Theo báo cáo của Sở Công Thương Lạng Sơn, tính tới sáng 24/2, tại 3 cửa khẩu chính là Hữu Nghị, Tân Thanh và Chi Ma vẫn còn khoảng 1.764 xe container hàng hóa chờ được thông quan, trong đó lượng xe hoa quả tươi là khoảng 1.351 xe, chiếm khoảng 76% tổng lượng xe.

Trước tình hình này, Sở Công Thương Lạng Sơn tiếp tục kéo dài thời hạn  tiếp nhận xe hoa quả tươi ở khu vực cửa khẩu đến hết ngày  5/3, thay vì đến 25/2 như thông báo trước đó.

Trong khi đó, tại Quảng Ninh, tính tới sáng 24/2, còn khoảng 1.584 xe chờ thông quan tại 3 cửa khẩu Móng Cái, Hoành Mô và Bắc Phong Sinh. Trong đó, riêng cửa khẩu Hoành Mô, phía Trung Quốc đã tạm thời dừng hoạt động xuất nhập khẩu hoàng hóa do ngại đại dịch COVID-19 bùng phát.

Có thể nói, ngay sau Tết Nguyên đán, tình hình ùn ứ hàng hóa nông sản tiếp tục xuất hiện, phức tạp tại các khu vực cửa khẩu, giáp với Trung Quốc. Như vậy, tình hình ùn ứ hàng hóa nông sản đã kéo dài 2 tháng qua.

Lý giải về hiện tượng này, ông Trần Thanh Hải, Phó Cục trưởng Cục Xuất nhập khẩu, Bộ Công Thương cho biết: Việt Nam có khoảng 76 cửa khẩu với Trung Quốc, trong đó có 7 cửa khẩu quốc tế, 6 cửa khẩu quốc gia, còn lại là các cửa khẩu phụ, lối mở.

Các hình thức xuất khẩu qua cửa khẩu quốc tế và quốc gia được coi là xuất khẩu chính ngạch; còn xuất khẩu qua cửa khẩu phụ, lối mở được coi là xuất khẩu tiểu ngạch. 

Xuất khẩu chính ngạch chủ yếu được hình thành khi các doanh nghiệp đã có hợp đồng giữa người bán Việt Nam và người mua Trung Quốc rõ ràng, quy định những điều khoản chặt chẽ, lâu dài.

Còn hàng đưa qua các cửa khẩu phụ, lối mở thì thông thường không có hợp đồng định trước. Thương lái chỉ đưa hàng qua bên kia biên giới và nếu gặp được người mua thì sẽ giao hàng ở đó.

Do đặc điểm như vậy nên khi đến vụ thu hoạch nông sản, đặc biệt như thanh long, dưa hấu, các xe hàng nông sản dồn lên cửa khẩu rất nhiều, có ngày lên đến 800-1.000 xe/cửa khẩu, gây nên tình trạng ùn tắc như thời gian vừa qua. Trong khi đó, các cửa khẩu đều nằm ở khu vực đồi núi nên hạ tầng, diện tích, khả năng thông quan hạn chế.

Ngoài ra, khi số ca nhiễm Covid-19 tại Việt Nam tăng lên thì Trung Quốc cũng yêu cầu tạm dừng sử dụng đội xe chuyên trách trong vùng đệm và do vậy, số lượng lái xe chuyên trách cũng giảm xuống, dẫn đến việc lượng xe thông quan sụt giảm. 

Cùng với lượng xe dồn lên khu vực cửa khẩu khá cao nên mới đây, Lạng Sơn đã phải có quyết định dừng tiếp nhận các xe nông sản lên cửa khẩu đến hết ngày 5/3.

Trước thực tế này, Phó Cục trưởng Cục Xuất nhập khẩu cho rằng, các địa phương xuất khẩu nông sản hướng dẫn cho nông dân, thương lái cách thức để đáp ứng các tiêu chuẩn, tiêu chí về đóng gói, bao bì nhãn mác, mã vạch, QR Code… để hàng hóa lên đến cửa khẩu sẽ không vì một lỗi nhỏ mà có thể bị từ chối thông quan.

“Vai trò của địa phương là rất quan trọng. Nếu không có sự tham gia và dẫn dắt của địa phương thì sự hỗ trợ của các bộ ngành sẽ kém hiệu quả. Các bộ ngành không thể hỗ trợ được tất cả các nơi khi vai trò của chính quyền địa phương chưa được phát huy”, ông Hải cho biết.

Trước đó, ngày 24/2, Bộ Công Thương và Chính quyền nhân dân tỉnh Vân Nam (Trung Quốc), hai bên đã nhất trí hợp tác xây dựng "vùng xanh" tại cửa khẩu và thuận lợi hóa thông quan hàng hoá của hai nước.

Đại diện Bộ Công Thương đề xuất phía Trung Quốc xem xét khả năng cho phép cơ quan xét nghiệm bên thứ ba tiến hành xét nghiệm RT-PCR đối với phương tiện vận tải và hàng hóa xuất khẩu của Việt Nam, xem xét công nhận lẫn nhau kết quả xét nghiệm RT-PCR đối với phương tiện vận tải và hàng hóa xuất khẩu của Việt Nam, xây dựng cơ chế phối hợp xây dựng vùng xanh an toàn tại khu vực cửa khẩu để hoạt động thông quan diễn ra an toàn.

Bên cạnh đó, Bộ Công Thương cho rằng, hai bên cần tiếp tục khôi phục và kéo dài thời gian thông quan tại một số cửa khẩu đường bộ đang bị tạm dừng, nâng cấp và tăng số lượng cửa khẩu nhập khẩu nông sản, lương thực, thúc đẩy doanh nghiệp hai bên tăng cường khai thác tuyến vận tải đường sắt, thúc đẩy ký kết Bản ghi nhớ về tăng cường hợp tác giữa Bộ Công Thương Việt Nam và chính quyền tỉnh Vân Nam để tạo khuôn khổ cho hợp tác toàn diện về kinh tế thương mại giữa hai bên...