Bức tranh “đơn sắc”

Đánh giá từ các chuyên gia cho thấy, để chống chọi với dịch bệnh trở lại, Ngân hàng Nhà nước có thể sẽ ban hành thêm nhiều chính sách để hỗ trợ nền kinh tế. Trong khi, các doanh nghiệp mọi hoạt động vốn đang mong manh nay gặp lại “cú sốc” này thì mọi kế hoạch cũng rất dễ dàng đổ vỡ. Riêng với người dân thì ngành ngân hàng không thể hy vọng kích cầu vì thắt lưng buộc bụng cũng là cách hỗ trợ nền kinh tế lúc này.

Theo ông Nguyễn Quốc Hùng - Vụ trưởng Vụ Tín dụng các ngành kinh tế (Ngân hàng Nhà nước), ảnh hưởng của dịch bệnh dẫn đến khách hàng gặp khó khăn trong việc trả nợ ngân hàng đúng hạn với dư nợ dự kiến bị ảnh hưởng lên tới khoảng 2 triệu tỷ đồng, chiếm khoảng 23% dư nợ toàn hệ thống. Trong đó tập trung vào các ngành như công nghiệp chế biến - chế tạo, vận tải, dịch vụ lưu trú, ăn uống, du lịch, giáo dục - đào tạo và thực tế này tiềm ẩn rủi ro đối với hoạt động ngân hàng.

“Bức tranh” ngành ngân hàng trong 6 tháng đầu năm được PGS TS Đỗ Hoài Linh, Viện Ngân hàng - Tài chính (Đại học Kinh tế quốc dân) khái quát: “Chưa thoát qua gam màu u ám mà trước hết ở mảng tăng trưởng tín dụng”.

Bởi theo số liệu báo cáo của Ngân hàng Nhà nước nửa đầu năm 2020, tăng trưởng tín dụng chỉ đạt khoảng trên 2%, chưa bằng 1/2 cùng kỳ năm 2019. Hệ thống ngân hàng đã rất tích cực triển khai các chương trình tín dụng hỗ trợ người dân, doanh nghiệp bị ảnh hưởng bởi dịch Covid-19. Cùng với đó, lãi suất cho vay giảm mạnh từ 0,5 - 2,5%, thậm chí có ngân hàng còn giảm lãi suất cho vay tới 3 - 4%/năm.

Ngoài ra, vẫn có một số “điểm sáng” trong hoạt động tín dụng nửa đầu năm là dòng chảy tín dụng vẫn đang hướng nhiều vào các lĩnh vực sản xuất kinh doanh, các lĩnh vực ưu tiên. Đơn cử tín dụng đối với lĩnh vực xuất khẩu tăng 4,94%, lĩnh vực ứng dụng công nghệ cao tăng 2,92%, lĩnh vực công nghiệp hỗ trợ tăng 2,27%...

Điểm sáng thứ hai là hoạt động thanh toán ngân hàng nhận được nhiều cơ hội từ ảnh hưởng của dịch Covid-19 như thay đổi nhận thức, thói quen và hành vi thanh toán không dùng tiền mặt của khách hàng. Kéo theo đó là số lượng và giá trị thanh toán qua thẻ, ngân hàng trực tuyến hay điện thoại di động đều tăng trưởng mạnh, cùng với đó nhiều sản phẩm mới với nhiều tiện ích được áp dụng…

Bên cạnh đó là số doanh nghiệp tạm ngừng kinh doanh tăng đến 33,6% so với cùng kỳ năm 2019, khoảng 2 triệu tỷ đồng dư nợ tín dụng tiềm ẩn rủi ro. Như vậy, ảnh hưởng của dịch bệnh dẫn đến khách hàng không có khả năng trả nợ đúng hạn và đã làm gia tăng tỷ lệ nợ quá hạn, gia tăng nợ xấu. Các dự báo cho thấy tỷ lệ nợ xấu cả năm 2020 sẽ quanh mức 4%.

Cuối cùng là lợi nhuận của hệ thống các tổ chức tín dụng sụt giảm so với kế hoạch. Điều này là hệ quả tất yếu khi tỷ trọng thu của tín dụng vẫn chiếm đa số trong tổng thu của ngân hàng trong khi tăng trưởng tín dụng thấp, cùng với đó là do tăng trưởng thu nhập lãi thuần chậm lại vì các chính sách giảm lãi suất và tăng mạnh trích lập dự phòng rủi ro.

Cú “đá kép” vào ngành ngân hàng

Những ngày đầu tháng 7/2020, trước khi dịch Covid-19 quay trở lại, những con số tăng trưởng cao vẫn được các ngân hàng đặt ra. Như Ngân hàng Phương Đông (OCB), đặt mục tiêu lợi nhuận năm 2020 tăng 36%, đạt 4.400 tỷ đồng, tỷ lệ nợ xấu kiểm soát dưới 2%. Tính đến hết tháng 6, OCB đã hoàn thành 43% kế hoạch lợi nhuận năm 2020, tương đương đạt 1.870 tỷ đồng trước thuế.

Không bị ám ảnh bởi dịch bệnh, Ngân hàng có thị phần cho vay mua ô tô nhiều nhất - đồng nghĩa với rủi ro càng cao khi người dân gặp khó do dịch Covid-19 như: VIB của ông Đặng Khắc Vỹ cũng đặt mục tiêu lợi nhuận đạt tối thiểu 4.500 tỷ đồng, tăng 10% so với thực hiện năm 2019; tăng trưởng tín dụng dự kiến đạt 164,408 tỷ đồng, tăng 24%; tỷ lệ nợ xấu kiểm soát dưới 3%.

Hay như Ngân hàng Á Châu (ACB) bất chấp dịch Covid-19 vẫn quyết tâm “bứt phá” với mục tiêu tăng trưởng tín dụng được đặt ra cho năm 2020 là 11,75%; chỉ tiêu lợi nhuận trước thuế 7.636 tỷ đồng.

Mặc dù bản thân các ngân hàng tự tin là vậy nhưng trong cuộc họp báo về thông tin hoạt động ngân hàng 6 tháng đầu năm – khi dịch Covid-19 đã tạm lắng xuống thì Phó Thống đốc Nguyễn Thị Hồng đã chỉ ra ba khó khăn thách thức trong 6 tháng cuối năm 2020 đó là vấn đề tăng trưởng tín dụng, việc giảm lãi suất và nợ xấu.

Theo đó, dù phụ thuộc diễn biến thị trường nhưng mục tiêu của Ngân hàng Nhà nước là vẫn tiếp tục hạ lãi suất điều hành trong thời gian tới đồng thời tiếp tục xem xét để thực hiện điều chỉnh hạn mức tăng trưởng tín dụng và đề nghị các tổ chức tín dụng cần phải có phương án giảm chi phí, thậm chí giảm lương để có thể hỗ trợ được khách hàng, doanh nghiệp.

Về vấn đề nợ xấu, Phó Thống đốc nhận định khả năng nợ xấu của hệ thống ngân hàng sẽ tăng lên trong những tháng cuối năm.

Ông Trần Đăng Phi - đại diện Cơ quan Thanh tra Giám sát Ngân hàng Nhà nước, cho biết tỷ lệ nợ xấu nội bảng hiện vẫn duy trì dưới 2% nhưng nợ xấu tiềm ẩn trong 3 tháng gần đây (từ tháng 3-5) có chiều hướng tăng do tác động của dịch Covid-19 nhưng vẫn nằm trong tầm kiểm soát của các tổ chức tín dụng.

Tuy nhiên, vài tuần sau cuộc họp dịch Covid-19 tiếp tục bùng phát trở lại khiến số ca nhiễm gia tăng và số người tử vong vì Covid-19 chưa có dấu hiệu dừng lại càng cho thấy tới đây ngành ngân hàng sẽ chồng chất khó khăn. Thậm chí, các chuyên gia kinh tế còn dự báo “vực xoáy” vẫn đang chờ ngân hàng ở phía trước nếu dịch Covid-19 không sớm ngăn chặn được tốc độ lây lan của dịch.

Chuyên gia kinh tế TS Nguyễn Trí Hiếu cho rằng, trong bối cảnh dịch Covid-19 quay trở lại, tất cả các ngành đều bị tác động mạnh, đặc biệt ngành ngân hàng. Sự tác động mạnh đây là do các hoạt động kinh tế đã phần nào thuyên giảm, qua việc cách ly TP. Đà Nẵng cũng như các biện pháp phòng chống khác ở trong nền kinh tế. Cộng thêm chi phí về y tế và xã hội càng ngày càng tăng.

Trong tình hình này, các ngân hàng cũng chịu tác động rất mạnh, trong nửa đầu năm các ngân hàng báo lãi với “tinh thần” khả quan. Nhưng theo dự báo trong quý III và quý IV năm nay có lẽ sẽ không có kết quả tốt như nửa đầu năm. Bởi các hoạt động vay, cho vay bị giảm và sẽ tiếp tục giảm trong thời gian tới.

Cùng với đó, các hoạt động vay và cho vay từ hồi đầu năm đã suy yếu so với cùng kỳ năm ngoái dẫn đến tỷ lệ tăng trưởng trong nửa đầu năm 2020 có hơn 3%, thấp hơn nhiều so với những năm trước. Dự báo, trong 2 quý cuối năm sẽ càng ảnh hưởng nhiều hơn và tăng trưởng tín dụng sẽ còn thấp hơn nửa đầu năm.

Như vậy, bức tranh lợi nhuận trong 6 tháng đầu năm 2020 cho thấy lợi nhuận ngân hàng chủ yếu dựa vào sự tăng trưởng tích cực trong hoạt động kinh doanh. Tuy nhiên, khi nguồn thu vẫn còn phụ thuộc chính từ tín dụng cũng sẽ tiềm ẩn những rủi ro đáng kể cho các ngân hàng. Bởi với xu hướng tăng cho vay tiêu dùng, chủ yếu vẫn là cho vay mua nhà, đầu tư và cho vay các doanh nghiệp bất động sản thì lợi nhuận cao cũng sẽ đi kèm rủi ro nợ xấu tăng cao. Chưa kể, sức hấp thụ vốn của nền kinh tế yếu vì dịch Covid-19 ảnh hưởng nhiều đến niềm tin của khu vực kinh tế tư nhân như một “vực xoáy” chờ ngân hàng phía trước.

Ngọc An