Hà Tĩnh trang trọng kỷ niệm 320 năm ngày sinh Hoàng giáp Vũ Diệm
(CLO) Sáng 24/10, tỉnh Hà Tĩnh long trọng tổ chức lễ kỷ niệm 320 năm ngày sinh Hoàng giáp Vũ Diệm (1705–2025), một trong những danh nhân hiền tài lỗi lạc của quê hương Can Lộc. Buổi lễ có sự tham dự của Chủ tịch Ủy ban MTTQ tỉnh Nguyễn Thành Đồng, Phó Chủ tịch HĐND tỉnh Trần Văn Kỳ, cùng lãnh đạo các ban, ngành cấp tỉnh và lãnh đạo địa phương.
Hoàng giáp Vũ Diệm, còn gọi là Võ Diệm, sinh năm 1705 tại làng Thổ Vượng, huyện Thiên Lộc xưa (nay là xã Can Lộc, Hà Tĩnh), trong một gia đình khoa bảng nổi tiếng. Thân phụ là cụ Vũ Tuyển, đỗ Hương giải, từng giữ chức Tri phủ và Tham nghị xứ Hưng Hóa. Từ thuở thiếu thời, Vũ Diệm đã bộc lộ trí tuệ xuất chúng và được gia đình, thầy dạy truyền thụ kinh sử, nuôi chí lập thân qua con đường khoa cử.
Mới 13 tuổi, ông đã tham gia các kỳ khảo hạch và luôn đứng đầu. Năm 1729, khoa Kỷ Dậu, ông đỗ giải Nguyên kỳ thi Hương; năm 1732, ông đỗ đầu khoa Hoành từ đặc biệt do triều đình mở; đến năm 1739, khoa Kỷ Vỵ, ông trở thành Đệ nhị giáp Tiến sĩ, đạt danh hiệu Hoàng giáp.
Sau khi đỗ đạt, Hoàng giáp Vũ Diệm được giao nhiều trọng trách quan trọng: Hàn Lâm thị chế, Đông các hiệu thư, và tham gia phụng sự trong các chiến dịch bình định loạn lạc. Ông từng trấn giữ Hải An (nay là Quảng Ninh), tham gia dẹp loạn ở Quỳnh Lưu (Nghệ An) và trực tiếp chỉ huy công tác cứu trợ lũ lụt ở Hưng Nguyên. Nhân dân địa phương kính trọng gọi ông là “Quan Hoàng”, vừa ghi nhận học vị, vừa tri ân tấm lòng tận tụy vì dân.
Không chỉ là viên quan xuất sắc, Hoàng giáp Vũ Diệm còn là nhà giáo dục mẫu mực. Ông giản dị, gần dân, hết lòng dạy dỗ lớp trẻ. Nhiều học trò của ông đã trở thành những danh thần, như Tiến sĩ Nguyễn Công Hãng và Giám quân bộ Binh Đoàn Nguyên Thục. Di sản tinh thần mà ông để lại còn lan tỏa đến nhiều vùng miền, với đền thờ và nhà thờ tôn vinh ông ở Sơn Nam, Sơn Tây, Nghệ An và quê hương Can Lộc.
Hiện tại, ba di tích chính thờ Hoàng giáp Vũ Diệm tại làng Thổ Vượng gồm: đền thờ ông làm Thành Hoàng làng, nhà thờ Đại tôn họ Võ và nhà thờ riêng dòng họ. Nơi đây lưu giữ nhiều tư liệu quý như bộ gia phả “Võ tộc thế phả” (1786), đạo sắc và cờ lệnh thời Lê. Năm 2005, Nhà thờ Vũ Diệm được công nhận Di tích lịch sử – văn hóa cấp tỉnh, khẳng định giá trị lịch sử, văn hóa và giáo dục của danh nhân.
Phát biểu tại buổi lễ, Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch Nguyễn Viết Trường nhấn mạnh: “Tấm gương hiếu học, nhân cách thanh liêm và tinh thần tận tụy vì dân, vì nước của Hoàng giáp Vũ Diệm vẫn còn nguyên giá trị. Ông là hiện thân sống động của lý tưởng phụng sự, là tấm gương sáng cho các thế hệ hôm nay noi theo”.
Lễ kỷ niệm 320 năm ngày sinh Hoàng giáp Vũ Diệm cũng là dịp để con cháu dòng họ Võ (Vũ) tỏ lòng biết ơn tiền nhân. Hậu duệ dòng họ hiện có 2 tiến sĩ, 12 thạc sĩ, hơn 160 cử nhân và nhiều người thành đạt trên các lĩnh vực khác nhau. Dòng họ còn lập Quỹ khuyến học mang tên cụ, hàng năm trao 50–60 suất học bổng cho học sinh giỏi và có hoàn cảnh khó khăn, lan tỏa truyền thống hiếu học, “tôn sư trọng đạo, uống nước nhớ nguồn”.
Trước lễ kỷ niệm, đoàn đại biểu tỉnh Hà Tĩnh đã dâng hương, dâng lễ vật tại Nhà thờ Hoàng giáp Vũ Diệm, bày tỏ lòng thành kính và tri ân danh nhân. Thông qua các hoạt động này, tấm gương hiếu học, nhân ái và tinh thần tận tụy vì nước, vì dân của ông tiếp tục truyền cảm hứng mạnh mẽ cho cộng đồng và quê hương Hà Tĩnh trong giai đoạn hội nhập và phát triển mới.
Đại diện hậu duệ dòng họ Võ (Vũ) chia sẻ: “Chúng tôi nguyện đoàn kết, học tập, rèn luyện, lao động sáng tạo, xây dựng dòng họ văn hóa – gia đình hiếu học, đồng thời tiếp tục bảo tồn và phát huy giá trị Di tích Nhà thờ Hoàng giáp Vũ Diệm, xứng đáng với công đức và tầm vóc của bậc hiền tài”.
Kỷ niệm 320 năm ngày sinh Hoàng giáp Vũ Diệm không chỉ là dịp tưởng nhớ một nhân vật lịch sử xuất chúng, mà còn là lời nhắc nhở về giá trị hiếu học, đạo lý nhân nghĩa và tinh thần phụng sự dân, nước – những giá trị tinh thần quý báu cần được gìn giữ và phát huy cho các thế hệ mai sau.