Khơi mở tư duy đổi mới trong hoạt động giám sát của Quốc hội

Gắn giám sát với trách nhiệm giải trình

Ngày 6/8, tại Nhà Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội tổ chức Diễn đàn lần thứ nhất với chủ đề “Giám sát của Quốc hội để kiến tạo phát triển”. Diễn đàn được tổ chức trên cơ sở Hiến pháp và Luật Tổ chức Quốc hội, nhằm bảo đảm gắn kết chặt chẽ giữa hoạt động giám sát với công tác lập pháp và quyết định những vấn đề quan trọng của quốc gia.

Chia sẻ bên lề Diễn đàn, Trưởng Đoàn Đại biểu Quốc hội tỉnh Tuyên Quang Lý Thị Lan khẳng định: sự kiện có ý nghĩa đặc biệt, không chỉ về chính trị, pháp lý mà còn trên cả phương diện thực tiễn. Đây là lần đầu tiên Quốc hội có một diễn đàn quy mô để nhìn nhận một cách hệ thống về chức năng giám sát – một trong ba chức năng cơ bản, trọng yếu của cơ quan lập pháp tối cao.

“Diễn đàn là dịp khơi nguồn tư duy đổi mới trong tiếp cận và tổ chức thực hiện hoạt động giám sát – không chỉ để phát hiện hạn chế hay sai phạm, mà còn là công cụ kiến tạo chính sách, phát hiện điểm nghẽn và khơi thông nguồn lực phát triển. Quan trọng hơn, giám sát phải thực sự bảo vệ được quyền và lợi ích chính đáng của Nhân dân”, bà Lý Thị Lan nhấn mạnh.

Theo Trưởng Đoàn Đại biểu Quốc hội tỉnh Tuyên Quang, chủ đề “Giám sát của Quốc hội để kiến tạo phát triển” phản ánh đúng yêu cầu cấp thiết trong bối cảnh đất nước đang đẩy mạnh xây dựng nền quản trị quốc gia hiện đại.

Từ thực tiễn tại địa phương, bà Lý Thị Lan cho biết, nhiều vấn đề nổi cộm chỉ được tháo gỡ khi có sự giám sát đúng trọng tâm, đúng địa chỉ và gắn với trách nhiệm giải trình rõ ràng. Thời gian qua, Đoàn Đại biểu Quốc hội tỉnh Tuyên Quang đã thực hiện nhiều cuộc giám sát chuyên đề như: chính sách dân tộc, giải ngân đầu tư công, chất lượng giáo dục vùng cao, hay quản lý đất đai, nhà ở xã hội... Qua giám sát, nhiều kiến nghị đã được các bộ, ngành tiếp thu, điều chỉnh, bổ sung vào quy định pháp luật theo hướng sát thực tế hơn.

Tuy nhiên, bà cũng thẳng thắn nhìn nhận: vẫn còn không ít cuộc giám sát phụ thuộc nhiều vào báo cáo của cơ quan được giám sát, thiếu dữ liệu độc lập để phản biện. Một số nội dung chưa có cơ chế theo dõi kết quả sau giám sát nên hiệu quả chưa cao.

“Những vấn đề này đã được nêu trúng tại Diễn đàn, đặc biệt là đề xuất ứng dụng công nghệ số, đổi mới phương pháp giám sát, tăng cường cơ chế theo dõi và phản hồi sau giám sát. Đây là những định hướng rất thiết thực và cần sớm được thể chế hóa”, bà Lan nhận định.

Cải cách thể chế phù hợp với thực tiễn

Trong bối cảnh mô hình chính quyền địa phương hai cấp vừa được triển khai, bà Lý Thị Lan cho rằng, cần có những cải cách thể chế đồng bộ và linh hoạt theo đặc thù từng vùng, từng cấp chính quyền. Việc rà soát hệ thống pháp luật liên quan đến phân cấp, phân quyền là rất cần thiết, nhằm bảo đảm không chồng chéo chức năng, nhiệm vụ giữa các cấp. Quan trọng hơn, phải xác định rõ địa chỉ trách nhiệm để công tác giám sát đạt hiệu quả, tránh tình trạng né tránh, đùn đẩy trong tổ chức thực hiện.

Ngoài ra, hoạt động giám sát cần được triển khai theo chiều sâu, lấy chất lượng làm trung tâm thay vì chú trọng số lượng. Mỗi cuộc giám sát phải trở thành quá trình phân tích, phản biện, đưa ra kiến nghị chính sách có giá trị thực tiễn. Đồng thời, cần hoàn thiện cơ chế đôn đốc, phản hồi sau giám sát, có quy định cụ thể về trách nhiệm báo cáo và chế tài xử lý nếu không thực hiện kiến nghị giám sát.

Trưởng Đoàn Đại biểu Quốc hội tỉnh Tuyên Quang đồng tình với chỉ đạo của Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn về yêu cầu đưa hoạt động giám sát đi vào thực chất. Quốc hội và các cơ quan của Quốc hội cần tăng cường kiểm tra việc ban hành các văn bản dưới luật như nghị định, thông tư – liệu có kịp thời, sát luật hay không. Bên cạnh giám sát thường xuyên, cũng cần chủ động giám sát đột xuất để kịp thời phát hiện và tháo gỡ các điểm nghẽn trong tổ chức thực hiện chính sách pháp luật.

Cuối cùng, bà Lý Thị Lan đề xuất tăng cường năng lực cho đội ngũ đại biểu – đặc biệt là đại biểu hoạt động chuyên trách tại địa phương – thông qua đào tạo chuyên sâu về pháp luật, kỹ năng giám sát và khai thác công cụ số. Đây là nền tảng quan trọng để nâng cao chất lượng giám sát trong giai đoạn mới, khi Quốc hội không chỉ dừng lại ở việc giám sát, mà phải trở thành cơ quan kiến tạo chính sách hiệu quả và gần dân hơn bao giờ hết.