Biến Nga thành nước cấp dưới của Trung Quốc?

Giờ đây, khi Trung Quốc sẵn sàng nhập khẩu ít nhiều mặt hàng mà Nga có thể không bán được ở châu Âu và các nơi khác, thương mại song phương giữa hai quốc gia ngày càng tăng tốc, mặc dù người ta nghi ngờ rằng Trung Quốc liệu có thực hiện một cách triệt để như Nga mong muốn.

Bắc Kinh phải hài lòng với tình hình này, cũng “đau đớn” như đối với nước láng giềng phía bắc của họ. Thứ nhất, nền kinh tế Trung Quốc có thể sử dụng năng lượng của Nga đã từng xuất khẩu sang những nước khác, ít nhất là một phần, cũng như các sản phẩm nông nghiệp và nguyên liệu thô khác của Nga.

Mặt khác, Trung Quốc cũng trao cho Nga một thị trường tiêu thụ lớn nhằm cản trở Hoa Kỳ, ít nhất là một chút, và nước này luôn thích điều đó. Quan trọng nhất đối với Bắc Kinh, mô hình này về lâu dài có thể biến Nga thành một dạng quốc gia cấp dưới đối với Bắc Kinh.

Ngay cả trước khi lệnh trừng phạt có hiệu lực, thương mại giữa Nga và Trung Quốc đã cho thấy sự tăng trưởng ấn tượng. Nó đã mở rộng 50% kể từ năm 2014 và tăng trưởng 36% chỉ riêng vào năm 2021.

Kim ngạch thương mại song phương giữa hai nước đạt tương đương 146,9 tỷ USD. Nga chủ yếu bán than, dầu, khí đốt tự nhiên và các sản phẩm nông nghiệp cho Trung Quốc. Trung Quốc bán cho Nga máy móc, thiết bị giao thông, điện thoại di động, ô tô và các sản phẩm tiêu dùng khác. Trung Quốc mua từ Nga nhiều hơn bán cho Nga.

Đầu năm nay, trước khi cuộc gây hấn Ukraine diễn ra, hai quốc gia đã lên kế hoạch nâng kim ngạch thương mại song phương lên tương đương 250 tỷ USD vào năm 2024, tốc độ tăng trưởng khoảng 20% một năm so với mức hiện nay.

Nga gắn chặt với Sáng kiến Vành đai Con đường

Để phục vụ thương mại hiện tại và tăng trưởng theo kế hoạch, Nga với 50 tỷ USD vốn vay từ Trung Quốc, đã xây dựng đường ống dẫn dầu ở Đông Siberia Thái Bình Dương (ESPO) dài 2.540 dặm.

Đối với hoạt động bán năng lượng trong tương lai ở Trung Quốc, Nga sẽ bổ sung vào đường ống Sức mạnh Siberia 2 cũng bằng nguồn vốn vay của Trung Quốc. Với những quyết định này - cả xây dựng và cung cấp tài chính - Nga rõ ràng đã gắn chặt mình với Sáng kiến Vành đai và Con đường (BRI) của Bắc Kinh.

Có rất nhiều điều mà Trung Quốc có thể làm để thay thế cho việc Nga có thể mất khả năng bán năng lượng ở châu Âu. Cơ quan Năng lượng Quốc tế (IEA) báo cáo rằng Nga sản xuất khoảng 10,5 triệu thùng dầu/ngày nhưng chỉ tiêu thụ khoảng 3,5 triệu thùng trong số đó. Theo đó, nước này cần xuất khẩu khoảng 7 triệu thùng dầu mỗi ngày.

Tỷ lệ này tương đối tương tự với mặt hàng khí tự nhiên. Vì Trung Quốc nhập khẩu khoảng 11 triệu thùng dầu/ngày và lượng khí đốt tự nhiên đáng kể, nên về mặt lý thuyết, nước này có thể hấp thụ bất kỳ số lượng nào mà Nga không bán được khi bị áp chế độ trừng phạt mới.

Nhưng điều này không hề đơn giản. Để mua tất cả những gì Nga cần bán, Trung Quốc sẽ phải tăng lượng mua năng lượng của Nga lên gấp 3 lần. Thay vì 15,5% năng lượng nhập khẩu mà Trung Quốc hiện nay lấy từ Nga, tỷ trọng sẽ phải tăng lên gần 55%.

Điều đó không chỉ áp đặt lên các chuỗi cung ứng vốn đã căng thẳng của Trung Quốc, ít nhất là trong một thời gian, hơn nữa Bắc Kinh có thể phải miễn cưỡng xa lánh các mối quan hệ cung ứng hiện có.

Trên hết là những cân nhắc về vị thế của Trung Quốc trên thế giới. Bộ Ngoại giao Mỹ đã cảnh báo Trung Quốc không giúp Nga tránh các lệnh trừng phạt. Điều đó có thể tạm dừng, nhưng cũng có thực tế là một nửa nền kinh tế thế giới, hầu hết là những người mua hàng xuất khẩu của Trung Quốc, đã tham gia vào chế độ trừng phạt, và Bắc Kinh không muốn phạm phải điều sai trái.

Tuy nhiên, mối quan hệ này phát triển dường như sẽ có lợi cho Trung Quốc hơn là cho Nga. Với điều kiện Trung Quốc có thể không xa lánh các nhà cung cấp năng lượng và nguyên liệu thô hiện tại và các đối tác thương mại khác nói chung. Nền kinh tế của nước này, sau một thời gian điều chỉnh, sẽ không từ bỏ điều gì để mở rộng mối quan hệ.

Điều không còn nghi ngờ gì nữa đối với Bắc Kinh là việc Nga xây dựng cơ sở hạ tầng cần thiết thậm chí sẽ trở nên có nghĩa vụ sâu sắc hơn đối với tài chính của Trung Quốc, như hầu hết các quốc gia đã mở cửa cho BRI của Trung Quốc.

Sơn Tùng (Theo Forbes)