Nền kinh tế toàn cầu phục hồi mạnh mẽ vào năm 2021, nhưng đã mất đi một phần lớn trong nửa cuối năm do biến thể mới Omicron bùng phát, rồi tắc nghẽn chuỗi cung ứng, thiếu lao động và chậm triển khai vắc xin. Sự phục hồi chậm lại đã khiến các nhà kinh tế tại Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) và Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế (OECD) cắt giảm dự báo tăng trưởng toàn cầu của họ vào tháng 10 và tháng 12 năm ngoái.

Các chuyên gia vẫn duy trì triển vọng cho năm 2022 nhưng cảnh báo rằng các biến thể Covid mới có thể làm chệch hướng tăng trưởng, đồng thời nhấn mạnh sự cần thiết phải nhanh chóng tiêm chủng cho phần lớn dân số toàn cầu. Hơn thế nữa, đại dịch cũng không phải là mối đe dọa duy nhất có khả năng khiến các nhà đầu tư phải chú ý vào năm 2022.

Các biến thể Covid kháng vắc xin

Vào tháng 11, nền kinh tế thế giới dậy sóng với một nỗi lo sợ: một biến thể Covid-19 mới, Omicron, đã được báo cáo ở Nam Phi. Biến thể này có khả năng lây truyền cao đã khiến thị trường tài chính và hàng hóa toàn cầu sụp đổ.

Trong tuần kế tiếp, thị trường toàn cầu tiếp tục chao đảo khi các nhà đầu tư lo sợ tác động kinh tế của biến thể mới. Các chính phủ đã thắt chặt các hạn chế nhằm ngăn chặn biến thể mới lây lan, đe dọa sự phục hồi kinh tế.

Bằng chứng ban đầu cho thấy Omicron dù dễ lây truyền hơn biến thể Delta, song không gây chết người bằng. Khi các nhà khoa học tiếp tục phân tích dữ liệu, các nhà chiến lược của JP Morgan cho biết nếu Omicron quả thực "ít gây chết người hơn" thì nó có thể đẩy nhanh sự kết thúc của đại dịch.

Có thể Omicron sẽ không còn là yếu tố khiến sự phục hồi kinh tế đi chệch hướng, nhưng một biến thể khác trong tương lai có thể tiềm ẩn một rủi ro như vậy. Các chuyên gia đã cảnh báo rằng nếu đại dịch tiếp tục hoành hành, chúng ta có thể thấy sự xuất hiện của các biến thể Covid kháng vắc xin mới, có thể đánh dấu sự quay trở lại của các đợt đóng cửa xã hội.

"Nếu Covid-19 có tác động kéo dài nó có thể làm giảm GDP toàn cầu 5,3 nghìn tỷ USD trong 5 năm tới so với dự báo hiện tại của chúng tôi", nhà kinh tế trưởng IMF Gita Gopinath nhận định vào hồi tháng 10/2021.

Gopinath cho biết chính sách ưu tiên hàng đầu là phải đảm bảo 70% dân số ở mọi quốc gia được tiêm chủng đầy đủ vào giữa năm 2022. Song cho đến cuối năm 2021 vừa rồi, chưa đến 5% dân số ở các nước thu nhập thấp được tiêm chủng đầy đủ!

Nút thắt chuỗi cung ứng

Sự gián đoạn chuỗi cung ứng cũng đóng một vai trò lớn làm đình trệ sự phục hồi toàn cầu trong năm 2021. Những khó khăn trong vận chuyển, tình trạng thiếu container và nhu cầu tăng mạnh sau đại dịch đã khiến các nhà sản xuất thiếu hụt nghiêm trọng linh kiện và nguyên liệu thô.

Sản xuất ô tô là một trong những lĩnh vực bị ảnh hưởng nặng nề nhất, với sản lượng sụt giảm trong khu vực đồng euro vào những tháng cuối năm 2021. Các nhà sản xuất ô tô đã cắt giảm sản lượng do thiếu trầm trọng phụ tùng, đặc biệt chất bán dẫn.

Dù đã có những dấu hiệu cho thấy tình trạng thiếu hụt nguồn cung đang được cải thiện, chi phí vận chuyển đã giảm và xuất khẩu chip đã tăng, song các chuyên gia cho rằng nút thắt về nguồn cung vẫn tiếp tục đè nặng lên tăng trưởng trong năm 2022.

Lạm phát tăng vọt

Để rồi, chính tình trạng thiếu nguyên liệu và đầu vào, cùng với giá năng lượng cao, đã đẩy lạm phát ở khu vực đồng euro và Mỹ lên mức cao nhất trong nhiều năm. Điều này đã khiến các nhà đầu tư toàn cầu lo sợ. Họ lo các ngân hàng trung ương sẽ buộc phải tăng lãi suất sớm để kiềm chế lạm phát.

Ngân hàng Trung ương châu Âu cho rằng lạm phát đã bị đẩy lên do các yếu tố tạm thời, như thiếu hụt nguồn cung, năng lượng... Họ hy vọng lạm phát sẽ hạ nhiệt khi các tác động của sự mất cân bằng cung cầu giảm xuống.

Với sự gián đoạn chuỗi cung ứng được cho rằng sẽ còn dai dẳng, lạm phát dự kiến sẽ tiếp tục tăng trong năm 2022, khiến các ngân hàng trung ương châu Âu rơi vào tình trạng khó khăn.

Ở Mỹ, lo ngại về lạm phát sẽ còn lớn hơn, do các gói kích cầu lớn và tình trạng thiếu hụt lao động cũng như thiếu hụt nguồn cung. Cục Dự trữ Liên bang của Mỹ đã cho biết họ sẽ giảm dần kế hoạch kích thích mua trái phiếu và tăng lãi suất trong năm 2022.

Chính sách Covid của Trung Quốc

Một vấn đề cũng rất đáng lo khác đối với nền kinh tế toàn cầu nằm ở Trung Quốc. Cường quốc kinh tế châu Á này từng thoát khỏi cuộc suy thoái do đại dịch vào năm 2020, nhờ nhu cầu toàn cầu về hàng hóa điện tử và y tế. Đây là nền kinh tế lớn duy nhất tăng trưởng vào năm 2020 và dự kiến sẽ tăng khoảng 8% trong 2022, trở thành nền kinh tế lớn phát triển nhanh nhất sau Ấn Độ.

Tuy nhiên, sự phục hồi sau đại dịch đang bị cản trở bởi chính sách kiểm soát của Trung Quốc đối với các ông lớn công nghệ, bao gồm Alibaba và Tencent; rồi các công ty bất động sản mắc nợ như Evergrande và Kaisa... Các quan chức hàng đầu của Trung Quốc đã tìm cách xoa dịu sự lo lắng khi nói rằng ổn định nền kinh tế sẽ là ưu tiên hàng đầu của họ trong năm 2022.

Dẫu vậy, việc Trung Quốc vẫn chưa có ý định từ bỏ lập trường "Không Covid", vốn đã khiến nước này bị cô lập trong hơn một năm và áp đặt những hạn chế nghiêm ngặt dù chỉ xuất hiện một ca Covid, vẫn sẽ là một rủi ro lớn đối với nền kinh tế toàn cầu.

Căng thẳng địa chính trị

Sự căng thẳng trong mối quan hệ giữa Nga với Mỹ và các đồng minh châu Âu đang gia tăng đến mức lo ngại. Washington đã cảnh báo Moscow về ý định tấn công Ukraine.

Mỹ và các đồng minh châu Âu đang cân nhắc thêm các biện pháp trừng phạt kinh tế đối với Nga, bao gồm cả việc dừng đường ống dẫn khí đốt Dòng chảy phương Bắc 2 nếu Nga tấn công nước láng giềng.

Edward Moya, nhà phân tích thị trường cấp cao của tập đoàn thương mại OANDA, nói: “Căng thẳng Mỹ-Nga là một nguy cơ to lớn có thể khiến các đồng minh phía đông NATO rơi vào chiến tranh. Nếu Mỹ và châu Âu ngừng đường ống Dòng chảy phương Bắc 2, điều đó có thể dẫn đến một cuộc khủng hoảng năng lượng toàn cầu, khiến giá dầu tăng lên 100 USD / thùng ... Giá năng lượng tăng cao có thể buộc các ngân hàng trung ương toàn cầu đẩy nhanh việc thắt chặt chính sách tiền tệ".

Quan hệ Mỹ-Trung cũng căng thẳng vì Đài Loan, với việc Washington cảnh báo Bắc Kinh không nên đơn phương thay đổi hiện trạng đối với hòn đảo này. Đáp lại, Trung Quốc đe dọa rằng Mỹ sẽ "phải trả giá" cho các quyết định của mình.

Rõ ràng, thế giới 2022 vẫn sẽ phải đối mặt với nhiều thách thức, thậm chí các mối đe dọa lớn. Tuy nhiên, đây phần lớn là những vấn đề nằm trong tầm kiểm soát của các cường quốc và các tổ chức lớn trên thế giới. Nếu cùng chung tay tìm kiếm giải pháp, thế giới hoàn toàn có thể vượt qua được khó khăn, qua đó có thể cùng nhau vượt qua khủng hoảng và phát triển trở lại.

Hải Anh