Tình hình hiện tại và khu vực tranh chấp

Ít nhất 20 binh sĩ Ấn Độ đã thiệt mạng trong cuộc ẩu đả đẫm máu với quân đội Trung Quốc hôm thứ Hai (15/6) tại Thung lũng Galwan, gần Aksai Chin, khu vực do Trung Quốc kiểm soát nhưng cả hai nước đều tuyên bố chủ quyền. Hiện chưa rõ có bao nhiêu lính Trung Quốc chết.

Cả hai bên đều cáo buộc bên kia vượt qua biên giới thực tế, Đường kiểm soát thực tế (LAC) chạy dọc theo khu vực phía tây của thung lũng.

Các cuộc gặp gỡ giữa lãnh đạo quân đội hai bên đã diễn ra nhưng vẫn chỉ là những tuyên bố, và có thể mọi chuyện sẽ không bao giờ trở nên rõ ràng.

Hai nước láng giềng sở hữu vũ khí hạt nhân hiện đang cố gắng giảm căng thẳng nhanh chóng, trong khi những người có quan điểm hiếu chiến và diều hâu ở cả hai bên đều có quan điểm cứng rắn về những tranh chấp lãnh thổ.

Về phần mình, Trung Quốc đã chuyển một số lượng lớn binh lính và vũ khí tới khu vực, trong khi Ấn Độ cũng củng cố vị thế của mình, mặc dù New Delhi ít nói về sức mạnh quân sự của họ ở đó.

Aksai Chin, khu vực tranh chấp, được tuyên bố là một phần của Tân Cương của Trung Quốc và Ladakh của Ấn Độ. Đây là khu vực lạnh lẽo và khắc nghiệt, với tuyết phủ quanh năm khi mọi thứ đóng băng ngay cả trong mùa hè.

Nó nằm cao trên dãy Himalaya, có độ cao trung bình là 14.000 feet (4.200 mét), gần gấp đôi chiều cao có thể gây ảo giác với những người sợ cao. Có nghĩa là bất kỳ người nào ở khu vực này cũng có cảm giác xuất hiện bị đau đầu, buồn nôn và mệt mỏi.

Độ cao và nhiệt độ đóng băng có thể đã góp phần vào số người chết ở cuộc đụng độ giữa hai bên hôm thứ Hai. Quân đội Ấn Độ ban đầu xác nhận ba người thương vong, nhưng sau đó cho biết thêm 17 binh sĩ chết do "tiếp xúc với nhiệt độ dưới 0 ở địa hình cao độ khiến họ không chịu nổi vết thương".

Trong cuốn sách về khu vực của mình, nhà sử học người Anh Neville Maxwell mô tả nó như một "vùng đất không có đàn ông, nơi không có gì có thể lớn lên và không có ai sinh sống".

Thế mà, Ấn Độ và Trung Quốc đã tạo ra một cuộc chiến tại đây vào năm 1962, khiến hàng ngàn người thiệt mạng ở cả hai phía. Khu vực này cũng đã chứng kiến ​​nhiều trận đánh đấm và đụng độ nhỏ giữa lính biên phòng và những tuyên bố phẫn nộ từ Bắc Kinh hoặc New Delhi cáo buộc người kia tìm cách vượt qua biên giới thực tế, bao gồm cả những cuộc xung đột kéo dài một tháng qua và cuộc giao tranh hôm thứ Hai vừa qua.

Vậy tại sao khu vực này rất quan trọng đối với cả hai bên?

Lãnh thổ tranh chấp

Đường kiểm soát thực tế, biên giới thực tế, được xác định một cách lỏng lẻo, xuất hiện từ cuộc chiến tranh biên giới Trung-Ấn năm 1962, mà nó xuất phát từ những bất đồng lãnh thổ có lịch sử lâu đời. Như Maxwell viết trong cuốn sách "Chiến tranh Trung Quốc của Ấn Độ", chủ quyền đối với khu vực Aksai Chin luôn bị lẫn lộn.

Trong phần lớn những năm 1800, dãy Himalaya là trọng tâm của sự cạnh tranh quân sự và chính trị giữa ba đế chế Nga, Anh và Trung Quốc, với cả ba nước đều tuyên bố chủ quyền ở nhiều khu vực. Phi thực dân hóa chỉ mang lại thêm sự nhầm lẫn và ác cảm, đặc biệt là sau khi Pakistan chia rẽ với Ấn Độ sau khi giành độc lập.

Aksai Chin là một phần của Kashmir rộng lớn hơn, và sau cuộc chiến đẫm máu giữa Pakistan và Ấn Độ năm 1947 dẫn đến sự phân chia khu vực đó, biên giới giữa Trung Quốc và Ấn Độ bị bỏ lại.

Ấn Độ tuyên bố khu vực này là một phần của Ladakh, một vùng lãnh thổ miền núi xa xôi phía đông thung lũng Kashmir, cho đến năm ngoái là một phần của bang Jammu và Kashmir do Ấn Độ kiểm soát nhưng bán tự trị, một phần của khu vực tranh chấp rộng lớn hơn đã kết thúc trong sự kiểm soát của Ấn Độ sau cuộc chiến năm 1947 với Pakistan.

"Trong khi Ấn Độ công nhận cái gọi là đường McMahon", ở thời kỳ thuộc địa của Anh, nhà phân tích Larry Wortzel viết trong một báo cáo của quân đội Hoa Kỳ, "Trung Quốc không bao giờ chính thức chấp nhận nó, thay vào đó là 'biên giới thói quen' tồn tại giữa các dân tộc liền kề trong nhiều thập kỷ trước".

Điều này tạo ra một hiện trạng khó chịu vẫn tồn tại đến ngày nay, nơi mà cả hai bên đều không đồng ý ở biên giới, cả hai thường xuyên cáo buộc bên kia vượt qua nó hoặc tìm cách mở rộng lãnh thổ của họ, và lý do xung đột rất dễ xảy ra.

Chất xúc tác xung đột

Nguồn gốc của cuộc khủng hoảng hiện nay, theo Harsh V. Pant, giáo sư về Quan hệ quốc tế tại Đại học King, London, có thể xuất phát từ việc hủy bỏ của Ấn Độ vào năm ngoái về tình trạng đặc biệt được trao cho Jammu và Kashmir, và sự chia rẽ của người Ấn Độ trước đây về một nhà nước thành hai lãnh thổ.

"Kể từ đó, đã có những lo lắng ở Trung Quốc rằng Ấn Độ sẽ gây khó khăn cho Trung Quốc trong tương lai", ông Pant nói. "Nó đe dọa kết nối khu vực Trung Quốc với Pakistan, nơi họ có hành lang kinh tế. Họ lo lắng về việc Ấn Độ bị hủy bỏ tình trạng đặc biệt và cách Ấn Độ hiện đang nhìn Ladakh một cách chiến lược. Họ cũng lo lắng về việc xây dựng cơ sở hạ tầng".

Cuộc khủng hoảng lớn gần nhất trong khu vực, một cuộc đình chiến kéo dài hàng tháng trên lãnh thổ tranh chấp ở Doklam năm 2017, cũng liên quan đến việc xây dựng cơ sở hạ tầng.

Không có chỗ cho xung đột

Đối với tất cả các mối quan tâm về việc tăng cường quân sự ở cả hai bên, bất kỳ cuộc xung đột nào trong khu vực sẽ trở nên khó khăn đặc biệt.

Địa điểm của cuộc đối đầu mới nhất, Thung lũng Galwan, là một cao nguyên tương đối thấp, nơi quân đội có thể di chuyển dễ dàng hơn. Đó cũng là nơi xảy ra tranh chấp bắt đầu cuộc chiến năm 1962.

Điều kiện trong mùa đông - lạnh buốt với tuyết rơi dày - có thể khiến phần lớn diện tích không thể tiếp cận, tuy nhiên, có nghĩa là cơ hội cho các cuộc diễn tập rất mỏng. Ngay cả trong mùa hè, khi điều kiện tốt hơn, thì độ cao, thời tiết và nhiệt độ vẫn khiến mọi thứ trở nên khó khăn hơn, từ các thao tác đơn giản đến việc tiếp tế, chứ đừng nói tới một cuộc xung đột quân sự toàn diện.

"Hoạt động trên 4.000 mét, thì cả quân đội Ấn Độ và Trung Quốc đều biết rõ, thay đổi gần như mọi khía cạnh của chiến tranh", Milliff, chuyên gia MIT, viết trong “War on the Rocks” hồi đầu tháng này.

"Các binh sĩ phải mất nhiều ngày để thích nghi với bất kỳ độ cao nào trên 2.400 mét (cao hơn một chút so với Santa Fe, New Mexico), do đó tốc độ mà quân tiếp viện đến có thể chậm hơn tốc độ phương tiện giao thông của họ”.

Rủi ro tăng quá nhanh có thể rất nguy hiểm, ngay cả đối với những người lính trẻ khỏe mạnh, bao gồm cả các bệnh nhân mắc bệnh phổi và não. "Trong cuộc chiến tranh biên giới Trung-Ấn năm 1962, một số đơn vị Ấn Độ đã bỏ qua việc thích nghi và tiến thẳng đến các độ cao cực đoan ở Kashmir và Sikkim", Milliff viết.

"Gần 15% binh sĩ trong các đơn vị vội vã đã bị phù phổi, nguyên nhân hàng đầu gây tử vong liên quan đến độ cao, có thể tiến triển từ các triệu chứng ban đầu đến tử vong chỉ trong 12 giờ đối với những người khỏe mạnh”.

Mọi thứ đều chịu áp lực ở độ cao này. Động cơ diesel gặp khó khăn khi hoạt động, máy bay trực thăng phải cắt giảm tải trọng, và lượng vật tư cần thiết để giữ khỏe cho binh lính khi ở độ cao hơn nhiều. Ngay cả việc bắn súng cũng có thể khó khăn hơn, với pháo và súng đòi hỏi phải quan trắc kỹ để đối phó với không khí loãng hơn.

"Ngay cả khi độ cao không phải là một yếu tố, địa hình dọc biên giới Ấn Độ-Trung Quốc vẫn sẽ làm phức tạp các hoạt động quân sự", Milliff nói.

"Cao nguyên Himalaya không bằng phẳng như mặt trận trung tâm ở châu Âu, cũng không có khả năng vận hành xe tăng như các sa mạc ở Iraq, hoặc dọc biên giới giữa miền tây Ấn Độ và miền nam Pakistan”.

Có quá nhiều yếu tố để hai bên hạ nhiệt cho những cái đầu nóng. Điều cần thiết lúc này là chăm sóc cho những người bị thương của họ và ngồi vào bàn đàm phán để giảm bớt căng thẳng.

Mọi sự chú ý lúc này đang chuyền về phía các nhà lãnh đạo ở New Delhi và Bắc Kinh và liệu họ có thể tránh được một cuộc xung đột hiện tại vượt khỏi tầm kiểm soát thành một cuộc xung đột khó khăn và tốn kém.