Chống bán giá phá, con dao 2 lưỡi

Mới đây, Cục Phòng vệ thương mại, Bộ Công Thương đã tiếp nhận hồ sơ của một công ty yêu cầu điều tra chống bán phá giá đối với sản phẩm thép cán nóng (HRC) có nguồn gốc từ Trung Quốc.

Trước thông tin này, nhiều doanh nghiệp trong ngành sản xuất tôn mạ, ống thép đã bày tỏ mối quan ngại sâu sắc về khả năng khởi xướng điều tra chống bán phá giá đối với sản phẩm HRC nhập khẩu từ Trung Quốc vào Việt Nam.

Thậm chí, có ý kiến cho rằng việc khởi xướng điều tra chống bán giá phá đối với các sản phẩm HRC nhập khẩu từ Trung Quốc giống như kiểu “mèo khóc chuột” của một vài doanh nghiệp sản xuất HRC trong nước.

Bởi lẽ, hiện nay, chỉ có 2 doanh nghiệp sản xuất được HRC tại Việt Nam, và 1 trong 2 doanh nghiệp này đang “đầu têu” khởi xướng điều tra chống bán giá phá đối với mặt hàng này.

Ông Vũ Văn Thanh, Phó Tổng Giám đốc thường trực của Công ty Cổ phần Tập đoàn Hoa Sen cho biết: Hai doanh nghiệp sản xuất thép HRC này chiếm tới 80% ngành HRC nội địa, chỉ khoảng 20% còn lại là hàng nhập khẩu của các công ty thương mại. Vì vậy, trong trường hợp HRC nhập khẩu từ Trung Quốc bị áp thuế chống bán phá giá tại Việt Nam, chỉ có 2 doanh nghiệp này được hưởng lợi.

“Một khi thuế chống bán phá giá được áp dụng có thể dẫn đến tình trạng 2 doanh nghiệp này độc quyền hoàn toàn nguồn cung HRC tại Việt Nam. Như vậy, 02 doanh nghiệp này có khả năng tăng giá bán HRC, dẫn đến giá bán thành phẩm tăng tương ứng vì HRC là nguyên liệu đầu vào để sản xuất tôn mạ, ống thép, thép kết cấu và các sản phẩm thép khác”, ông Thanh nêu.

Trên thực tế, HRC do 2 doanh nghiệp Việt Nam sản xuất bán tại thị trường nội địa đã có giá cao hơn khoảng 10 – 20 USD/ tấn, thậm chí có thời điểm cao hơn 40 – 50 USD/ tấn so với hàng nhập khẩu. Nếu giá bán HRC tiếp tục tăng thêm có thể khiến các ngành nghề sử dụng HRC làm nguyên liệu sản xuất như tôn mạ, ống thép, thép kết cấu và các sản phẩm thép khác dùng trong xây dựng, bất động sản, công nghiệp sản xuất rơi vào cảnh khó khăn chồng chất và bị phụ thuộc vào 02 doanh nghiệp này.

Không đủ căn cứ khởi xướng chống bán phá giá HRC nhập khẩu

Luật Quản lý Ngoại thương 2017 quy định việc áp dụng các biện pháp chống bán phá giá đối với hàng nhập khẩu sẽ phải đủ 3 điều kiện bắt buộc. Tuy nhiên, hiện nay việc khởi xướng điều tra chống bán phá giá đối với sản phẩm HRC nhập khẩu là không có căn cứ.

Phân tích rõ hơn về điều này, Ông Vũ Văn Thanh nói: Điều kiện thứ nhất khi áp dụng các biện pháp chống bán phá giá, đó là hàng hóa nhập khẩu vào Việt Nam bị bán phá giá với biên độ bán phá giá được xác định cụ thể.

Trên thực tế, biên độ phá giá (mức độ chênh lệch giữa giá thông thường và giá xuất khẩu) của HRC từ Trung Quốc xuất khẩu sang Việt Nam trong suốt năm 2023 rất thấp, chỉ khoảng 1,26%. Có thể nói, biên độ này không thể coi là “bán phá giá”.

“Trong Điều 78, Luật Quản lý Ngoại thương cũng quy định không áp dụng biện pháp chống bán phá giá đối với hàng nhập khẩu khi biên độ bán phá giá không vượt quá 2%. Như vậy, điều kiện thứ nhất để áp dụng các biện pháp chống bán phá giá là không có căn cứ”, Ông Thanh nói.

Điều kiện thứ 2, đó là ngành sản xuất trong nước bị thiệt hại đáng kể hoặc bị đe dọa gây thiệt hại đáng kể hoặc ngăn cản sự hình thành của ngành sản xuất trong nước.

Theo ông Thanh, việc nhập khẩu các sản phẩm HRC không làm sụt giảm sản lượng sản xuất và sản lượng bán hàng sản phẩm này tại Việt Nam, ngược lại sản lượng sản xuất trong nước có xu hướng tăng qua mỗi năm. Chỉ duy nhất năm 2022 sụt giảm nhẹ, nhưng phục hồi mạnh vào năm 2023.

Báo cáo Hiệp hội thép Việt Nam (VSA) từ năm 2019 - 2023 cho thấy, sản lượng sản xuất HRC năm 2019 đạt 4,13 triệu tấn; năm 2020 đạt 4,45 triệu tấn; năm 2021 đạt 7,3 triệu tấn; năm 2022 là 6 triệu tấn. Cuối cùng, năm 2023 sản lượng sản xuất HRC đạt gần 6,73 triệu tấn.

Tương tự, theo báo cáo của VSA, sản lượng bán hàng sản phẩm HRC của 2 công ty Việt Nam năm 2019 đạt 4 triệu tấn. Sang năm 2020 đạt gần 4,3 triệu tấn và tăng rất mạnh vào năm 2021, với 7,12 triệu tấn, mức tăng khoảng 66,28%.

Bước sang năm 2022 - 2023, mặc dù không tăng vọt như giai đoạn trước, nhưng lượng bán hàng vẫn duy trì ở mức cao. Trong đó, sản lượng bán hàng năm 2022 là gần 6,2 triệu tấn, tăng lên 6,8 triệu tấn vào năm 2023, mức tăng gần 10%.

“Như vậy, hoàn toàn không có chuyện 2 công ty sản xuất HRC Việt Nam bị thiệt hại về cả sản lượng sản xuất lẫn sản lượng bán hàng, thậm chí còn tăng trưởng tốt trong giai đoạn 2019 - 2023”, Ông Thanh nói.

Điều kiện thứ 3, đó là tồn tại mối quan hệ nhân quả giữa việc nhập khẩu hàng hóa bị bán phá giá ở điều kiện 1 với thiệt hại của ngành sản xuất trong nước quy định ở điều kiện 2.

“Hai điều kiện trên đã không thỏa mãn, thì điều kiện thứ 3 cũng không thỏa mãn. Như vậy, để khởi xướng chống bán phá giá đối với HRC nhập khẩu từ Trung Quốc vào Việt Nam là không có căn cứ pháp lý”, lãnh đạo Tập đoàn Hoa Sen khẳng định.

Ông Vũ Văn Thanh cho rằng, HRC là nguyên liệu chính để sản xuất các sản phẩm tôn thép mạ kẽm, mạ lạnh, mạ màu, ống thép, các sản phẩm thép khác được sử dụng trong nhiều ứng dụng của ngành xây dựng, cơ khí và các ngành công nghiệp khác. Bất kỳ diễn biến bất lợi nào xảy ra với nguồn nguyên liệu HRC cũng có thể gây ra ảnh hưởng cực kỳ trầm trọng đến toàn ngành thép.

Bên cạnh đó, các ngành nông, lâm, thủy sản Việt Nam có thể đối mặt với khả năng bị trả đũa thương mại từ Trung Quốc nếu Việt Nam áp thuế chống bán phá giá đối với HRC nhập khẩu từ Trung Quốc.

“Việc áp thuế phòng vệ thương mại hoặc xây dựng bất kỳ rào cản thuế quan nào khác đối với HRC nhập khẩu đều làm giảm khả năng cạnh tranh của rất nhiều doanh nghiệp, trong nhiều lĩnh vực khác nhau, nhất là đối với ngành tôn mạ và ống thép, gây ảnh hưởng cực kỳ tiêu cực và trầm trọng đối với công ăn việc làm của hàng chục nghìn người lao động và gia đình sau lưng họ, và chắc chắn nền kinh tế Việt Nam sẽ không thể phát triển nếu ngành thép lâm nguy”, Ông Thanh nhấn mạnh.