Liên Hợp Quốc phanh phui vụ tham nhũng dầu mỏ 2,2 tỷ USD ở Nam Sudan

Một báo cáo của LHQ công bố vào thứ Ba đã vạch trần tình trạng tham nhũng tràn lan và mang tính hệ thống trong tầng lớp lãnh đạo Nam Sudan, làm trầm trọng thêm các thách thức an ninh và đẩy nền kinh tế phụ thuộc vào dầu mỏ của quốc gia này vào nguy cơ sụp đổ.

Báo cáo dài 101 trang cáo buộc chính quyền Nam Sudan biển thủ tài sản quốc gia, bao gồm khoản chi 1,7 tỷ USD từ năm 2021 đến 2024 cho các công ty liên quan đến Phó Tổng thống Benjamin Bol Mel trong các hợp đồng xây dựng đường bộ không được thực hiện.

Tổng cộng, chính phủ Nam Sudan đã chi khoảng 2,2 tỷ USD trong ba năm qua thông qua chương trình "Dầu đổi đường" ngoài ngân sách, chuyển tiền cho các công ty ma, ngân sách quân sự cấp cao và các công ty liên kết với ông Bol Mel, trong khi hơn 90% các con đường cam kết vẫn chưa được xây dựng. Gần hai phần ba dân số 12 triệu người của Nam Sudan hiện đang đứng trước nguy cơ nạn đói.

Ủy ban của LHQ nhấn mạnh rằng quốc gia này đã bị chi phối bởi một nhóm tinh hoa thao túng, biến việc cướp bóc tài sản quốc gia thành một hệ thống để trục lợi cá nhân.

Là quốc gia trẻ nhất thế giới, Nam Sudan cũng thuộc nhóm nghèo nhất, với tình trạng tham nhũng nghiêm trọng và xung đột nội bộ kéo dài làm suy sụp nền kinh tế.

Tổng sản phẩm quốc nội (GDP) của Nam Sudan đã giảm từ khoảng 12 tỷ USD khi giành độc lập vào năm 2011 xuống còn 5,4 tỷ USD vào năm 2024. Cuộc nội chiến Nam Sudan từ năm 2013 đến 2020 giữa lực lượng chính phủ và phe đối lập đã khiến 400.000 người thiệt mạng.

Hai năm trước, các cuộc đụng độ giữa Quân đội Sudan (SAF) và Lực lượng Hỗ trợ Nhanh (RSF) nổ ra do yêu cầu tích hợp RSF vào lực lượng quân đội chính quy, càng làm gia tăng bất ổn.

Dầu mỏ là trụ cột của nền kinh tế Nam Sudan, chiếm phần lớn GDP, doanh thu chính phủ và kim ngạch xuất khẩu, thường vượt hơn 90%.

Nam Sudan sản xuất khoảng 150.000 thùng dầu mỗi ngày, nhưng phải trả 10.000 thùng cho Sudan làm phí vận chuyển qua đường ống dẫn dầu đến cảng Port Sudan để xuất khẩu. Số dầu này tương đương khoảng 18 triệu USD mỗi ngày mà Sudan nhận được từ Nam Sudan.

Lực lượng RSF đã yêu cầu Nam Sudan ngừng cung cấp tài chính cho SAF, trong khi SAF kiểm soát cảng Port Sudan và có thể trả đũa bằng cách ngăn chặn xuất khẩu dầu của Nam Sudan. Nếu tình trạng này leo thang, không chỉ khu vực mà cả quốc gia non trẻ này có nguy cơ sụp đổ hoàn toàn.

Sự phụ thuộc lớn vào dầu mỏ khiến Nam Sudan dễ bị tổn thương trước các biến động về giá hoặc gián đoạn sản xuất. Nếu đường ống dẫn dầu qua Sudan bị chặn, nền kinh tế nước này có thể sụp đổ. Nam Sudan thường quảng bá trữ lượng dầu chưa khai thác và mời gọi các công ty dầu mỏ nước ngoài để vực dậy sản lượng đang suy giảm.

Tuy nhiên, báo cáo gay gắt của LHQ đã phơi bày một hệ thống tham nhũng dựa vào dầu thô, làm giảm niềm tin của các nhà đầu tư nước ngoài.

Với trữ lượng dầu ước tính khoảng 3,5 tỷ thùng, Nam Sudan đứng thứ ba về trữ lượng dầu ở khu vực châu Phi cận Sahara, nhưng khoảng 90% trong số đó vẫn chưa được khai thác, và chỉ 30% lãnh thổ được thăm dò.

Nam Sudan là một ví dụ điển hình của "lời nguyền tài nguyên", hiện tượng mà các quốc gia giàu tài nguyên ở những khu vực nghèo khó thường đối mặt. Cộng hòa Dân chủ Congo và Mozambique cũng là những trường hợp tương tự.

Vào năm 2010, công ty Anadarko Corp. (nay thuộc Occidental Petroleum Corp.) và Eni S.p.A. công bố phát hiện trữ lượng khí tự nhiên khoảng 180 nghìn tỷ feet khối, tương đương 29 tỷ thùng dầu, tại lưu vực Rovuma ngoài khơi Mozambique, đưa quốc gia này trở thành một cường quốc tiềm năng về khí hóa lỏng (LNG).

Điều này thu hút nhiều tập đoàn dầu khí lớn như ExxonMobil, TotalEnergies, Shell và China National Petroleum Corp. Tuy nhiên, khủng bố và bê bối tham nhũng liên quan đến các khoản vay bí mật trị giá hàng tỷ USD đã làm suy giảm niềm tin của nhà đầu tư.

Dù Mozambique đã khởi động xuất khẩu LNG vào tháng 11 năm 2022 thông qua dự án Coral Sul FLNG do Eni vận hành, các dự án LNG lớn hơn trên đất liền, như dự án Mozambique LNG của TotalEnergies tại Cabo Delgado, vẫn bị đình trệ vì lý do an ninh.

Báo cáo của LHQ không chỉ phơi bày thực trạng tham nhũng ở Nam Sudan mà còn nhấn mạnh những thách thức lớn đối với một quốc gia phụ thuộc vào dầu mỏ trong bối cảnh bất ổn chính trị và kinh tế.

Nếu không có các biện pháp cải cách mạnh mẽ, Nam Sudan khó có thể tận dụng nguồn tài nguyên dồi dào để phát triển bền vững, trong khi hàng triệu người dân tiếp tục đối mặt với nguy cơ đói nghèo và xung đột.

Theo Oil Price