Được giới thiệu cách đây hơn 60 năm, hukou là giấy tờ tùy thân quan trọng của công dân Trung Quốc và là công cụ hành chính quan trọng để chính phủ giám sát dân số.

Một số người đã chỉ trích hệ thống hukou, nói rằng nó ngăn cản dòng lao động tự do, tạo ra năng lực nhàn rỗi và dẫn đến thiệt hại kinh tế.

Trong những năm gần đây, chính phủ Trung Quốc đã theo đuổi những cải cách chắp vá của hệ thống hukou để đáp lại những chỉ trích này. Thực tế, cách thức hoạt động của hệ thống hukou ở Trung Quốc ra sao và lý do tại sao các nhà tuyển dụng ở nước này lại quan tâm?

Cách thức hoạt động của hệ thống hukou ở Trung Quốc

Trung Quốc giới thiệu hệ thống hukou vào năm 1958 - một sổ hukou được giao cho mỗi hộ gia đình để phân loại hukou của cư dân theo nơi xuất xứ của họ.

Hệ thống hukou phân loại mỗi công dân Trung Quốc là người giữ hukou nông nghiệp (nông thôn) hoặc người giữ hukou phi nông nghiệp (thành thị).

Hukou nông thôn thường được gán cho những cư dân sống trong thị trấn và làng mạc; hukou đô thị thường dành cho những người sống ở các thành phố lớn hơn - mỗi loại hukou được hưởng các quyền cụ thể và khác nhau.

Là một tài liệu pháp lý gắn liền với hộ khẩu của một người, hukou cũng được thừa kế. Ví dụ, nếu cha mẹ có hukou nông nghiệp - tất cả con cháu của họ cũng sẽ cầm hukou nông thôn.

Về quyền và lợi ích, những người nắm giữ hukou ở nông thôn được phân phối đất canh tác để kiếm sống trong khi những người nắm giữ hukou ở thành thị được tiếp cận với công việc của chính phủ, nhà ở được trợ cấp, giáo dục và chăm sóc sức khỏe.

Tuy nhiên, quyền lợi của những người sở hữu hukou ở đô thị khác nhau ở các thành phố khác nhau của Trung Quốc, chẳng hạn như quyền được cung cấp ở các siêu đô thị so với các thành phố nhỏ hơn.

Công dân Trung Quốc cũng có thể chuyển hukou của họ trong một số trường hợp nhất định, chẳng hạn như trong quá trình học tập và làm việc.

Sinh viên đại học được phép chuyển hukou của họ đến thành phố của trường đại học của họ, mặc dù nó sẽ hết hạn sau khi họ tốt nghiệp.

Người lao động nhập cư có thể được cấp hukou đô thị miễn là họ đáp ứng các tiêu chí nhất định. Điều này bao gồm trình độ học vấn, chuyên môn kỹ thuật, tinh thần kinh doanh, v.v. Quá trình này phức tạp hơn ở các thành phố lớn, nơi thị trường lao động có tính cạnh tranh cao.

Tại sao nhà tuyển dụng quan tâm?

Trong thị trường tự do, nhà tuyển dụng hiếm khi quan tâm đến vị trí của ứng viên - ngoài tính thực tế của việc phỏng vấn ứng viên, bất kỳ chi phí di dời nào mà họ có thể tìm kiếm, cũng như bất kỳ khó khăn nào trong việc điều chỉnh đến một vị trí mới.

Các nhà tuyển dụng và ứng viên ở Trung Quốc thường phải đối mặt với những thách thức quan liêu thông qua hệ thống hukou, vì nó đôi khi có thể làm suy yếu sự di chuyển của người lao động.

Các nhà tuyển dụng doanh nghiệp ở Trung Quốc cũng gặp khó khăn trong việc thu hút và giữ chân lao động có tay nghề cao vì những lý do này.

Tuy nhiên, những cải cách mới của chính phủ và chính sách đãi ngộ của các công ty tương ứng đang tìm cách giải quyết những thách thức này khi tuyển dụng những vai trò ưu tú ở Trung Quốc.

Chính sách bồi thường của các công ty Trung Quốc

Hỗ trợ nhân viên của họ để có được hukou đô thị và cung cấp phúc lợi xã hội là những cách chính mà các công ty Trung Quốc có thể tuyển dụng những ứng viên ưu tú.

Người sử dụng lao động, những người cung cấp các giấy tờ cần thiết để đăng ký hộ khẩu, chịu trách nhiệm về việc chuyển đổi hukou của nhân viên. Một số công ty có đội ngũ pháp lý để trợ giúp người lao động trong quá trình chuyển đổi, trong khi những công ty khác thậm chí trả phí chuyển đổi hukou thay mặt cho nhân viên của họ.

Đổi lại, các công ty như vậy có thể kéo dài thời hạn hợp đồng và giữ chân công nhân lành nghề của họ lâu hơn. Đối với những người lao động muốn giữ lại hukou nông thôn của họ, các công ty cung cấp phúc lợi xã hội trong việc đền bù.

Một nghiên cứu gần đây cho thấy, chỉ 1/5 lao động nhập cư quan tâm đến việc chuyển đổi từ nông thôn sang hukou thành thị, vì họ không sẵn sàng từ bỏ đất nông thôn của mình vốn định giá đã tăng mạnh trong những năm gần đây.

Tuy nhiên, các công ty có thể thu hút nhóm công nhân lành nghề này bằng cách cung cấp các lợi ích gián tiếp. Ví dụ, quỹ nhà ở, bảo hiểm, chăm sóc sức khỏe và trợ cấp giao thông đều có thể nằm trong danh sách.

Khuyến khích ưu đãi Hukou

Chính quyền các thành phố của Trung Quốc hiện đã được trao quyền tự chủ lớn hơn trong việc quyết định hạn ngạch và tiêu chí đủ điều kiện để chuyển đổi hukou.

Tuy nhiên, các siêu đô thị vẫn tiếp tục kiểm soát quy mô dân số và có các tiêu chí nghiêm ngặt để cấp hukou.

Bắc Kinh, Thượng Hải, Quảng Châu và Thâm Quyến đã áp dụng một hệ thống dựa trên điểm để kiểm tra các ứng viên. Ví dụ, loại việc làm, quyền sở hữu tài sản, giáo dục và thành tựu đổi mới là tất cả các yếu tố để những người nộp đơn xin nhận hukou Bắc Kinh.

Các thành phố vừa và lớn khác cung cấp các chính sách ưu đãi hukou như một phương tiện để thu hút nhân tài. Nhiều thành phố hạng hai đang cạnh tranh để đưa ra các ưu đãi hukou để thu hút sinh viên mới tốt nghiệp.

Tuy nhiên, vài năm gần đây chính phủ Trung Quốc đang điều chỉnh, nhằm thay đổi hệ thống hokou bị chỉ trích ngăn cản sự phát triển của xã hội.