Không đồng ý đánh thuế cổ phiếu thưởng: 'Chưa có thu nhập, sao lại thu?'

Trong tờ trình Dự thảo Nghị định sửa đổi, bổ sung Nghị định 126, Bộ Tài chính đề xuất lấy kinh nghiệm thế giới trong việc thu thuế cổ phiếu thương ngay khi nhà đầu tư nhận được cổ phiếu thưởng.

Cụ thể, dự thảo nêu: Tham khảo kinh nghiệm quốc tế cho thấy, một số quốc gia như Thái Lan, Ấn Độ quy định thời điểm tính thuế là thời điểm chi trả cổ tức và tổ chức phát hành cổ phiếu trả thay cổ tức có nghĩa vụ khấu trừ thuế theo thuế suất cổ tức bằng cổ phiếu. Cả hai quốc gia này đều áp dụng mức thuế suất khoảng 10%.

Một chuyên gia trong lĩnh vực tài chính cho biết, hiện nay, khi công ty chia cổ tức bằng cổ phiếu hoặc phát hành cổ phiếu thưởng, nhà đầu tư chưa phải nộp thuế ngay. Việc đánh thuế (nếu có) thường chỉ xảy ra khi bán ra cổ phiếu và có lãi, tức là đánh vào thuế thu nhập từ chuyển nhượng chứng khoán.

Với đề xuất của Bộ Tài chính, có thể tạm hiểu rằng, Bộ đang muốn thu thuế ngay tại thời điểm nhà đầu tư nhận cổ phiếu thưởng hoặc cổ tức bằng cổ phiếu, chứ không chờ đến lúc bán cổ phiếu.

Ví dụ, nhà đầu tư đang sở hữu khoảng 1.000 cổ phiếu của công ty A. Công ty A lại công bố chia cổ phiếu thưởng 20%, nhà đầu tư đó sẽ có thêm 200 cổ phiếu.

Nếu trên thị trường cổ phiếu của Công ty A có giá thị trường là 50.000 đồng, thì giá trị 200 cổ phiếu nhà đầu tư nhận được sẽ tương đương 10 triệu đồng. Như vậy, nếu tham khảo từ kinh nghiệm từ Thái Lan và Ấn Độ, nhà đầu tư đó sẽ phải chịu 10% thuế từ 10 triệu đồng, tương đương 1 triệu đồng, cho dù nhà đầu tư chưa bán bất kỳ cổ phiếu nào.

Vị này cho rằng, việc tính thuế sẽ mang lại một số rủi ro cho nhà đầu tư. Đơn cử, giá trị cổ phiếu thường không cố định, nếu sau đó giá cổ phiếu giảm mạnh, hoặc không thể bán được, nhà đầu tư có thể bị thiệt kép, vừa mất giá trị tài sản, vừa phải nộp thuế trước đó. Điều này có thể làm giảm sức hấp dẫn của thị trường chứng khoán, nhất là với các nhà đầu tư cá nhân.

Liên quan đến vấn đề này, Hiệp hội các nhà đầu tư tài chính Việt Nam (VAFI) cũng đã có văn bản gửi Thủ tướng Chính phủ, Bộ Tài chính và một số đơn vị thuộc Bộ góp ý với đề xuất này.

VAFI cho rằng, thực tế, Thái Lan và Ấn Độ tính thuế theo phương pháp CGT (capital gain tax) để tính thuế thu nhập cá nhân khi chuyển nhượng chứng khoán, chứ không phải thu thuế ngay khi nhận cổ phiếu thưởng.

Với việc áp dụng CGT thì nhà đầu tư phải bán cổ phiếu mới có cơ sở xác định xem giao dịch đó lãi hay lỗ. Nếu có lãi mới thu thuế thu nhập cá nhân được.

“Do đó, khi doanh nghiệp trả cổ phiếu thưởng cho nhà đầu tư, nhà đầu tư không bán cổ phiếu thưởng thì làm sao xác định được giá trị để tính thuế thu nhập”, VAFI nêu vấn đề.

Theo VAFI, hầu hết các quốc gia trên thế giới áp dụng phương pháp CGT để tính thuế thu nhập cá nhân với các giao dịch chuyển nhượng chứng khoán.

Bản chất của thuế CGT là xác định thuế thu nhập cá nhân khi bán chứng khoán theo công thức: Lấy tổng giá trị bán chứng khoán theo giá bán bình quân trừ đi tổng giá trị mua chứng khoán với số lượng cổ phần tương ứng đã bán theo giá mua bình quân nhân với thuế suất.

“Phương pháp này ưu điểm hơn thuế khoán là trừ đi giá vốn chứng khoán mới tính thuế, cho nên theo CGT thì chỉ có lãi mới chịu thuế thu nhập cá nhân, từ đó giải quyết được khoảng 70% các thương vụ đầu tư thua lỗ mà vẫn phải đóng thuế thu nhập cá nhân”, văn bản của VAFI ghi rõ.

Về kiến nghị, VAFI đề xuất cần áp dụng phương pháp CGT vào Dự thảo Luật thuế thu nhập cá nhân 2025 đối với giao dịch chuyển nhượng chứng khoán trên thị trường chứng khoán, tức là chỉ áp dụng cho các công ty đang niêm yết chứng khoán.

VAFI đề nghị tính thuế thu nhập cá nhân khi bán chứng khoán với mức thuế suất hợp lý theo công thức : Tổng giá trị bán chứng khoán theo giá bán bình quân trừ đi tổng giá trị mua chứng khoán tương ứng với số cổ phần đã bán theo giá mua bình quân nhân với thuế suất 3%. Thu thuế CGT theo từng lần bán chứng khoán.

Đối với cá nhân đầu tư nước ngoài và tổ chức nước ngoài không thành lập pháp nhân tại Việt Nam nhưng tham gia đầu tư vào thị trường chứng khoán Việt Nam thì tính thuế chuyển nhượng chứng khoán tương tự như nhà đầu tư cá nhân trong nước. chế giống nhau này đã áp dụng từ trước tới nay. Đồng thời, VAFI kiến nghị bãi bỏ sắc thuế TNCN đánh vào cổ phiếu thưởng.

Theo VAFI, mức 3% là phù hợp nhằm tạo động lực phát triển thị trường chứng khoán, tạo điều kiện thu hút đông đảo người dân tham gia thị trường chứng khoán và tạo điều kiện cho hệ thống các doanh nghiệp niêm yết dễ dàng huy động nguồn vốn khổng lồ từ khu vực dân cư và nước ngoài.