Pháp lý chưa rõ ràng…

Trong một hội thảo mới đây, GS.TS Đoàn Xuân Tiên - Phó Tổng Kiểm toán Nhà nước đánh giá vai trò của FDI rất quan trọng đối với sự phát triển kinh tế của Việt Nam như đóng góp đáng kể cho tăng trưởng kinh tế, tạo việc làm, tăng năng suất lao động… Tuy nhiên, bên cạnh những mặt tích cực mà FDI mang lại, vẫn tồn tại những bất cập.

Cụ thể như hiện tượng các doanh nghiệp FDI kê khai, báo lỗ khá phổ biến, chiếm khoảng 50% tổng số doanh nghiệp FDI đang hoạt động trên cả nước, thậm chí, nhiều doanh nghiệp thua lỗ liên tục. Nguyên nhân có nhiều, song phải kể đến là hành vi "chuyển giá".

Tuy nhiên, vai trò của Kiểm toán Nhà nước trong với việc kiểm toán các chính sách và việc thực thi các chính sách thu hút vốn đầu tư FDI trong thời gian qua cũng còn một số hạn chế.

Chưa kể, cơ sở pháp lý để Kiểm toán Nhà nước thực hiện kiểm toán việc ban hành chính sách và đánh giá việc thực thi chính sách thu hút vốn đầu tư FDI còn chưa rõ ràng, chưa theo đúng tinh thần của Hiến pháp và quy định của Luậ̣t Kiểm toán nHà nước.

Do đó, kiểm toán viên mới thực hiện kiểm toán một số mắt xích rất nhỏ trong các hoạt động của khối FDI mà chưa có các chuyên đề kiểm toán riêng cho loại hình đặc biệt.

Cùng với đó, công tác phối hợp giữa Kiểm toán Nhà nước và các cơ quan quản lý Nhà nước còn nhiều trở ngại, do cơ sở pháp lý còn chưa rõ ràng.

… gần 60% doanh nghiệp FDI thường xuyên kê khai lỗ trong nhiều năm

Theo thống kê của Kiểm toán Nhà nước, nhiều doanh nghiệp thua lỗ liên tục trong nhiều năm liên tiếp, chẳng hạn như TP HCM có gần 60% trong số trên 3.500 doanh nghiệp FDI thường xuyên kê khai lỗ trong nhiều năm.

Hay như Bình Dương, một trong những tỉnh thu hút được nhiều dự án FDI, cũng có đến 50% doanh nghiệp FDI báo cáo lỗ từ năm 2006 – 2011.

Lãnh đạo Kiểm toán Nhà nước nhận định, một điều bất hợp lý là mặc dù thua lỗ liên tục và lỗ lớn nhưng doanh nghiệp FDI vẫn mở rộng quy mô sản xuất, kinh doanh, các ví dụ điển hình như trường hợp của Cocacola hay Pepsi.

Điều đáng nói là trong khi doanh nghiệp FDI báo lỗ thì hầu hết các doanh nghiệp trong nước cùng ngành nghề đều có lãi, nhất là trong lĩnh vực may mặc, giày da. Chính hoạt động chuyển giá của các doanh nghiệp FDI đã gây thất thu cho ngân sách Nhà nước hàng chục ngàn tỷ đồng trong nhiều năm qua.

Thực tế, đây là một tình trạng xảy ra gần như tràn lan suốt cả hai thập kỷ nay.

Đến mức dù là Chủ tịch của một Hiệp hội Doanh nghiệp đầu tư nước ngoài nhưng TS Nguyễn Mại phải thốt lên rằng, tình trạng chuyển giá đã được phát hiện trong những năm gần đây gắn với tác động tiêu cực của kinh tế thị trường và hội nhập kinh tế quốc tế.

Theo GS Nguyễn Mại nguyên nhân chính vẫn là do sự buông lỏng quản lý của các cơ quan Nhà nước trong việc kiểm tra, giám sát hoạt động của doanh nghiệp FDI. Tình trạng đó đã gây thất thu cho ngân sách Nhà nước và hiện tượng “lỗ giả, lãi thực” trong khi không ít doanh nghiệp tuy công bố lỗ trong nhiều năm nhưng vẫn tái đầu tư, mở rộng sản xuất.

Viện dẫn quy định tại Luật Kiểm toán nhà nước 2015, GS Nguyễn Mại đề nghị, trong trường hợp phát hiện có dấu hiệu vi phạm pháp luật liên quan đến tài sản công khi thực hiện liên doanh với nước ngoài, PPP (Đầu tư theo hình thức đối tác công tư) có sự tham gia của nhà đầu tư nước ngoài thì Kiểm toán Nhà nước cần tiến hành kiểm toán để xác định giá trị tài sản công bị thiệt hại và xử lý theo thẩm quyền.

GS Nguyễn Mại nhấn mạnh, “cần lưu ý rằng, đầu tư nước ngoài chịu điều chỉnh của pháp luật Việt Nam, đồng thời phải tuân thủ các hiệp định quốc tế mà nước ta đã tham gia, nhất là Hiệp định bảo đảm đầu tư, do đó các cơ quan giám sát luật pháp khi thực hiện chức năng của mình cần quan tâm đến các cam kết quốc tế của Việt Nam”, ông Mại cho hay.

Ngọc An