Hơn 80% người Việt tử vong vì những bệnh không lây nhiễm

“80% ca tử vong tại Việt Nam đến từ bệnh không lây nhiễm (NCDs) như tim mạch, ung thư, tiểu đường, bệnh phổi mạn tính… Đây là gánh nặng y tế khổng lồ và đang không ngừng gia tăng,” PGS.TS Nguyễn Thị Xuyên, nguyên Thứ trưởng Bộ Y tế cho hay.

Không giống như cú sốc của tai nạn hay dịch bệnh, nhóm bệnh không lây nhiễm không có đường lây truyền rõ ràng, không bùng phát theo mùa, nhưng vẫn cướp đi sinh mạng của hàng nghìn người mỗi tuần. Theo GS.TS Nguyễn Viết Tiến, Phó Chủ tịch Hội đồng Y khoa Quốc gia, đây chính là “cơn sóng ngầm” đang lặng lẽ cuốn trôi hàng triệu năm sống khỏe của người dân.

Ung thư 183.000 ca mắc mới mỗi năm, hơn 122.000 người tử vong; bệnh tim mạch nguyên nhân số 1 gây tử vong tại Việt Nam khoảng 200.000 ca/năm; đái tháo đường: 5,4% dân số trưởng thành mắc bệnh; bệnh hô hấp mạn tính gần 1 triệu người trên 40 tuổi chịu ảnh hưởng

Điểm chung của các bệnh này khởi phát âm thầm, tiến triển lặng lẽ nhưng để lại hậu quả nghiêm trọng. Nguyên nhân không xa lạ mà chính từ thói quen sống: Hút thuốc lá, lạm dụng rượu bia, ăn thiếu rau, thừa muối, ngập chất béo, thiếu vận động, béo phì; căng thẳng kéo dài.

“Không ai nghĩ một bữa nhậu, vài điếu thuốc mỗi ngày hay việc ngồi lì 10 tiếng trước máy tính lại là tiền đề của ung thư, tim mạch, tiểu đường,” PGS. TS Nguyễn Thị Xuyên cảnh báo.

Đáng mừng, những đột phá trong chẩn đoán và y học cá thể hóa đang mở ra hướng đi mới: chuyển từ điều trị muộn sang chăm sóc chủ động – dự phòng sớm.

“Xét nghiệm dấu ấn sinh học, phân tích ctDNA từ máu, giải mã gen… giúp bác sĩ xây dựng phác đồ điều trị riêng biệt theo hồ sơ di truyền – lối sống – môi trường của từng bệnh nhân,” GS.TS Nguyễn Văn Kính, Phó Chủ tịch Tổng hội Y học Việt Nam cho biết.

Những công cụ này không chỉ nâng cao hiệu quả điều trị mà còn giúp phát hiện sớm sự tái phát hoặc nguy cơ bệnh lý mạn tính trước khi triệu chứng bùng phát.

Một thực trạng đáng lo ngại: phần lớn người bệnh chỉ đến viện khi bệnh đã sang giai đoạn muộn. Số liệu thống kê cho thấy 65% bệnh nhân ung thư phổi được chẩn đoán ở giai đoạn III và IV; 50% người tăng huyết áp không biết mình mắc bệnh, chỉ 1/3 số bệnh nhân được điều trị đúng và đều đặn

“Chúng ta đang để vuột mất ‘thời gian vàng’ để can thiệp, chỉ vì tâm lý chủ quan, ngại khám, sợ bệnh”, GS Viết Tiến nhấn mạnh.

Các chuyên gia đều chung quan điểm dù không thể nhìn thấy bằng mắt thường, nhóm bệnh không lây nhiễm hoàn toàn có thể ngăn ngừa được, nếu cộng đồng hành động sớm.

Giải pháp không nằm ở kỹ thuật cao siêu, mà bắt đầu từ ăn lành mạnh, giảm muối – giảm đường – tăng rau; tập thể dục tối thiểu 30 phút/ngày; khám sức khỏe định kỳ, tầm soát sớm bệnh lý nguy cơ; từ bỏ thuốc lá, hạn chế rượu bia, quản lý stress.

“Chăm sóc sức khỏe không phải lúc có bệnh mới chữa mà phải bắt đầu trước khi ta cảm thấy mình ốm” - PGS.TS Nguyễn Thị Xuyên khuyến cáo.