Hiệp ước Ả Rập Xê Út - Pakistan và tín hiệu 'chiếc ô hạt nhân' đang mở rộng ở Trung Đông

Thỏa thuận được ký vào hôm 17/9 vừa rồi này, bên cạnh việc củng cố quan hệ quốc phòng song phương, còn được giới chuyên gia nhận định như một tín hiệu rõ ràng về việc mở rộng “chiếc ô hạt nhân” của Pakistan sang vùng Vịnh, đồng thời đánh dấu sự thay đổi đáng chú ý trong cấu trúc an ninh khu vực.

Nội dung và ý nghĩa của thỏa thuận phòng thủ

Theo thỏa thuận được ký tại Riyadh, “bất kỳ hành động xâm lược nào chống lại một trong hai quốc gia sẽ được coi là hành động xâm lược chống lại cả hai”. Thỏa thuận này nhằm tăng cường hợp tác quốc phòng và phát triển khả năng răn đe chung trước các mối đe dọa bên ngoài.

Với bề dày quan hệ đối tác lịch sử kéo dài gần tám thập kỷ cùng các lợi ích chiến lược chung, thỏa thuận đánh dấu một bước chuyển hóa từ sự hợp tác tiềm ẩn thành một liên minh phòng thủ chính thức, phù hợp với diễn biến chính trị-quân sự phức tạp hiện nay ở Trung Đông và Nam Á.

Mặc dù văn bản thỏa thuận không trực tiếp đề cập đến kho vũ khí hạt nhân của Pakistan, nhiều nhà phân tích cho rằng khả năng Ả Rập Xê Út hưởng lợi từ năng lực hạt nhân của Islamabad là một trong những lý do quan trọng đằng sau hiệp ước.

Theo Reuters, Pakistan sở hữu ước tính khoảng 170 đầu đạn hạt nhân cùng hệ thống tên lửa đạn đạo có tầm bắn đủ để tiếp cận các mục tiêu ở Trung Đông, bao gồm Israel. Việc này tạo ra một hình thức răn đe gián tiếp cho Riyadh, một quốc gia không sở hữu vũ khí hạt nhân. Theo nhận định của chuyên gia Ali Shihabi, đây có thể xem là “sự chính thức hóa một thực tế tồn tại trong nhiều thập kỷ” khi Pakistan đóng vai trò là “lá chắn hạt nhân” tiềm năng cho Ả Rập Xê Út.

Với Pakistan, thỏa thuận này không chỉ củng cố vị thế trong thế giới Ả Rập, mà còn mở rộng ảnh hưởng của quốc gia Hồi giáo đông dân nhất vào nền chính trị rộng lớn của khu vực Levant. Sự tham gia sâu sắc hơn vào các vấn đề an ninh của các quốc gia Ả Rập khiến Pakistan trở thành một đối trọng quân sự đáng lưu ý trong vùng.

Đối với Ả Rập Xê Út, hiệp ước được xem là một hàng rào an ninh nhằm bảo vệ khỏi những bất ổn khu vực đang gia tăng, đồng thời khẳng định sự độc lập và chủ động trong chiến lược quốc phòng. Việc có được một đồng minh với năng lực hạt nhân và quân sự mạnh như Pakistan góp phần gia tăng đáng kể khả năng răn đe trước các mối đe dọa tiềm tàng.

Định hình trật tự an ninh mới ở Trung Đông

Trong bối cảnh căng thẳng gia tăng ở Trung Đông, Pakistan cũng đã đề xuất thành lập một liên minh quân sự đa quốc gia theo mô hình NATO dành cho các quốc gia Ả Rập và Hồi giáo. Đề xuất này được đưa ra tại hội nghị thượng đỉnh khẩn cấp diễn ra ở Doha vừa qua, nơi các bên tái khẳng định khái niệm an ninh tập thể và vận mệnh chung của các quốc gia Hồi giáo trong khu vực.

Song song đó, Hội đồng Hợp tác Vùng Vịnh (GCC) đã kích hoạt cơ chế phòng thủ chung “Lá chắn Bán đảo” lần đầu tiên kể từ cuộc xâm lược Kuwait năm 1990, cho thấy sự quyết tâm tăng cường phối hợp an ninh trong bối cảnh đe dọa đa chiều.

Giới phân tích cho rằng, một trong những thách thức lớn nhất đối với hiệp ước này nằm ở mối quan hệ căng thẳng giữa Pakistan và Ấn Độ. Trong khi Pakistan và Ả Rập Xê Út thúc đẩy liên minh, Ấn Độ vẫn duy trì mối quan hệ kinh tế và năng lượng quan trọng với Riyadh, trong khi cũng là đối thủ không thể bỏ qua của Islamabad trên bình diện quân sự và chiến lược.

Việc Ả Rập Xê Út chính thức hóa quan hệ an ninh với Pakistan có thể làm gia tăng căng thẳng trong khu vực Nam Á, nhất là khi cả Ấn Độ và Pakistan đều sở hữu vũ khí hạt nhân và có lịch sử xung đột kéo dài.

Hiệp ước phòng thủ chung giữa Ả Rập Xê Út và Pakistan không chỉ là sự khẳng định mối quan hệ đối tác truyền thống, mà còn là một bước chuyển quan trọng trong cấu trúc an ninh khu vực. Việc mở rộng "chiếc ô hạt nhân" của Pakistan về phía vương quốc vùng Vịnh tạo ra một hình thái răn đe mới, đồng thời thể hiện quyết tâm của các quốc gia Hồi giáo trong việc xây dựng các cơ chế an ninh tập thể độc lập và hiệu quả hơn.

Tuy nhiên, các nhà phân tích cảnh báo rằng dù các liên minh quân sự mới có thể tăng cường khả năng phòng thủ tập thể, chúng khó có thể ngăn cản các hành động cực đoan trong trường hợp xảy ra khủng hoảng.

Theo SCMP, chuyên gia Sushant Singh nhận định rằng thỏa thuận có thể “lôi kéo thêm một lực lượng nước ngoài vào cuộc xung đột lâu đời, làm phức tạp thêm tình hình”. Do đó, các nỗ lực ngoại giao và cơ chế kiểm soát xung đột vẫn là yếu tố then chốt để duy trì ổn định lâu dài.