Một nghiên cứu mới đây của các nhà khoa học Mỹ đã giúp nhiều người dùng có thêm hiểu biết về một thứ đồ uống rất thơm ngon và cũng dễ “gây nghiện” này.

Trước hết, có một điều mà nhiều người “nghiện cà phê” cần thừa nhận rằng, caffeine thực sự có thể khiến chúng ta cảm thấy buồn ngủ hơn sau khi tác dụng tăng cường năng lượng của nó mất đi. Điều này thật mỉa mai, phải không?

Caffeine, thành phần hoạt chất chính trong cà phê, nổi tiếng là một chất tăng cường năng lượng. Nhưng caffeine cũng là một loại thuốc, có nghĩa là nó có thể ảnh hưởng đến mỗi chúng ta một cách khác nhau, tùy thuộc vào thói quen tiêu thụ và gen của từng người.

“Nghịch lý của caffeine là trong ngắn hạn, nó giúp tăng cường sự chú ý và tỉnh táo. Nó cũng giúp thực hiện một số nhiệm vụ nhận thức và giúp nâng cao mức năng lượng”, Mark Stein, giáo sư tại Khoa Tâm thần và Khoa học Hành vi tại Đại học Washington, Mỹ, người đã nghiên cứu tác động của caffeine đối với những người mắc chứng rối loạn tăng động giảm chú ý (ADHD), cho biết.

“Nhưng tác động tích lũy, hay tác động lâu dài lại có tác động ngược lại”, ông nhấn mạnh.

Nghịch lý caffeine

Một phần của những tác động nghịch lý của caffeine là do tác động của nó đối với thứ mà các nhà nghiên cứu gọi là “áp lực giấc ngủ”, điều này thúc đẩy chúng ta trở nên buồn ngủ như thế nào khi cả ngày dài trôi qua. Lý do là ngay từ khi thức dậy, cơ thể chúng ta đã có một đồng hồ sinh học thúc đẩy mỗi người đi vào giấc ngủ đến cuối ngày.

Seth Blackshaw, một nhà khoa học thần kinh tại Đại học Johns Hopkins, người nghiên cứu về giấc ngủ, nói rằng các nhà nghiên cứu vẫn đang tìm hiểu về cách áp lực giấc ngủ hình thành trong cơ thể, nhưng trong suốt cả ngày, các tế bào và mô của chúng ta sử dụng và đốt cháy năng lượng dưới dạng một phân tử được gọi là adenosine triphosphate, hoặc ATP.

Khi ATP được sử dụng - như chúng ta nghĩ, tập thể dục, chạy việc vặt hoặc ngồi trong các cuộc họp hay hội nghị - các tế bào của chúng ta tạo ra một chất hóa học gọi là adenosine như một sản phẩm phụ. Chất adenosine đó tiếp tục liên kết với các thụ thể trong não, khiến chúng ta buồn ngủ hơn.

Về mặt hóa học, caffeine trông tương tự như adenosine ở mức độ phân tử mà nó chiếm giữ các vị trí liên kết đó, ngăn không cho adenosine liên kết với các thụ thể não đó.

Nhờ vậy, caffeine có tác dụng làm giảm áp lực giấc ngủ tạm thời, khiến chúng ta cảm thấy tỉnh táo hơn. Trong khi đó, adenosine tiếp tục tích tụ trong cơ thể.

Khi cơn buồn ngủ tăng lên

Tiến sĩ Blackshaw nói: “Một khi caffeine hết tác dụng, bạn sẽ bị áp lực giấc ngủ rất cao và bạn phải trả lại, tức là bạn phải ngủ bù. Trên thực tế, cách duy nhất để giảm bớt và chống lại cơn buồn ngủ là ngủ”.

Vấn đề phức tạp là chúng ta càng uống nhiều caffeine, chúng ta càng tăng khả năng chịu đựng của cơ thể đối với nó.

Gan của chúng ta thích nghi bằng cách tạo ra các protein phân hủy caffeine nhanh hơn và các thụ thể adenosine trong não của chúng ta nhân lên, do đó chúng có thể tiếp tục nhạy cảm với mức adenosine để điều chỉnh chu kỳ ngủ của chúng ta.

Tiến sĩ Stein cho biết: Cuối cùng, việc tiêu thụ caffein liên tục hoặc tăng lên sẽ ảnh hưởng tiêu cực đến giấc ngủ, điều này cũng khiến chúng ta cảm thấy mệt mỏi hơn.

Ông nói: “Nếu bạn ngủ ít hơn và căng thẳng, và bạn dựa vào caffeine để cải thiện tình trạng này, thì đó chỉ là một lựa chọn hoàn hảo cho một giải pháp ngắn hạn mà không biết điều đó sẽ khiến mọi thứ trở nên tồi tệ hơn nhiều trong dài hạn”.  

“Bạn sẽ thêm nhiều lần pha những ly cà phê espresso của mình, nhưng tác động tiêu cực đến giấc ngủ của bạn sẽ tiếp tục và điều đó có tính chất tích lũy”, ông cho biết thêm.

Christina Pierpaoli Parker, một nhà nghiên cứu lâm sàng nghiên cứu về giấc ngủ tại Đại học Alabama ở Birmingham, cho biết caffeine cũng có thể khiến lượng đường trong máu tăng đột biến hoặc dẫn đến mất nước - cả hai đều có thể khiến chúng ta cảm thấy mệt mỏi hơn.

Đối phó với các tác động của cà phê

Các nhà khoa học cho biết, nếu bạn đang cảm thấy buổi chiều uể oải ngay cả sau một tách cà phê, giải pháp có thể là cần sử dụng ít cà phê hơn.

Đừng uống nó mỗi ngày hoặc tạm thời “cai” trong vài ngày để cơ thể có thể loại bỏ hết caffeine trong cơ thể và sau đó dần dần đưa nó trở lại thói quen của bạn.

Lý tưởng nhất là uống cà phê “nên vui vẻ và hữu ích, và thực sự giúp bạn thúc đẩy tinh thần sảng khoái khi cần”, Tiến sĩ Blackshaw nói.

Nghĩa là, nếu bạn cảm thấy như caffeine không còn cung cấp năng lượng cho mình nữa, thì bạn nên chợp mắt, tập thể dục hoặc ngồi bên ngoài và tiếp xúc với ánh sáng tự nhiên, điều này có thể giúp tăng cường năng lượng một cách tự nhiên.

“Theo dõi giấc ngủ của bạn và đảm bảo rằng bạn đang ngủ ngon”, Tiến sĩ Stein nói. “Ngủ đủ giấc và hoạt động thể chất là những biện pháp can thiệp đầu tiên cho các vấn đề về sự chú ý và buồn ngủ. Caffeine là một chất hỗ trợ hữu ích, nhưng không ai muốn sẽ trở nên phụ thuộc vào nó".

Có thể nói, những nghiên cứu trên ít nhiều sẽ bổ sung kiến thức cho những người đang có thói quen sử dụng cà phê. Ở góc độ nào đó, mỗi người có thể tự rút ra cho mình một bài học để hạn chế những tác động tiêu cực, chỉ giữ lại những tích cực mà thứ đồ uống này mang lại.