Trước đó các phim truyền hình ăn khách như “Quỳnh búp bê”, “Cả một đời ân oán”… cũng rơi vào cảnh tương tự… Từ đây chuyện vi phạm bản quyền âm nhạc trong phim mới được xới lên. Nhiều năm nay, chuyện bản quyền nhạc phim cứ trong tình trạng “lơ mơ”, tùy tiện.

Kêu gọi tẩy chay phim

Mới đây, trên trang cá nhân, nam ca sĩ Noo Phước Thịnh bày tỏ sự bức xúc khi ca khúc “Mãi mãi bên nhau” xuất hiện ở phần credit của bộ phim “Ngôi nhà bươm bướm”. Anh viết: “Noo đang thể hiện và lên tiếng sự bức xúc của mình. Mong mọi người giúp làm rõ, thậm chí tẩy chay bộ phim”. “Noo mới nhận được thông tin là bản thu ca khúc “Mãi mãi bên nhau” (sáng tác Đỗ Hiếu) do tôi thể hiện được sử dụng vào phần credit của bộ phim. Việc sử dụng bản thu của tôi như thế này, đồng nghĩa tôi đang tham gia hát nhạc phim cho dự án, nhưng sự thật Noo hoàn toàn không dính dáng hoặc tham gia vào bộ phim này. Cũng đồng nghĩa ê-kíp đang sử dụng chất xám và sức sáng tạo của Noo một cách bất hợp pháp”, anh viết. Anh cho biết rất bức xúc trước hành động của đoàn làm phim. Nam ca sĩ nhấn mạnh đến hiện tại vẫn chưa nhận được sự xin phép sử dụng bản thu của ca khúc từ ê-kíp của “Ngôi nhà bươm bướm”. “Hiện tại, làng giải trí của Việt Nam chúng ta ngày càng phát triển, đồng nghĩa vấn đề bản quyền cũng được nâng cao. Tuy nhiên, việc ê-kíp thực hiện được một bộ phim ra rạp đàng hoàng như thế lại làm việc thiếu chuyên nghiệp về bản quyền, thiếu tôn trọng nghệ sĩ… thì thật sự đây là một hành động không chấp nhận được”, anh nhấn mạnh.  “Tôi quyết định lên tiếng vì cực kì lên án những trường hợp này”, anh kết luận.

“Mãi mãi bên nhau” là một trong những bản ballad nổi tiếng của Noo Phước Thịnh. MV ra mắt năm 2014 và phần hình ảnh được Noo Phước Thịnh đầu tư thực hiện tại Nhật Bản. Không chỉ riêng Noo Phước Thịnh, ca sĩ Thu Minh cũng là một "nạn nhân" khi 2 ca khúc “Taxi”, “Đường cong” của cô bị sử dụng với mục đích và cách thức tương tự.  

Yêu cầu xin lỗi, bồi thường  

Noo Phước Thịnh vừa thông qua quản lý và luật sư gửi đơn yêu cầu đối phương bồi thường. Mở đầu văn bản, phía Noo Phước Thịnh khẳng định ông Lê Tuấn Khanh (quản lý của nam ca sĩ) là chủ sở hữu duy nhất kho nhạc mang tên anh. Với bài hát “Mãi mãi bên nhau”, quyền sở hữu kéo dài 10 năm và có hiệu lực từ ngày phát hành ca khúc năm 2016. Với tư cách là chủ sở hữu quyền liên quan của nhà sản xuất bản ghi âm, ghi hình, phía giọng ca sinh năm 1988 nhấn mạnh đối phương có hành vi vi phạm quyền tác giả đối với bản ghi âm. Trích nội dung văn bản phía giọng ca “Gạt đi nước mắt” gửi đối phương: “Ông Lê Tuấn Khanh đề nghị quý đơn vị phải ngay lập tức gỡ bỏ bản ghi âm bài hát “Mãi mãi bên nhau” do nhạc sĩ Đỗ Hiếu sáng tác và được biểu diễn bởi ca sĩ Noo Phước Thịnh ra khỏi bộ phim “Ngôi nhà Bươm bướm” của đạo diễn Huỳnh Tuấn Anh được công chiếu ngày 30/8/2019. Xin lỗi công khai ca sĩ Noo Phước Thịnh và nhạc sĩ Đỗ Hiếu trên các phương tiện thông tin đại chúng vì hành vi vi phạm quyền liên quan đến quyền tác giả trên. Bồi thường thiệt hại cho ông Lê Tuấn Khanh số tiền là: 500.000.000 đồng đối với thiệt hại về vật chất và tinh thần do hành vi vi phạm gây ra".

“Xin lưu ý các yêu cầu trên không phải yêu cầu cuối cùng của chúng tôi. Căn cứ vào tình hình thực tế về hành vi vi phạm của quý đơn vị cũng như mức độ thiện chí của quý đơn vị đối với vụ việc này, chúng tôi xem xét và đưa ra các quyết định cũng như các hành động pháp lý khác theo quy định pháp luật hiện hành để xử lý hành vi vi phạm nói trên của quý đơn vị”, đại diện nam ca sĩ nhấn mạnh. Trước đó, khi nhận phản ánh của phía Noo Phước Thịnh, ê-kíp đoàn phim “Ngôi nhà bươm bướm” đã có phản hồi với báo chí về vụ việc. Theo đó, phía sản xuất phim thừa nhận sai sót trong quá trình sản xuất, đồng thời gửi lời xin lỗi chính thức đến ê-kíp sản xuất bản thu ca khúc “Mãi mãi bên nhau” gồm nhạc sĩ Đỗ Hiếu và ca sĩ Noo Phước Thịnh. Lời xin lỗi này cũng được đoàn phim gửi đến nhóm sản xuất các bản thu khác được sử dụng trong phim như “Taxi”, “Đường cong”. "Theo quy trình làm việc, phía nhà sản xuất đã làm việc với Trung tâm bảo vệ quyền tác giả âm nhạc Việt Nam (VCPMC) - chi nhánh phía Nam, thông qua Hợp đồng sử dụng quyền tác giả âm nhạc để mua bản quyền sáng tác cho các ca khúc “Mãi mãi bên nhau”, “Taxi”, “Đường cong”, “Nỗi lòng”. Trong đó, thời lượng sử dụng tác phẩm làm bài hát phụ trong phân đoạn tối đa là 4 phút 30 giây cho một bài. Tuy nhiên, trong quá trình sản xuất phim, ê-kíp đã nhầm lẫn giữa quyền tác giả và quyền liên quan đến quyền tác giả”, đại diện nhà sản xuất giải thích. Theo đó, thay vì phải liên hệ ca sĩ và producer (nhà sản xuất) để mua quyền sử dụng các bản thu thì ê-kíp lại đến VCPMC để mua quyền tác giả. "Chính sự nhầm lẫn đối tượng pháp lý này dẫn đến thiếu sót như hiện tại, khiến ca sĩ và producer - chủ sở hữu cảm thấy bức xúc", đại diện nhà sản xuất cho hay.  Tối 29/8, quản lý của ca sĩ Thu Minh cho biết phía nhà sản xuất “Ngôi nhà bươm bướm” đã gửi mail xin lỗi về vấn đề trên. "Team (đội) quản lý của ca sĩ Thu Minh đã nhận được email xin lỗi của nhà sản xuất phim và chờ các bước giải quyết tiếp theo.

“Công nghiệp giải trí Việt Nam nên và rất nên có những trường hợp như thế này mỗi ngày, mỗi giờ, cứ xới tung lên hết để tất cả những nghệ sĩ sáng tạo ở đất nước này được trân trọng đúng giá trị của mình", người đại diện bày tỏ quan điểm. Về hướng xử lý của Thu Minh, người quản lý cho rằng cần có sự bàn bạc với nữ ca sĩ. Hiện Thu Minh sống ở nước ngoài. "Đoàn phim cam kết về việc đảm bảo quyền lợi tác quyền của nghệ sĩ. Rất mong phía Thu Minh nhận thấy sự cầu thị này và thông cảm cho sai sót của đoàn phim", phía đoàn phim gửi đến Thu Minh.

Vi phạm tác quyền- căn bệnh phổ biến trên diện rộng

Trước đó nhạc sĩ Nguyễn Văn Chung gửi đơn khiếu nại tới VCPMC.Theo khiếu nại của nhạc sĩ Nguyễn Văn Chung, ca khúc “Nhật ký của mẹ” (cả phần nhạc và phần lời) đã được sử dụng trong tập 19 của bộ phim “Quỳnh Búp Bê”, từng phát trên kênh VTV3 mà chưa có sự đồng ý của tác giả. Đại diện VFC - Trung tâm sản xuất phim truyền hình Việt Nam, đơn vị làm phim “Quỳnh Búp Bê” - đã có văn bản xin lỗi gửi nhạc sĩ Nguyễn Văn Chung. Còn đạo diễn Mai Hồng Phong thì giải thích, đoàn phim không cố tình vi phạm tác quyền. Cá nhân ông cho rằng, trích đoạn bài hát “Nhật ký của mẹ” được nhân vật Quỳnh hát chay trong một phân cảnh thì... không sao.

Từ ca khúc “Nhật ký của mẹ”, VCPMC còn phát hiện thêm bài hát “Nối vòng tay lớn” cũng được sử dụng trong tập 19 của “Quỳnh Búp Bê” mà chưa xin phép. Rà soát thêm, còn có phim “Cả một đời ân oán” sử dụng ca khúc “Gọi nắng” (tập 64), “Tuổi đá buồn” (tập 65), “Cả một đời thương nhớ” (tập cuối). “Sự việc không chỉ dừng lại ở bộ phim “Quỳnh Búp Bê” mà VCPMC cũng tiến hành xác minh, ghi nhận bộ phim “Cả một đời ân oán”, “Hôn nhân trong ngõ hẹp” và nhiều phim khác chiếu trên VTV có sử dụng tác phẩm âm nhạc thuộc thành viên của VCPMC” - văn bản của VCPMC gửi VFC viết. Nghĩa là, việc vi phạm tác quyền âm nhạc đã “phổ biến trên diện rộng”.

Tiết kiệm cho phim?

“Người làm nghệ thuật, điều cơ bản nhất là phải hiểu rõ và tuân thủ Luật sở hữu trí tuệ. Giả dụ sản phẩm của mình bị người khác sử dụng không xin phép, ắt không cam lòng. Vậy tại sao mình lại có thể vi phạm bản quyền sáng tạo của người khác?..” - một đạo diễn nói thẳng. Nhiều năm trước, thời phim truyền hình phía Nam phát triển rầm rộ, từng có đơn vị làm phim bỏ nhỏ rằng họ có cách “lách” để sử dụng âm nhạc miễn phí, tiết kiệm một phần chi phí làm phim: sử dụng nguồn nhạc hòa tấu của nước ngoài. Nhưng nếu vin vào kinh phí làm phim thấp để né tránh nghĩa vụ tác quyền thì thật khó chấp nhận. Âm nhạc phục vụ cho phim thường chia làm hai thể loại: các ca khúc chủ đề và nhạc tình huống. Với các ca khúc chủ đề, chắc chắn nhà làm phim phải đặt hàng nhạc sĩ viết. Còn nhạc tình huống thì trên mạng cũng có trang cung cấp miễn phí, nhưng chỉ có vài bài rất đơn điệu. Muốn nhạc hay, phải mua theo gói. Nhạc hòa tấu nước ngoài thì một bài trung bình từ 70 - 80 USD. Nếu chỉ dùng một đoạn nhạc khoảng 30 giây cho một phân cảnh thì chi phí này có thể khá đắt, nhưng nếu mua theo gói và dùng nhiều lần, trong nhiều phim thì nhà sản xuất hoàn toàn có thể làm chủ được – theo chia sẻ của chuyên gia.

“Phim phát hành trên YouTube thì chuyện bản quyền càng phải chặt chẽ. Không chỉ âm nhạc, phần hình ảnh cũng bị hệ thống rà soát dữ liệu YouTube quét kiểm tra. Làm không cẩn trọng, khi xảy ra sự cố, dù nhỏ, vẫn ảnh hưởng lớn đến tác phẩm và danh dự của người làm nghề” - một chuyên gia về mạng cho biết. Không riêng nhạc phim, nhiều lĩnh vực sáng tạo khác cũng đầy rẫy chuyện vi phạm tác quyền. Nhưng hầu hết các vụ việc chủ yếu do người trong cuộc phát hiện và lên tiếng đòi công bằng. Nếu không, mọi thứ cứ chìm vào im lặng, coi như cho qua. Theo tiết lộ của người trong giới, thủ thuật “hack nhạc” tức lấy link có bản quyền về phối lại. Phần nhạc được sử dụng theo cách này không phải bản gốc và sẽ bị chèn âm thanh mặc định. Người trong nghề xem phim sẽ dễ nhận biết đâu là âm nhạc được mua bản quyền, đâu là nhạc “hack”.    

Nguyễn Hưng - Diệp Nguyễn