Thương mại giữa Trung Quốc và Nga đang đạt mức cao kỉ lục mới khi xích mích với phương Tây khiến các nước xích lại gần nhau hơn.

Kim ngạch giữa Trung Quốc và Nga đạt kỷ lục 146,88 tỷ USD vào năm 2021, tăng 35,8% so với năm trước, theo số liệu gần đây của Tổng cục Hải quan Trung Quốc. Mặc dù Moscow vẫn chưa công bố ước tính cuối cùng của mình, nhưng đại diện thương mại của họ tại Trung Quốc, Alexey Dakhnovsky, đã nói với hãng thông tấn nhà nước RIA-Novosti vào đầu tháng này rằng con số thực sự được dự đoán là đã vượt quá 140 tỷ USD.

Vào tháng tới, Tổng thống Nga Vladimir Putin sẽ tham dự lễ khai mạc Thế vận hội Mùa đông ở Bắc Kinh và gặp Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình. Các nhà lãnh đạo dự kiến sẽ ký một số thỏa thuận kinh tế và chính trị cấp cao, có khả năng bao gồm hợp đồng cuối cùng cho đường ống dẫn khí đốt tự nhiên Power of Siberia-2.

Các nhà phân tích cho rằng mối quan hệ giữa Nga và phương Tây đối với Ukraine, vốn có thể đưa ra các biện pháp trừng phạt mới chống lại Moscow, có khả năng thắt chặt mối quan hệ giữa Điện Kremlin với Bắc Kinh hơn nữa.

Artyom Lukin, giáo sư quan hệ quốc tế tại Đại học Liên bang Viễn Đông của Nga, nói với Nikkei Asia rằng các quan chức Nga có thể đang tham khảo ý kiến của những người đồng cấp Trung Quốc về cách giảm thiểu tác động tiềm tàng của các hình phạt mới của phương Tây. Ông lập luận rằng sự quyết đoán hiện tại của Điện Kremlin cho thấy rằng Moscow có chút tin tưởng rằng họ có thể dựa vào sự hỗ trợ của Bắc Kinh.

Ông Lukin nói: “Tôi nghĩ Putin có thể đã nhận được một số đảm bảo từ ông Tập rằng nếu một cuộc khủng hoảng nổ ra ở Ukraine và phương Tây áp đặt các biện pháp trừng phạt lớn chống lại Nga, thì Trung Quốc sẽ sánh vai cùng Nga”.

Trong thập kỷ qua, Moscow và Bắc Kinh đã tìm cách bổ sung mối quan hệ bằng sự hợp tác kinh tế lớn hơn. Thương mại giữa hai nước đã tăng 167% kể từ năm 2010, mức tăng trưởng đáng kể nhất trong vài năm qua. Sự gia tăng thương mại được hỗ trợ bởi một loạt các dự án năng lượng lớn, chẳng hạn như đường ống dẫn khí đốt tự nhiên Power of Siberia-1 trị giá 55 tỷ USD, Đường ống biển Đông Siberia-Thái Bình Dương trị giá 25 tỷ USD và nhà máy xử lý khí Amur trị giá 13 tỷ USD.

Theo Chris Devonshire-Ellis, Nga và Trung Quốc đã tuyên bố sẽ nâng kim ngạch thương mại lên 200 tỷ USD vào năm 2024. Chỉ riêng xu hướng kinh tế gần đây cho thấy hai nước có khả năng đạt được mục tiêu đó trong tương lai.

Devonshire-Ellis cũng dự đoán rằng căng thẳng địa chính trị gia tăng sẽ tiếp thêm động lực cho nỗ lực này bằng cách biến các mối quan hệ thương mại mạnh mẽ hơn với Trung Quốc trở thành điều cần thiết đối với Điện Kremlin. Ông nói: “Nếu các biện pháp trừng phạt thương mại tiếp tục được áp dụng đối với Nga, Moscow sẽ cần phải tăng cường khả năng tìm nguồn cung ứng của Nga ở những nơi khác, và Trung Quốc là một con đường”.

Tháng này, các đảng viên Đảng Dân chủ tại Thượng viện Hoa Kỳ, với sự ủng hộ từ Nhà Trắng, đã đưa ra luật áp đặt các biện pháp trừng phạt sâu rộng đối với Nga nếu nước này xâm phạm Ukraine. Dự luật được đề xuất kêu gọi các biện pháp trừng phạt đối với Putin và các quan chức cấp cao khác của Nga, hàng chục ngân hàng lớn nhất của nước này, nợ có chủ quyền của Nga và đường ống dẫn khí đốt tự nhiên Nord Stream-2 tới Đức.

Chính quyền ông Biden cũng đã đe dọa áp dụng các biện pháp kiểm soát xuất khẩu có thể làm giảm khả năng tiếp cận của Nga với các công nghệ và các sản phẩm quan trọng của Mỹ.

Ngoài ra, các ngoại trưởng EU đã cảnh báo Moscow vào thứ Sáu tuần trước rằng khối sẽ theo đuổi một phản ứng “mạnh mẽ” đối với bất kỳ sự can thiệp quân sự nào của Nga vào Ukraine.

Lukin của Đại học Liên bang Viễn Đông cho rằng việc quay sang Trung Quốc có thể giúp Nga giảm bớt đòn trừng phạt mới của phương Tây theo hai cách chính.

Trước tiên, Nga cần phải lên kế hoạch xử lý các khoản thanh toán xuyên biên giới với Trung Quốc trong trường hợp Moscow bị chặn khỏi hệ thống ngân hàng quốc tế SWIFT có trụ sở tại Bỉ. Thứ hai, Nga có thể thay thế một số sản phẩm công nghệ cao của phương Tây bằng sản phẩm thay thế của Trung Quốc.

Ông nói: “Rõ ràng Trung Quốc không thể thay thế mọi thứ, nhưng trong nhiều lĩnh vực, Trung Quốc đưa ra giải pháp thay thế nghiêm túc cho các sản phẩm của phương Tây. “Nếu các lệnh trừng phạt được thực thi, Nga sẽ không còn lựa chọn nào khác ngoài việc mở rộng thương mại với Trung Quốc - ngay cả khi các sản phẩm của Trung Quốc ở một số khu vực có giá cao hơn và chất lượng thấp hơn.”

Đó không phải là nhược điểm tiềm ẩn duy nhất. Trong khi việc xoay trục sang Trung Quốc có thể giúp Nga vượt qua khó khăn, nó cũng có thể có nguy cơ làm trầm trọng thêm tình trạng mất cân bằng kinh tế giữa hai nước. Năm 2021, Trung Quốc chiếm khoảng 18% tổng kim ngạch thương mại của Nga, trở thành đối tác hàng đầu của Moscow trong hơn một thập kỷ. Ngược lại, tỷ trọng của Nga trong kim ngạch thương mại 6,51 nghìn tỷ USD của Trung Quốc chỉ chiếm hơn 2%.

Những lo ngại về ảnh hưởng kinh tế của Bắc Kinh đôi khi thúc đẩy sự phản đối phổ biến đối với các khoản đầu tư của Trung Quốc vào Nga. Vào năm 2019, chính quyền Siberia đã loại bỏ một dự án do Trung Quốc tài trợ để đóng chai nước từ Hồ Baikal sau các cuộc phản đối của cư dân địa phương và một chiến dịch kiến nghị trên toàn quốc đã thu được gần 1 triệu chữ ký.

Tuy nhiên, Lukin cho rằng sự phụ thuộc kinh tế ngày càng tăng của Nga vào Trung Quốc sẽ dẫn đến việc Moscow hy sinh sự độc lập trong chính sách đối ngoại của mình. Ông lưu ý rằng mặc dù thương mại của Nga với các nước EU đã tăng khoảng 40% trong tổng số những năm gần đây, nhưng điều đó đã không thúc đẩy Điện Kremlin theo đuổi cách tiếp cận hòa giải hơn đối với phương Tây.

Hơn nữa, ông cho rằng những căng thẳng của chính Trung Quốc với Mỹ và các đồng minh có nghĩa là tầm quan trọng của Nga với tư cách là một đối tác thương mại đối với Bắc Kinh cũng có thể sẽ tăng lên.

Huy Hoàng (Theo Nikkei)