Hải quan Việt Nam bước ra thế giới: Ghi dấu ấn mạnh mẽ tại WCO, tăng cường hợp tác ASEAN, thúc đẩy cải cách toàn diện

Khẳng định tiếng nói tại các diễn đàn đa phương

Trên cơ sở Kế hoạch hợp tác và hội nhập quốc tế giai đoạn 2020–2025 (ban hành theo Quyết định số 1319/QĐ-TCHQ), ngành Hải quan xác định rõ lộ trình hội nhập toàn diện, nhằm phục vụ chiến lược phát triển ngành và mục tiêu cải cách hiện đại hóa.

Trong hợp tác đa phương, Hải quan Việt Nam chủ động thực hiện đầy đủ nghĩa vụ tại các tổ chức lớn như WCO, WTO, ASEAN, APEC, ASEM, GMS. Việt Nam đã gia nhập nhiều công ước quan trọng như Công ước Kyoto sửa đổi (1997), Công ước HS (1998), Công ước Istanbul (2018)… Đây là nền tảng pháp lý giúp triển khai thủ tục hải quan hiện đại, phù hợp thông lệ quốc tế.

Từ năm 2013, Tổng cục Hải quan Việt Nam đã có đại diện thường trực tại WCO – động thái giúp tăng cường khả năng tiếp cận khuyến nghị, chuẩn mực toàn cầu và kịp thời nắm bắt các xu hướng kỹ thuật mới. Đồng thời, Việt Nam tích cực tham gia các hội nghị cấp cao, các ủy ban kỹ thuật và nhóm chuyên môn của tổ chức này, đặc biệt đóng góp nhiều ý kiến xây dựng Chiến lược khu vực châu Á – Thái Bình Dương.

Năm 2023, Việt Nam đăng cai tổ chức Hội nghị và Triển lãm Công nghệ của WCO với sự tham dự của khoảng 1.000 đại biểu từ 95 quốc gia, 93 diễn giả và 48 gian triển lãm công nghệ. Đây là lần đầu tiên sự kiện lớn thường niên của WCO diễn ra tại Việt Nam, góp phần nâng tầm vị thế không chỉ của ngành hải quan mà cả hình ảnh quốc gia trong khu vực và quốc tế.

Thành công tiếp nối, Việt Nam được các thành viên tín nhiệm bầu làm Chủ tịch Ủy ban Kỹ thuật Thường trực của WCO nhiệm kỳ 2024–2025 và tiếp tục giữ vai trò này đến 2026. Việc đảm nhiệm vị trí này khẳng định sự đóng góp hiệu quả và vai trò ngày càng chủ động của Hải quan Việt Nam trong việc định hình các chính sách và tiêu chuẩn khu vực.

Trong khuôn khổ ASEAN, Hải quan Việt Nam giữ vai trò Chủ tịch Diễn đàn Hợp tác Hải quan ASEAN nhiệm kỳ 2024–2025 và tổ chức thành công Hội nghị Tổng cục trưởng Hải quan ASEAN lần thứ 33 tại Phú Quốc. Với vai trò trung tâm kết nối, Việt Nam đã thúc đẩy nhiều sáng kiến quan trọng hướng tới một cộng đồng hải quan ASEAN gắn kết, hiện đại và hiệu quả.

Hợp tác song phương đi vào thực chất, hỗ trợ cải cách toàn diện

Song song với hợp tác đa phương, Hải quan Việt Nam đẩy mạnh hoạt động song phương với nhiều quốc gia và vùng lãnh thổ. Tính đến nay, đã có gần 50 Điều ước và thỏa thuận hợp tác được ký kết với gần 30 đối tác. Nội dung hợp tác ngày càng mở rộng, đi vào chiều sâu với các cam kết cụ thể về chia sẻ thông tin, phối hợp điều tra, xác minh vi phạm, đào tạo và hỗ trợ kỹ thuật.

Một số đối tác tiêu biểu bao gồm Mỹ, Anh, Nhật Bản, Hàn Quốc, Trung Quốc, Hà Lan, Nga, Úc... Trong đó, hợp tác với Cơ quan Hải quan và Bảo vệ Biên giới Hoa Kỳ, Hải quan Trung Quốc và Hải quan Nhật Bản được triển khai bài bản với các hoạt động xác minh nguồn gốc, đấu tranh chống gian lận thương mại, trao đổi dữ liệu điện tử, phối hợp thanh tra…

Việc ký kết các thỏa thuận không chỉ giúp thiết lập hành lang pháp lý ổn định, mà còn tạo điều kiện tận dụng nguồn lực hỗ trợ từ các quốc gia phát triển. Thông qua hợp tác với các đối tác, Hải quan Việt Nam cũng đã tận dụng được đáng kể nguồn lực hỗ trợ cho công tác cải cách, hiện đại hóa của Ngành, trong đó nổi bật nhất có thể kể đến các dự án của Jica về xây dựng năng lực, Dự án viện trợ của Nhật Bản xây dựng Hệ thống thông quan tự động tại Việt Nam VNACCS/VCIS, Sáng kiến Megaports hợp tác với Bộ Năng lượng Hoa Kỳ nhằm ngăn chặn và phát hiện việc vận chuyển bất hợp pháp vật liệu hạt nhân và vật liệu phóng xạ, Dự án Tạo thuận lợi thương mại do Cơ quan Phát triển Quốc tế Hoa Kỳ (USAID)… với mục tiêu cải cách, chuẩn hóa, hài hòa hóa và đơn giản hóa các thủ tục hành chính phù hợp các chuẩn mực quốc tế để thực hiện Hiệp định Tạo thuận lợi thương mại của WTO.

Trong lĩnh vực thương mại tự do, Hải quan Việt Nam là đầu mối chủ trì các nội dung liên quan đến thủ tục hải quan trong 17 FTA đã ký kết và 3 hiệp định đang đàm phán. Đồng thời, phối hợp cùng Bộ Công Thương triển khai các cam kết về quy tắc xuất xứ hàng hóa – một trong những yếu tố then chốt để tận dụng ưu đãi thuế quan từ các FTA.

Công tác hợp tác kiểm soát hải quan được tăng cường với trọng tâm là trao đổi thông tin nghiệp vụ, phối hợp xử lý các vụ việc vi phạm, đặc biệt trong gian lận xuất xứ, chuyển tải bất hợp pháp. Số lượng yêu cầu phối hợp và mức độ đáp ứng trong những năm gần đây tăng đều, cho thấy hiệu quả ngày càng cao của hệ thống chia sẻ thông tin quốc tế.

Hợp tác vùng biên cũng là một điểm sáng. Hải quan Việt Nam đã triển khai cơ chế phối hợp song phương từ trung ương đến địa phương với các cơ quan chức năng của Trung Quốc, Lào, Campuchia… nhằm kiểm soát biên giới, phòng chống buôn lậu và tạo thuận lợi thương mại. Các kênh hợp tác thực địa hoạt động ổn định, hỗ trợ duy trì an ninh biên giới và thúc đẩy phát triển kinh tế khu vực cửa khẩu.

Trong bối cảnh thế giới còn nhiều bất định, ngành Hải quan Việt Nam xác định tiếp tục triển khai đồng bộ các định hướng hội nhập quốc tế theo tinh thần Nghị quyết 59-NQ/TW (ngày 24/1/2025) của Bộ Chính trị. Trong thời gian tới, ngành sẽ: Triển khai đầy đủ các cam kết quốc tế đã ký kết; Đề xuất mở rộng các điều ước, thỏa thuận hợp tác mới; Tăng cường quan hệ với các đối tác lớn và các nước láng giềng; Chủ động tham gia định hình luật lệ, tiêu chuẩn hợp tác tại WCO, WTO, ASEAN, APEC...