Hợp đồng mua J-10 của Indonesia và sự tái định hình cán cân quốc phòng châu Á

Indonesia và sự lựa chọn J-10

Thỏa thuận trị giá khoảng 9 tỷ USD này nối tiếp các hợp đồng trước đó của Indonesia với Pháp về máy bay Rafale và với Thổ Nhĩ Kỳ về máy bay chiến đấu tàng hình KAAN. Mô hình mua sắm đa nguồn đó thể hiện một chiến lược đa dạng hóa có chủ đích, nhằm tránh phụ thuộc vào bất kỳ khối quyền lực nào và từng bước đạt được “chủ quyền công nghệ” trong lĩnh vực quốc phòng.

Thông điệp của Tổng thống Prabowo Subianto rõ ràng: quá trình hiện đại hóa quân đội Indonesia phải được tiến hành trên nền tảng tự chủ, linh hoạt và thực dụng, chứ không đặt cược vào một hệ thống liên minh cố định.

Trong nhiều thập kỷ, Không quân Indonesia vận hành song song các dòng F-16 của Mỹ, Hawk của Anh và Sukhoi của Nga, một cấu trúc hỗn hợp phản ánh lịch sử chính sách “bebas aktif” (tự do và chủ động) thời Chiến tranh Lạnh.

Việc bổ sung J-10C của Trung Quốc vào danh mục này vừa mang tính thực tế, vừa mang tính biểu tượng. Nó cho thấy Jakarta thừa nhận mức độ trưởng thành mới của công nghệ hàng không quân sự Trung Quốc - lĩnh vực từng bị xem là sao chép phương Tây, nhưng nay đã đạt năng lực cạnh tranh thực sự.

Máy bay J-10C, do Tập đoàn Công nghiệp Máy bay Thành Đô phát triển, được trang bị radar mảng pha quét điện tử chủ động (AESA), hệ thống điều khiển bay điện tử kỹ thuật số và tên lửa không đối không tầm xa PL-15 - những yếu tố đặt nó ngang hàng với các máy bay chiến đấu thế hệ 4.5 của phương Tây.

Uy tín chiến đấu của J-10C từng được kiểm chứng trong xung đột giữa Pakistan và Ấn Độ, nơi nó được cho là giúp Islamabad duy trì thế cân bằng trên không. Chính hiệu ứng đó khiến nhiều quốc gia Đông Nam Á, trong đó có Indonesia, nhìn nhận J-10C như biểu tượng của sự chuyển dịch năng lực công nghệ từ Tây sang Đông.

Từ góc nhìn chiến lược, việc Indonesia lựa chọn J-10C phản ánh tư duy thực dụng của chính quyền Tổng thống Prabowo: tận dụng mọi nguồn lực có lợi cho lợi ích quốc gia. Bắc Kinh mang lại cho Jakarta những điều kiện mà các nhà cung cấp phương Tây khó đáp ứng, từ tiến độ giao hàng nhanh, điều khoản thanh toán linh hoạt, cho tới mức độ ràng buộc chính trị tối thiểu.

Với Trung Quốc, đây là thắng lợi cả về ngoại giao lẫn biểu tượng: việc Indonesia lựa chọn J-10 là minh chứng cho năng lực công nghiệp quốc phòng đã trưởng thành và được quốc tế công nhận.

Tuy nhiên, chiến lược đa dạng hóa cũng đi kèm thách thức. Vận hành đồng thời Rafale, KAAN và J-10C đòi hỏi hệ thống đào tạo, hậu cần và bảo trì phức tạp, cùng khả năng tích hợp chỉ huy cao. Nếu Jakarta thành công trong việc dung hòa các nền tảng này, Indonesia có thể trở thành một trong những quốc gia đầu tiên ở Nam Bán cầu sở hữu năng lực tác chiến không quân “đa liên kết” thực sự, vừa hiểu, vừa sử dụng được công nghệ của nhiều quốc gia khác nhau.

Về phương diện chính trị - ngoại giao, lựa chọn J-10C nằm trong tổng thể chiến lược cân bằng mềm mại của Tổng thống Prabowo. Việc ông tới thăm và tham dự lễ duyệt binh Bắc Kinh hồi đầu tháng 9/2025 khẳng định mối quan hệ hợp tác chặt chẽ mà Indonesia đang muốn thúc đẩy với Trung Quốc.

Tiếp đó, vào trung tuần tháng 10/2025, Tổng thống Prabowo cùng Tổng thống Mỹ Donald Trump dự sự kiện công bố kế hoạch hòa bình Gaza, minh chứng rằng Jakarta không rời xa Washington, mà chỉ đang tái định vị để tối đa hóa lợi ích trong bối cảnh cạnh tranh nước lớn.

Thực tế, địa hình quần đảo rộng lớn khiến Indonesia cần năng lực phòng không linh hoạt, chi phí hợp lý và có khả năng triển khai nhanh. Trong điều kiện ngân sách hạn chế, việc phân tán nguồn cung vũ khí cho phép Jakarta vừa tiếp cận nhiều công nghệ, vừa duy trì đòn bẩy trong đàm phán với các đối tác. Điều này cũng phản ánh triết lý quốc phòng đặc trưng của Indonesia: “độc lập trong hợp tác”, tránh rơi vào thế phụ thuộc chiến lược vào bất kỳ bên nào.

Cán cân quốc phòng châu Á đang dịch chuyển

Ở cấp độ khu vực, thương vụ J-10C cho thấy cục diện quốc phòng Đông Nam Á đang bước vào giai đoạn chuyển động mới. Nếu trước đây, các hệ thống vũ khí phương Tây gần như chiếm ưu thế, thì nay Trung Quốc đang trở thành đối thủ cạnh tranh thực sự, không chỉ ở khía cạnh giá thành, mà còn ở chất lượng và độ tin cậy. Việc một quốc gia có tầm ảnh hưởng như Indonesia lựa chọn công nghệ Trung Quốc vì lý do năng lực, chứ không vì ý thức hệ, là tín hiệu rõ ràng về sự thay đổi trật tự công nghệ - chiến lược tại châu Á.

Giới phân tích cho rằng, “thương vụ J-10” của Indonesia không chỉ là bước ngoặt trong chương trình hiện đại hóa quốc phòng của nước này, mà còn là dấu mốc của sự tái định hình cán cân quyền lực khu vực. Nó phản ánh một châu Á mới, nơi các quyết định chiến lược không còn được dẫn dắt bởi hệ tư tưởng, mà bởi năng lực, lợi ích và chủ nghĩa thực dụng.

Trong thế kỷ 21, sức mạnh quốc phòng, cũng như ảnh hưởng địa chính trị, sẽ không còn là đặc quyền của bất kỳ một quốc gia nào, mà được chia sẻ bởi những trung tâm công nghệ mới đang trỗi dậy.

Rõ ràng, thỏa thuận J-10C không chỉ mở rộng năng lực không quân Indonesia, mà còn phản ánh một thực tế mới của châu Á: Sức mạnh quốc phòng ngày nay được quyết định bởi khả năng thích ứng và tự chủ, chứ không còn bị chi phối bởi ranh giới Đông-Tây.