Lệnh trừng phạt mạnh tay của Mỹ với Nga có thể đảo lộn thị trường dầu và thử thách quan hệ Ấn - Nga

Kể từ khi nhậm chức nhiệm kỳ thứ hai vào đầu năm nay, Tổng thống Hoa Kỳ Donald Trump đã liên tục cảnh báo, gây áp lực và đe dọa Ấn Độ về việc mua dầu mỏ từ Nga, nhằm thúc đẩy Tổng thống Vladimir Putin đàm phán chấm dứt xung đột tại Ukraine.

Sau gần 10 tháng, Mỹ dường như đã buộc Ấn Độ phải hành động thông qua các lệnh trừng phạt nhắm vào hai tập đoàn dầu mỏ lớn nhất của Nga.

Các biện pháp trừng phạt mới nhất của Mỹ áp lên Rosneft và Lukoil, hai công ty chiếm hơn 5% sản lượng dầu toàn cầu, đã gây chấn động trên thị trường dầu mỏ thế giới và đặt Ấn Độ vào tình thế khó khăn.

Giá dầu toàn cầu đã tăng gần 9% vào thứ Năm, từ mức thấp nhất 60 USD/thùng đầu tuần, báo hiệu những xáo trộn đáng kể trên thị trường.

Đây là lần đầu tiên chính quyền Tổng thống Donald Trump áp đặt trừng phạt trực tiếp lên Nga, đánh dấu nỗ lực mới nhất nhằm siết chặt nguồn tài chính chiến tranh của Moscow và gia tăng áp lực để chấm dứt xung đột.

Tổng thống Donald Trump chia sẻ rằng ông cảm thấy “đã đến lúc” hành động, gọi đây là một ngày quan trọng trong việc Washington hỗ trợ Ukraine. Ông cũng xác nhận hủy một hội nghị thượng đỉnh dự kiến với Tổng thống Vladimir Putin tại Budapest, do thiếu tiến triển trong đàm phán.

Ngoài Nga, các lệnh trừng phạt này được dự báo sẽ tác động đến Trung Quốc và Ấn Độ, hai quốc gia nhập khẩu dầu lớn nhất từ Nga. Cả hai cường quốc kinh tế châu Á đều phụ thuộc nhiều vào nguồn dầu thô giá rẻ từ Nga kể từ khi xung đột tại Ukraine khiến châu Âu dần loại bỏ sự phụ thuộc vào năng lượng Nga.

Các nhà phân tích nhận định rằng dòng dầu thô từ Nga vào Ấn Độ sẽ bị ảnh hưởng, và chi phí nhập khẩu của các nhà máy lọc dầu Ấn Độ sẽ tăng do mất đi các mức chiết khấu hấp dẫn trước đây từ các nhà xuất khẩu Nga.

Trong năm nay, Ấn Độ đã nhập khẩu khoảng 1,7 triệu thùng dầu thô mỗi ngày từ Nga, trong khi Trung Quốc nhập khoảng 2,2 triệu thùng.

Hiện Nga, một đối tác quốc phòng và thương mại quan trọng của Ấn Độ từ thời Liên Xô, đã trở thành nhà cung cấp năng lượng lớn nhất cho quốc gia Nam Á này, đánh dấu sự chuyển hướng đáng kể khỏi khu vực Trung Đông.

Trước khi xung đột Ukraine nổ ra vào năm 2021, dầu thô Nga chỉ chiếm khoảng 2% lượng dầu nhập khẩu của Ấn Độ, xếp thứ 10 trong danh sách các nhà cung cấp.

Trong 15 năm qua, khoảng 60% nhu cầu dầu của New Delhi được đáp ứng từ các nước vùng Vịnh Ba Tư, phần còn lại đến từ châu Phi và Nam Mỹ.

Tình hình thay đổi mạnh mẽ vào năm 2022, khi các lệnh trừng phạt của phương Tây khiến các công ty dầu mỏ Nga chuyển hướng sang các thị trường mới và tiềm năng hơn ở châu Á, đặc biệt là Ấn Độ, nơi các nhà xuất khẩu Nga bắt đầu bán dầu với giá chiết khấu.

Tác động của các lệnh trừng phạt mới nhất từ Mỹ đã bắt đầu được cảm nhận tại Ấn Độ. Các khách hàng lớn nhất của dầu thô Nga tại đây được cho là đang tạm dừng nhập khẩu.

Reliance Industries, nhà nhập khẩu dầu Nga lớn nhất Ấn Độ, cho biết họ đang điều chỉnh lại hoạt động nhập khẩu. Người phát ngôn của Reliance khẳng định: “Việc điều chỉnh nhập khẩu dầu Nga đang được tiến hành, và Reliance sẽ tuân thủ đầy đủ các hướng dẫn của chính phủ Ấn Độ.”

Theo các nguồn tin giấu tên cung cấp cho Reuters, Reliance có kế hoạch giảm hoặc thậm chí ngừng nhập khẩu dầu Nga, bao gồm cả việc tạm dừng mua theo thỏa thuận dài hạn với Rosneft.

Reliance Industries, thuộc sở hữu của tỷ phú Mukesh Ambani đã vận hành tổ hợp lọc dầu lớn nhất thế giới tại Jamnagar, bang Gujarat, miền Tây Ấn Độ. Công ty này có thỏa thuận dài hạn mua 500.000 thùng dầu thô mỗi ngày từ Rosneft và cũng nhập dầu Nga thông qua các bên trung gian.

Các nhà máy lọc dầu quốc doanh như Indian Oil Corp, Bharat Petroleum Corp và Hindustan Petroleum Corp cũng đang rà soát hợp đồng để đảm bảo không nhập trực tiếp dầu từ Rosneft hoặc Lukoil, theo nguồn tin thân cận.

Một nguồn tin từ một nhà máy lọc dầu quốc doanh cho biết sẽ có “những cắt giảm đáng kể” trong việc mua dầu thô Nga, dù họ không dự đoán nguồn cung sẽ giảm về zero ngay lập tức, vì vẫn còn một số lượng thùng dầu từ Nga trên thị trường.

Ông Prashant Vashisth, Phó Chủ tịch ICRA Ltd – công ty liên kết với Moody’s, cho biết Rosneft và Lukoil chiếm tới 60% lượng dầu Nga mà Ấn Độ nhập khẩu.

Ông Vashisth nhận định: “Dù Ấn Độ có thể thay thế nguồn dầu từ Nga bằng các nhà cung cấp từ Trung Đông hoặc khu vực khác, chi phí nhập khẩu dầu thô sẽ tăng. Tính trên cả năm, việc thay thế bằng dầu giá thị trường có thể khiến hóa đơn nhập khẩu tăng dưới 2%”.

Bà Helima Croft, chuyên gia phân tích tại RBC Capital Markets, lưu ý rằng các lệnh trừng phạt thứ cấp sẽ buộc các nhà máy lọc dầu phải từ bỏ dầu Nga.

Bộ Tài chính Mỹ đã đặt thời hạn đến ngày 21/11 để các công ty hoàn tất việc chấm dứt giao dịch với các nhà sản xuất dầu Nga, theo thông báo đưa ra vào thứ Tư.

Doanh thu từ dầu khí chiếm khoảng một phần tư ngân sách Nga, theo Bộ Tài chính nước này. Điều này đồng nghĩa rằng bất kỳ sự sụt giảm mạnh nào trong xuất khẩu hoặc thu nhập sẽ gây thiệt hại đáng kể cho nguồn tài chính chiến tranh của Moscow.

Theo Bộ Tài chính Nga, doanh thu từ năng lượng, chủ yếu từ dầu mỏ, đã giảm 20% trong 9 tháng đầu năm 2025 so với cùng kỳ năm trước.

Phía Nga phản đối các lệnh trừng phạt, gọi đây là “hành động không thân thiện”, nhưng khẳng định rằng chúng sẽ không ảnh hưởng đáng kể đến nền kinh tế và thay vào đó sẽ đẩy giá dầu tăng.

Tổng thống Vladimir Putin nhận định: “Đây rõ ràng là nỗ lực gây áp lực lên Nga. Nhưng không quốc gia hay dân tộc tự trọng nào lại đưa ra quyết định dưới áp lực”.

Khi được hỏi về bình luận của Tổng thống Vladimir Putin rằng các lệnh trừng phạt mới nhất sẽ không gây tác động lớn, Tổng thống Donald Trump trả lời báo giới vào thứ Năm: “Tôi rất vui khi ông ấy cảm thấy như vậy. Điều đó tốt. Tôi sẽ cho các bạn biết thêm sau sáu tháng nữa”.