuộc đời mình, Nguyễn Bật Lãng đã cống hiến tài năng, trí tuệ, sức lực cho công cuộc xây dựng và bảo vệ đất nước thời Lê Trung Hưng.

Tiến sĩ Nguyễn Bật Lãng đã dành hết tài năng, sức lực phục vụ đất nước, phục vụ quê hương.Với đất nước, ông là người trung quân; với quê hương, nhân dân ông là người hết sức tận tuỵ; với dòng tộc ông là người luôn mẫu mực chăm lo cho hậu thế. Công lao của ông  đối với Triều đình Lê trung hưng nói riêng và đối với đất nước nói chung còn được ghi nhận thêm qua nội dung các đạo sắc hiện được lưu giữ tại nơi thờ tự ông.

Di tích nhà thờ Tiến sỹ Nguyễn Bật Lãng tại thôn Lâm Hải (xã Xuân Liên, huyện Nghi Xuân) là trung tâm của con cháu trong dòng tộc về tế lễ trong những dịp giỗ, lễ tết thường niên để tưởng nhớ, tri ân bậc tiền nhân đã có công lớn gây dựng một dòng tộc có bề dày lịch sử và khoa bảng trong vùng. Trước đây lễ tế được tổ chức khá long trọng, có sự tham gia của giới chức sắc làng, làng đứng ra lo việc tế lễ. Sau cách mạng tháng Tám năm 1945 các hình thức hoạt động tín ngưỡng ở đây vẫn được duy trì. Sau năm 1954, do nhiều biến cố lịch sử tập tục tín ngưỡng ở đây bị mai một dần. Những năm gần đây, được sự quan tâm của chính quyền địa phương, các cơ quan chuyên môn các hoạt động văn hóa tín ngưỡng được phục hồi. Vào ngày đông chí hàng năm thì người dân  làng Cam Lâm và con cháu dòng tộc trong vùng đều về đây để tổ chức lễ tế Danh thần  Nguyễn Bật Lãng tại đền thờ một cách long trọng. Và vùng Cam Lâm còn có một tục lệ là đúng ngày lễ khai hạ hàng năm ở đền làng Cam Lâm trước lúc làm lễ các vị chủ tế đều phải tổ chức làm lễ tại  nhà thờ Nguyễn Bật Lãng, rước linh vị về đền rồi mới được tiến hành tổ chức lễ tế. Tục lệ này hiện nay đang được bảo lưu đúng theo phong tục của nhân dân trong vùng.

Tại di tích còn phát huy đươc giá trị truyền thống về văn hóa dòng tộc, các tổ chức hội như  Hội như hội khuyến học khuyến tài, Hội Dâu hiền - Rể thảo, CLB không sinh con thứ 3, CLB con Dâu, CLB Thể dục Thể thao... hoạt động rất hiệu quả. Hàng năm đều được Ủy ban nhân huyện Nghi Xuân và Ủy ban ban nhân tỉnh Hà Tĩnh tặng Bằng khen và được chọn làm điểm điển hình về hoạt động văn hóa dòng họ của tỉnh Hà Tĩnh. Với những giá trị văn hóa của di tích Nhà thờ Nguyễn Bật Lãng (xã Xuân Liên, Nghi Xuân, Hà Tĩnh), ngày 29/1/2019, Bộ Văn hóa – Thể thao và Du lịch đã ra quyết định công nhận Nhà thời Nguyễn Bật Lãng là Di tích lịch sử văn hóa quốc gia.

Tại buổi lễ, đồng chí Lê Quang Tùng – Thứ trưởng Bộ Văn hoá, Thể thao và Du lịch và đồng chí Đặng Ngọc Sơn - Phó chủ tịch UBND tỉnh Hà Tĩnh trao Bằng xếp hạng di tích quốc gia nhà thờ Tiến sĩ Nguyễn Bật Lãng xã Xuân Liên cho lãnh đạo xã Xuân Liên và cùng đại diện Ban quản lý di tích Nhà thờ Nguyễn Bật Lãng xã Xuân Liên.

Phát biểu tại buổi lễ, Phó Giám đốc Sở Văn hoá, Thể thao & du lịch Hà Tĩnh  Nguyễn Cảnh Thụy khẳng định, tôn vinh những người học rộng tài cao, có công với quê hương đất nước là nét đẹp nhân văn có từ bao đời nay của dân tộc ta. Tiến sỹ Nguyễn Bật Lãng, người con ưu tú của vùng đất Nghi Xuân là một nhân vật lịch sử như thế, ông có một sự nghiệp rất đáng tự hào và xứng đáng được tôn vinh ghi nhận.

Phó Giám đốc Sở Văn hoá, Thể thao & du lịch Hà Tĩnh Nguyễn Cảnh Thụy cũng đề nghị ngành văn hoá, thể thao & du lịch, chính quyền các cấp huyện Nghi Xuân và dòng tộc họ Nguyễn bảo tồn, gìn giữ và phát huy giá trị văn hoá của di tích; tăng cường tuyên truyền, giáo dục về vai trò, vị trí của di tích trong tiến trình lịch sử hình thành và xây dựng quê hương; có kế hoạch xây dựng di tích trở thành một trong những điểm du lịch văn hoá tâm linh của xã Xuân Liên và huyện Nghi Xuân.

Ngay sau thủ tục lễ đón bằng, đông đảo cán bộ, nhân dân xã Xuân Liên cùng đại diện Ban quản lý di tích Nhà thờ Nguyễn Bật Lãng các xã Xuân Liên, Xuân Yên, Cương Gián cùng du khách đã cử hành lễ rước Bằng xếp hạng di tích quốc gia nhà thờ Tiến sĩ Nguyễn Bật Lãng xã Xuân Liên về di tích nhà thờ Tiến sỹ Nguyễn Bật Lãng tại thôn Lâm Hải (xã Xuân Liên, huyện Nghi Xuân, Hà Tĩnh.

Trần Phong