Năm 2024, các ngân hàng trung ương trên toàn cầu cuối cùng đã có thể giảm lãi suất sau khi kiểm soát thành công lạm phát mà không gây ra suy thoái kinh tế toàn cầu. Thị trường chứng khoán tại Mỹ và châu Âu đạt mức cao kỷ lục, trong khi tạp chí Forbes công bố đây là một "năm rực rỡ cho giới siêu giàu" với 141 tỷ phú mới gia nhập danh sách những người giàu nhất thế giới.

Tuy nhiên, dường như bức tranh sáng sủa ấy không làm xoa dịu sự bất mãn của cử tri trên toàn cầu. Trong một năm bầu cử dày đặc, từ Ấn Độ, Nam Phi, châu Âu đến Mỹ, cử tri đã trừng phạt các chính quyền đương nhiệm vì cuộc khủng hoảng chi phí sinh hoạt, hệ quả của việc giá cả leo thang sau đại dịch.

Những thách thức phía trước

Bước sang năm 2025, tình hình có thể trở nên khó khăn hơn. Nếu chính quyền mới của ông Donald Trump thực hiện chính sách áp thuế nhập khẩu, nguy cơ xảy ra chiến tranh thương mại sẽ hiện hữu. Điều này có thể dẫn đến lạm phát mới, suy thoái toàn cầu hoặc cả hai. Tỷ lệ thất nghiệp, vốn đang ở mức thấp lịch sử, có thể gia tăng.

Bên cạnh đó, các xung đột tại Ukraine và Trung Đông, sự bế tắc chính trị tại Đức và Pháp, cùng những lo ngại về nền kinh tế Trung Quốc tiếp tục phủ bóng đen lên bức tranh toàn cầu. Thêm vào đó, một vấn đề nổi lên ngày càng cấp bách là chi phí khắc phục thiệt hại do biến đổi khí hậu.

Tác động đối với các nền kinh tế

Theo Ngân hàng Thế giới, các quốc gia nghèo nhất đang trong tình trạng kinh tế tồi tệ nhất trong hai thập kỷ qua, khi chưa kịp phục hồi sau đại dịch. Những cú sốc mới, chẳng hạn như thương mại suy yếu hoặc điều kiện tài chính bất lợi, sẽ gây tổn thương nặng nề hơn.

Ở các nền kinh tế giàu có, các chính phủ đang phải đối mặt với áp lực từ cử tri, những người tin rằng sức mua, mức sống và triển vọng tương lai của họ đang suy giảm. Nếu không có các biện pháp ứng phó hiệu quả, tình trạng này có thể thúc đẩy sự trỗi dậy của các đảng phái cực đoan, gây chia rẽ và dẫn đến tình trạng quốc hội bị đình trệ.

Ngân sách quốc gia, vốn đã căng thẳng sau đại dịch, phải dành nguồn lực cho các ưu tiên mới như ứng phó biến đổi khí hậu, củng cố quốc phòng, và chăm sóc dân số già. Để thực hiện điều đó, chỉ có các nền kinh tế khỏe mạnh mới có thể tạo ra nguồn thu cần thiết.

Nếu các chính phủ tiếp tục xu hướng vay nợ để chi tiêu, nguy cơ xảy ra khủng hoảng tài chính sẽ ngày càng gia tăng.

Dự báo cho năm 2025

Chủ tịch Ngân hàng Trung ương châu Âu (ECB), bà Christine Lagarde, đã nhấn mạnh trong buổi họp báo cuối năm rằng năm 2025 sẽ đầy rẫy "những bất định".

Hiện vẫn chưa rõ liệu ông Donald Trump có áp dụng mức thuế 10-20% đối với tất cả hàng nhập khẩu, thậm chí lên đến 60% đối với hàng hóa Trung Quốc, hay đây chỉ là một chiến thuật đàm phán. Nếu chính sách này được triển khai, tác động sẽ phụ thuộc vào ngành bị ảnh hưởng và mức độ trả đũa từ các đối tác thương mại.

Trung Quốc, nền kinh tế lớn thứ hai thế giới, đang chịu áp lực phải thực hiện cuộc chuyển đổi sâu sắc khi động lực tăng trưởng cũ dần cạn kiệt. Các nhà kinh tế nhận định Trung Quốc cần giảm sự phụ thuộc vào sản xuất và tập trung tăng cường thu nhập cho các tầng lớp thu nhập thấp.

Trong khi đó, châu Âu, vốn đã tụt lại so với Mỹ kể từ sau đại dịch, phải giải quyết các nguyên nhân gốc rễ như thiếu đầu tư và nguồn nhân lực. Tuy nhiên, trước mắt, khu vực này cần tháo gỡ các bế tắc chính trị tại Đức và Pháp, hai nền kinh tế lớn nhất khu vực đồng euro.

Đối với nhiều quốc gia khác, viễn cảnh đồng USD mạnh hơn - do chính sách của Mỹ làm chậm tốc độ cắt giảm lãi suất của Cục Dự trữ Liên bang - là tin xấu. Điều này có thể hút vốn đầu tư khỏi các nền kinh tế mới nổi và khiến gánh nặng nợ bằng đồng USD tăng cao.

Xung đột và tác động khó lường

Thêm vào đó, những tác động từ xung đột tại Ukraine và Trung Đông, vốn khó dự đoán, có thể ảnh hưởng trực tiếp đến giá năng lượng - nguồn động lực quan trọng cho kinh tế toàn cầu.

Hiện tại, các nhà hoạch định chính sách và thị trường tài chính vẫn đặt niềm tin rằng kinh tế thế giới có thể vượt qua những thách thức này, và các ngân hàng trung ương sẽ hoàn tất việc đưa lãi suất trở về mức bình thường.

Tuy nhiên, như Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) đã cảnh báo trong báo cáo Triển vọng Kinh tế Thế giới mới nhất: "Hãy chuẩn bị cho những thời điểm đầy bất định".

Hải Hà (Theo Business-Standard)