Như chúng ta đã biết, tại Úc, đất đai rất giàu những khoáng chất quan trọng. Những người định cư ban đầu đã phát hiện ra một lượng lớn các mỏ quặng sắt và việc khai thác chúng để luyện sắt đã trở thành một ngành kinh tế có ý nghĩa quan trọng vào đầu những năm 1900. Một trăm năm sau, nền kinh tế Úc đã trở nên phụ thuộc hơn bao giờ hết vào nguồn thu từ quặng sắt.

Tuy nhiên, hoạt động khai thác của Australia không được thúc đẩy bởi tiêu dùng trong nước mà là bởi những người mua ở nước ngoài, với khoảng 2/3 tổng doanh thu xuất khẩu năm 2020 của nước này đến từ khoáng sản được vận chuyển ra nước ngoài.

Tăng trưởng kinh tế của Úc tiếp tục năm này qua năm khác, không có dấu hiệu suy thoái và tiền đổ vào tất cả các lĩnh vực của nền kinh tế cho đến khi đại dịch xảy ra và hầu hết mọi thứ đều chậm lại. Tuy nhiên, sắt vẫn tiếp tục được đào lên với tốc độ nhanh chóng, cùng với quặng đồng và than, để đáp ứng nhu cầu mạnh mẽ từ lĩnh vực bất động sản của Trung Quốc và việc mở rộng đường sắt, cũng là nguyên nhân dẫn đến xu hướng tăng giá mạnh mẽ.

Vào năm 2020, chỉ riêng quặng sắt đã chiếm 41% tổng kim ngạch xuất khẩu từ Australia, vào khoảng 149 tỷ đô la Úc.

Thật không may, năm 2021 là năm mà vòng quay dừng lại và ngành khai thác mỏ của Úc, và thực sự là nền kinh tế của nước này, đạt đến một bước ngoặt. Thời đại mà Trung Quốc mua khoáng sản của Úc và trả nhiều tiền cho nó, đã kết thúc.

Trung Quốc ngày càng ít quan tâm đến việc chi tiền mạnh cho nhập khẩu, như cách họ đột ngột rút lui khỏi các sản phẩm của Úc vào năm 2020 được cho là do một cuộc tranh cãi thương mại. Điều này bao gồm các sản phẩm như đồng, đường, gỗ, lúa mạch và hàng tấn tôm hùm mà nước này từ chối cho phép nhập khẩu.

Nhu cầu về sắt, than, quặng và quặng đồng của Trung Quốc hiện đang giảm rất mạnh do làn sóng nợ đang chờ xử lý có nguy cơ phá hủy ba nhà phát triển bất động sản - Evergrande, Sinic và Fantasia - và báo hiệu sự kết thúc của việc bùng nổ xây dựng của Trung Quốc. Các thành phố ma khét tiếng của Trung Quốc hiện đang bắt đầu bị phá bỏ, giải phóng một lượng lớn sắt vụn và đồng.

Thời báo Tài chính ước tính có rất nhiều khu nhà trống tại Trung Quốc có thể chứa tới 90 triệu người. Lượng thép và đồng tồn kho này sẽ được tái chế, vì việc tái chế rẻ hơn và tiết kiệm năng lượng hơn so với nấu chảy từ quặng. Điều này làm giảm nhu cầu nhập khẩu than từ Úc.

Năm 2020, với việc mở rộng đế chế mới của Trung Quốc qua Trung Á đến Châu Âu và sau đó về phía nam đến những người bạn mới của họ ở Châu Phi. Trung Quốc có các nguồn nguyên liệu thô mới và các hàng hóa khác thông qua các mối quan hệ được gắn bó chặt chẽ nhờ các khoản vay và các dự án cơ sở hạ tầng.

Nói một cách đơn giản, Trung Quốc sẽ không còn cần đến sắt, đồng và than của Úc.

Sản lượng thép ở Trung Quốc đã bị cắt giảm. Khi các vấn đề về kinh phí xung quanh Evergrande tăng lên, dễ dàng nhận thấy nhu cầu sẽ đi về đâu khi việc xây dựng ngừng hoạt động. Với giá quặng sắt đang ở mức cao gấp đôi mức trung bình của Trung Quốc trong 15 năm qua - 200 đô la Mỹ / tấn so với mức trung bình gần 100 đô la Mỹ / tấn.

Nhu cầu từ các lĩnh vực công nghiệp khác và xây dựng cơ sở hạ tầng sẽ vẫn còn - đặc biệt đối với đường sắt, với việc mở rộng nội bộ được xác định rõ ràng đến năm 2035. Và bằng cách phá bỏ các tòa nhà không sử dụng và giải phóng thép, các doanh nghiệp tái chế trong nước sẽ được hưởng lợi.

Vào tháng 7, Ủy ban Cải cách và Phát triển Quốc gia đã tuyên bố rằng việc Trung Quốc tăng cường sử dụng phế liệu sẽ tăng lên 320 triệu tấn thép vào năm 2025, tương đương 23%. Ủy ban cũng đặt ra các mục tiêu đầy tham vọng cho việc tái chế các kim loại màu như đồng, nhôm và chì.

Và vào thời điểm phế liệu được sử dụng hết, nguồn cung dồi dào sẽ có sẵn từ Trung và Tây Phi.

Đây không phải là tin tức đối với người Úc, những người đã mong đợi rằng các mỏ khai thác ở châu Phi vẫn sẽ mất vài năm để đi vào hoạt động trước khi làm gián đoạn xuất khẩu từ Úc. Và dù sao thì người Úc cũng đã ở châu Phi trong nhiều năm, với những hợp đồng béo bở để phát triển mỏ cho các chính phủ châu Phi khác nhau.

Tuy nhiên, tiến độ dường như quá chậm và Trung Quốc đã nhìn thấy cơ hội để nhảy vào cuộc.

Năm 2012, Trung Quốc nhập khẩu khoảng 70% quặng sắt của thế giới được vận chuyển bằng đường biển, tương đương khoảng 680 triệu tấn, ngoài sản lượng trong nước khoảng 280 triệu tấn. Khoảng 60% quặng nhập khẩu đến từ Úc.

Ngày nay, tổng sản lượng ước tính từ các mỏ đã phát triển đầy đủ ở Tây Phi Guinea và các nước cộng hòa Trung Phi như Congo và Cameroon là từ 400 triệu đến 600 triệu tấn hàng năm - gần như toàn bộ lượng mà Trung Quốc đã nhập khẩu bằng đường biển vào năm 2012.

Ở cả hai địa điểm châu Phi, cần có cơ sở hạ tầng khổng lồ để di chuyển quặng ra ngoài. Hai tuyến đường sắt, mỗi tuyến ở mỗi phần của lục địa, dài khoảng 550km-600km.

Ban đầu, các công ty của Úc và Anh đang tìm cách xây dựng công trình này, nhưng họ đã bị các công ty sử dụng vốn đầu tư và nhà thầu của Trung Quốc, vốn được các chính phủ châu Phi ưu ái hơn nẫng tay trên. Với việc tại Cameroon và Congo hiện nay có tới 70% các yêu cầu tài chính của họ do Trung Quốc thực hiện, và người Úc bắt đầu bị thu hồi giấy phép.

Khu vực bất động sản của Trung Quốc sẽ cần phải điều chỉnh và có vẻ như sẽ kết thúc trong một cuộc khủng hoảng bất động sản tương tự như những gì đã xảy ra ở Nhật Bản, nơi đã trải qua một thời gian dài trong đó giá bất động sản tăng trong khi các giao dịch ngừng lại - điều này không giúp được gì cho chủ nhà hoặc ngành xây dựng.

Điều này cho thấy rằng chính phủ Úc sẽ phải suy nghĩ rất lâu và khó về những gì họ có thể làm trong nước để thay thế các dòng doanh thu đáng kể đang biến mất khi xuất khẩu chững lại. Theo cách riêng của mình, nó có thể phải làm điều gì đó giống như Trung Quốc và cố gắng thúc đẩy nhu cầu trong nước, hoặc ít nhất là tìm ra một cách khác để kiếm tiền.

Có lẽ nó có thể là xây dựng lại ngành công nghiệp sản xuất đã suy tàn của mình và nhảy vào sự siết chặt của chuỗi cung ứng toàn cầu? Hay về việc tạo ra chất bán dẫn? Cần có một chiến lược mới và phải nhanh chóng thực hiện nó, cũng có thể là nhập khẩu bí quyết sản xuất từ Hàn Quốc hoặc Đài Loan.

Ví dụ của Úc cho thấy việc dựa vào một khách hàng quá nhiều thực sự là nguy hiểm như thế nào trong kinh doanh.

Huy Hoàng (Theo SCMP)