Kịp thời giải quyết vướng mắc sau sắp xếp, tinh gọn bộ máy

Ngày 30/10, Quốc hội thảo luận về tình hình thực hiện ngân sách nhà nước năm 2025, dự toán ngân sách nhà nước, phương án phân bổ ngân sách trung ương năm 2026… Phát biểu tại hội trường, Đại biểu Lê Đào An Xuân – Đoàn ĐBQH tỉnh Đắk Lắk cho biết: Theo báo cáo của Chính phủ về chi đầu tư phát triển, đến hết tháng 9/2025, có 29/42 Bộ, cơ quan trung ương và 15/34 địa phương có tỷ lệ giải ngân dưới mức trung bình của cả nước, nhưng báo cáo Chính phủ vẫn đánh giá ước cả năm đạt 100%.

Đại biểu bày tỏ băn khoăn và đề nghị Chính phủ đánh giá đúng tình hình, qua đó giúp Chính phủ và các địa phương chủ động thực hiện hiệu quả hơn các mục tiêu tiếp theo trong bối cảnh chính quyền 2 cấp vừa mới đi vào hoạt động.

Từ thực tiễn của địa phương, trong giai đoạn đầu vận hành chính quyền 2 cấp, đại biểu Lê Đào An Xuân nhận thấy có một số tác động đến tiến độ giải ngân như: Nhiều văn bản quy phạm pháp luật thay đổi khi vận hành chính quyền hai cấp, trong đó có sự xáo trộn về chủ thể quản lý; Công tác giải phóng mặt bằng, bồi thường, hỗ trợ và tái định cư là một trong những khó khăn lớn nhất trong giải ngân vốn đầu tư công, nay lại càng khó hơn trong bối cảnh tổ chức chính quyền mới. Quá trình sáp nhập và chuyển giao nhiệm vụ dẫn đến thiếu cán bộ có chuyên môn và kinh nghiệm để xử lý hồ sơ giải phóng mặt bằng phức tạp hoặc trực tiếp đối thoại với người dân.

Với tinh thần nhìn thẳng, mục tiêu là hoàn thành giải ngân với chất lượng tốt và hiệu quả nhất, đại biểu Lê Đào An Xuân kiến nghị Chính phủ bổ sung các vướng mắc trên vào báo cáo đánh giá tình hình thực hiện Ngân sách nhà nước năm 2025, đồng thời kiến nghị Chính phủ tiếp tục hoàn thiện và bổ sung quy định pháp lý liên quan đến đầu tư công, đất đai, xây dựng… phù hợp với mô hình chính quyền địa phương 2 cấp.

Đẩy nhanh việc sửa đổi Luật Đất đai, trong thời gian chờ sửa đổi, cần khẩn trương ban hành văn bản hướng dẫn tháo gỡ khó khăn vướng mắc theo tinh thần Nghị quyết 206/2025 của Quốc hội, cho phép áp dụng bảng giá đất trong bồi thường và tái định cư; Sớm sửa đổi, bổ sung Nghị định số 104/2024 về Quỹ phát triển đất, để các tỉnh có cơ sở triển khai thực hiện, nâng cao hiệu quả sử dụng nguồn lực đất đai cho phát triển; Xem xét cho phép thực hiện một số cơ chế đặc thù rút gọn thủ tục đầu tư công trong giai đoạn chuyển tiếp, cho phép chỉ định thầu tư vấn đối với các dự án chuyển tiếp từ cấp huyện.

Theo đại biểu cần điều chỉnh kế hoạch vốn linh hoạt, nhất là trong bối cảnh chỉ còn 2 tháng cuối năm, không ít dự án sẽ khó giải ngân hết 100% vốn.

Do đó, đại biểu Lê Đào An Xuân kiến nghị cấp có thẩm quyền cho phép gia hạn thời gian giải ngân đối với các dự án, các chương trình mục tiêu gặp vướng mắc khách quan (như do ảnh hưởng bởi thay đổi quy định pháp luật khi thực hiện chính quyền 2 cấp).

Cụ thể, đề xuất có thể cho kéo dài giải ngân sang quý I/2026 đối với một số khoản vốn nếu thủ tục giải ngân đang dở dang và có khả năng hoàn thành vào đầu năm 2026.

Rút kinh nghiệm của các năm trước, đại biểu đề nghị Chính phủ sớm thông báo mức vốn kế hoạch năm 2026 để các địa phương chủ động xây dựng kế hoạch theo yêu cầu chung. Sớm thông báo về hạn mức vốn đối với từng địa phương, đồng thời ban hành quy định về nguyên tắc, tiêu chí, định mức phân bổ kế hoạch đầu tư công trung hạn giai đoạn 2026-2030.

Trong đó, xem xét đẩy mạnh phân cấp, phân quyền cho địa phương để chủ động triển khai các nhiệm vụ đầu tư từ nguồn ngân sách Trung ương hỗ trợ có mục tiêu, phù hợp với yêu cầu phát triển của từng địa phương trong giai đoạn tới. Quan tâm bố trí vốn để thực hiện đầu tư các tuyến quốc lộ do Bộ Xây dựng quản lý nay đã chuyển về các địa phương để đảm bảo nguồn lực thực hiện nhiệm vụ được giao.

Nêu giải pháp về vấn đề này, đại biểu Nguyễn Anh Trí – Đoàn ĐBQH thành phố Hà Nội cũng đề nghị rà soát lại các dự án cấp huyện trước đây, nay chuyển về cho cấp xã; nếu cán bộ cấp xã chưa có kinh nghiệm, cần tổ chức các lớp tập huấn cho cán bộ xã thực hiện triển khai các dự án.

Tại Phiên họp, một số đại biểu Quốc hội cũng nêu thực tế, ở một số địa phương sau khi sắp xếp, tinh gọn bộ máy vẫn gặp vướng mắc trong điều hành ngân sách và tổ chức thực hiện đầu tư. Phân cấp mạnh nhưng thiếu cơ chế đảm bảo năng lực và trách nhiệm của cấp dưới dẫn đến chậm trễ, thiếu đồng bộ.

Đại biểu đề nghị cần sửa đổi quy định theo hướng trao quyền thực chất đi đôi với tăng cường giám sát, kiểm tra và kiểm soát quyền lực, đồng thời bổ sung ngân sách chi thường xuyên, hợp lý cho cấp xã để mô hình chính quyền 2 cấp hoạt động ổn định, hiệu quả.

Trong tầm nhìn chiến lược, quản lý tài khóa ngân sách không chỉ là bài toán thu chi mà là công cụ định hướng phát triển, cần chuyển từ tư duy phân bổ nguồn lực sang dẫn dắt nguồn lực, từ chi tiêu sang đầu tư cho tương lai. Muốn vậy phải hoàn thiện thể chế, nâng cao năng lực quản lý tài chính công, gắn trách nhiệm "người đứng đầu" với hiệu quả cuối cùng và coi minh bạch, công khai là yêu cầu xuyên suốt.

Đại biểu cũng khẳng định, đây là thời điểm cần có bước chuyển từ tư duy quản lý tài chính quốc gia linh hoạt nhưng kỷ luật, phân cấp nhưng kiểm soát, đầu tư mạnh nhưng hiệu quả. Chỉ khi đó, ngân sách nhà nước mới thực sự trở thành huyết mạch, giúp nuôi dưỡng, phát triển bền vững và đầu tư công mới thực sự là ngòi nổ tạo bứt phá cho phát triển nền kinh tế trong giai đoạn tới.