Kho vũ khí Mỹ phụ thuộc thế nào vào nguồn cung khoáng sản Trung Quốc?

Trung Quốc hiện thống lĩnh thị trường toàn cầu về đất hiếm, chiếm hơn 90% khâu chế biến và tinh luyện. Bắc Kinh cũng gần như độc quyền đối với một loạt khoáng sản chiến lược khác như gali tinh chế (98,8% sản lượng toàn cầu), antimon hay germani – những nguyên tố được ứng dụng rộng rãi trong vũ khí chính xác, radar, chiến đấu cơ và tàu ngầm.

Nhưng kể từ tháng 7/2023, Trung Quốc bắt đầu siết xuất khẩu gali và germani bằng yêu cầu giấy phép đặc biệt. Tới tháng 8/2024, antimon cũng được thêm vào danh sách kiểm soát. Và đến tháng 12 cùng năm, Trung Quốc áp đặt lệnh cấm xuất khẩu hoàn toàn ba nguyên tố này sang Mỹ, trực tiếp ảnh hưởng đến các nhà thầu quân sự.

Gần đây nhất, vào tháng 4/2025, Bắc Kinh tiếp tục yêu cầu giấy phép cho việc xuất khẩu 7 nguyên tố đất hiếm quan trọng như samarium, gadolinium, terbi hay dysprosi, cùng với nam châm và sản phẩm chứa các nguyên tố này.

Mỗi tên lửa, mỗi tàu chiến đều cần đất hiếm

F-35, niềm tự hào trên không của Mỹ, cần tới hơn 400 kg đất hiếm để phục vụ động cơ phản lực, thiết bị điện tử hàng không, vũ khí và radar.

Chiến đấu cơ thế hệ tiếp theo NGAD mới nhất của Mỹ, mang tên F-47, cũng được cho là sử dụng một lượng lớn khoáng sản quan trọng, do tích hợp các công nghệ tiên tiến như máy bay không người lái và trí tuệ nhân tạo.

Tàu ngầm lớp Virginia sử dụng khoảng 4.200 kg đất hiếm, còn tàu khu trục lớp Arleigh Burke cần đến 2.360 kg cho hệ thống radar, vũ khí và các công nghệ khác.

Máy bay không người lái Predator, tên lửa hành trình Tomahawk, bom thông minh JDAM và các hệ thống radar hiện đại đều dựa vào nam châm đất hiếm để vận hành động cơ, định vị mục tiêu và dẫn đường.

Theo báo cáo, hơn 80% chuỗi cung ứng vũ khí Mỹ hiện có chứa ít nhất một trong ba khoáng sản: antimon, gali hoặc germani – phần lớn đều bị kiểm soát bởi Trung Quốc.

Đầu tư nội địa còn quá nhỏ giọt

Dù từ năm 2020, Lầu Năm Góc đã chi hơn 439 triệu USD để xây dựng chuỗi cung ứng khoáng sản trong nước và rót 35 triệu USD vào MP Materials để xây nhà máy chế biến đất hiếm nặng, nhưng con số này vẫn không đủ.

Hiện tại, Mỹ chỉ có một mỏ đất hiếm duy nhất đang hoạt động – Mountain Pass ở California, đóng góp khoảng 15% sản lượng toàn cầu nhưng vẫn phải gửi quặng sang Trung Quốc để tinh luyện.

Về sản xuất nam châm NdFeB, thành phần thiết yếu trong radar và động cơ, Trung Quốc đã sản xuất 300.000 tấn trong năm ngoái, trong khi MP Materials của Mỹ chỉ dừng ở 1.300 tấn NdPr, nguyên liệu trung gian.

Mỹ hoàn toàn không có mỏ gali nào và Trung Quốc là nước duy nhất sản xuất gali thương mại với sản lượng khoảng 750/760 tấn toàn cầu trong năm 2024. Với antimon, Trung Quốc khai thác gần một nửa lượng cung thế giới và gần như độc quyền tinh luyện.

Vào tháng 1, USA Rare Earths đã lần đầu sản xuất được mẫu oxit dysprosi tinh khiết 99,1% từ mỏ Round Top (bang Texas). Nhưng đó vẫn là thử nghiệm trong phòng thí nghiệm, chưa đủ sức thay đổi cục diện.

Không chỉ nguyên liệu, Mỹ còn bị phụ thuộc vào công nghệ tinh luyện, thứ vốn được Bắc Kinh phát triển và giữ kín nhiều năm qua. Điều này khiến ngành quốc phòng Mỹ vừa thiếu khoáng sản, vừa thiếu khả năng tự xử lý nguyên liệu thô thành sản phẩm sử dụng được.