Khám phá mới làm sáng tỏ nguồn gốc của khủng long bạo chúa

Loài khủng long mới được đặt tên là Khankhuuluu mongoliensis, nghĩa là “hoàng tử rồng của Mông Cổ”. Dù nhỏ hơn nhiều so với các họ hàng như Tyrannosaurus rex, loài này được xem là tổ tiên gần nhất được biết đến của khủng long bạo chúa, có thể là loài chuyển tiếp quan trọng trong quá trình tiến hóa.

Nhiều cuộc di cư trong hàng triệu năm

Dựa trên việc phân tích lại hai bộ xương tìm thấy từ Sa mạc Gobi vào năm 1972 và 1973, các nhà nghiên cứu cho rằng đã có ba đợt di cư lớn giữa châu Á và Bắc Mỹ, góp phần vào sự đa dạng và phát triển kích thước vượt trội của khủng long bạo chúa trước khi tuyệt chủng khoảng 66 triệu năm trước.

Tiến sĩ Darla Zelenitsky, đồng tác giả nghiên cứu, cho biết phát hiện này đã thay đổi cách các nhà khoa học nhìn nhận cây phả hệ của khủng long bạo chúa. Khankhuuluu không có đầy đủ đặc điểm của T. rex như sừng hay bướu quanh mắt và cấu trúc xương mõm cũng khác biệt.

Loài này có thân hình nhanh nhẹn, nặng khoảng 750 kg, dài 4 mét, cao khoảng 2 mét tính từ hông – chỉ bằng đùi của T. rex. Theo các nhà nghiên cứu, Khankhuuluu hoặc một loài tổ tiên gần gũi đã di cư từ châu Á sang Bắc Mỹ khoảng 85 triệu năm trước qua cầu đất liền nối Alaska và Siberia.

Sau đó, khủng long bạo chúa tiến hóa và phát triển mạnh mẽ tại Bắc Mỹ, với kích thước ngày càng lớn hơn. Tuy nhiên, hồ sơ hóa thạch tại châu Á từ 80 đến 85 triệu năm trước còn thiếu sót, nên chưa rõ loài nào đã thay thế Khankhuuluu tại đó.

Khoảng 78 triệu năm trước, một loài khủng long bạo chúa khác đã quay trở lại châu Á, dẫn đến sự phân hóa thành hai nhóm chính: một nhóm khổng lồ, mõm sâu và một nhóm nhỏ, thanh mảnh hơn – còn gọi là Alioramins, biệt danh “Pinocchio rex” vì mõm dài. Nhóm nhỏ hơn này có vai trò như các loài săn mồi tầm trung, tương tự linh cẩu hay báo gêpa ngày nay.

Mặc dù nhỏ bé, Alioramins không phải là dạng nguyên thủy mà là hậu duệ tiến hóa theo hướng "thu nhỏ" trong một nhánh riêng biệt của cây phả hệ khủng long bạo chúa.

Lần di cư cuối cùng cách đây 68 triệu năm đã đưa một loài khủng long bạo chúa khổng lồ quay lại Bắc Mỹ, từ đó hình thành T. rex. Zelenitsky nhấn mạnh rằng chính những cuộc di cư giữa hai lục địa này – bắt đầu từ Khankhuuluu – đã tạo điều kiện cho khủng long bạo chúa phát triển vượt bậc và trở thành loài săn mồi đỉnh cao.

Xem xét lại phát hiện cũ hé lộ bí mật tiến hóa của khủng long bạo chúa

Phát hiện mới củng cố giả thuyết rằng tổ tiên trực tiếp của T. rex có nguồn gốc từ châu Á và di cư sang Bắc Mỹ qua cầu đất liền, nhấn mạnh vai trò quan trọng của châu Á trong quá trình tiến hóa của khủng long bạo chúa, theo nghiên cứu sinh Cassius Morrison

Morrison cho biết loài khủng long mới cung cấp dữ liệu trong một nhánh phả hệ, giúp giải thích sự chuyển đổi từ những loài săn mồi nhỏ, trung bình sang khủng long bạo chúa khổng lồ. Nghiên cứu cũng cho thấy nhóm Alioramini, từng được xem là họ hàng xa, thực chất rất gần với T. rex.

Theo phó giáo sư Thomas Carr, nghiên cứu mới giúp xác định rõ sự đa dạng, thời điểm và mối quan hệ giữa các loài khủng long bạo chúa.

Carr nhấn mạnh tầm quan trọng của việc xem xét lại các hóa thạch cũ: “Giờ chúng ta biết nhiều hơn về khủng long bạo chúa. Nhiều mẫu vật lịch sử thực sự xứng đáng được nghiên cứu lại”.

Những hóa thạch từ Mông Cổ từng bị lãng quên suốt hàng chục năm, giờ mới được nghiên cứu đầy đủ và góp phần kể lại một chương quan trọng trong lịch sử tiến hóa khủng long bạo chúa.