Kế hoạch mua than từ khu khai thác nhỏ lẻ

Hai năm trước, Tổng thống Andrés Manuel López Obrador đã ban hành kế hoạch hồi sinh các nhà máy nhiệt điện than ở miền bắc Mexico và ưu tiên mua than từ những mỏ nhỏ nhất. Việc mua hàng là một phần trong chính sách của Tổng thống nhằm mang lại nhiều thu nhập hơn cho những người dân Mexico nghèo khó.

Tuy nhiên, lợi bất cập hại, động thái này vô tình đã “đánh thức” hình thức khai thác than nguy hiểm đến mức các nhà lập pháp ở cả hai viện của Quốc hội Mexico đã cố gắng cấm nó một thập kỷ trước.

Vậy tại sao người ta lại đánh giá đây là hình thức khai thác khan nguy hiểm? Các chuyên gia cho rằng các mỏ than có diện tích quá hẹp, kỹ thuật thô sơ đến mức mỗi lần chỉ có thể hạ một công nhân khai thác vào trong, ngoài ra mỗi lần chỉ khai thác được một thùng than. Nhiều chuyên gia còn gọi những mỏ than này là những chiếc “hố” hoặc “giếng nhỏ”. Ở những nơi này thường không có lối thoát an toàn, trục phụ do đó người lao động sẽ không thể được đảm bảo an toàn tuyệt đối.

Vào ngày 3/8, khoảng 15 người đàn ông làm việc bên trong mỏ Pinabete ở Sabinas, Coahuila, khoảng 70 dặm (115 km) về phía tây nam của Eagle Pass, Texas, sau khi bơm nước để bắt đầu công cuộc đào than, nước chảy nhanh đến bất ngờ đã thổi bay rất nhiều giá đỡ bằng gỗ, đến mức tạo thành các rào cản nổi, công cuộc giải cứu người lao động của các đội cứu hộ chìm trong vô vọng.

Năm công nhân đã tìm cách thoát ra ngoài khi khu mỏ ngập nước, nhưng không có liên lạc với những người còn lại.

Khai thác than là một phần trong nỗ lực của Tổng thống Mexico nhằm củng cố cơ sở sản xuất điện (Ủy ban Điện lực Liên bang. Tuy nhiên, không chỉ chính sách bị lên án bởi các nhà môi trường; nhiều người cũng cho rằng nó gây nguy hiểm cho các thợ mỏ.

“Ý tưởng mua nhiều than từ các nhà sản xuất nhỏ lẻ đã làm phát sinh thị trường chợ đen với việc khai thác các mỏ thiếu các biện pháp bảo vệ cuộc sống của người lao động,” Miguel Riquelme, Thống đốc bang Coahuila và là thành viên của Đảng Cách mạng Thể chế đối lập, cho biết sau vụ tai nạn.

Sau đó, chính phủ đã bảo vệ quyết định mua khoảng 2/3 than để sản xuất điện từ các mỏ nhỏ.

Tai nạn tại các mỏ than nhỏ thường xuyên xảy ra.

Vào tháng 6/2021, 7 thợ mỏ đã thiệt mạng tại một mỏ nhỏ tương tự ở thị trấn Muzquiz, cách Eagle Pass, Texas khoảng 80 dặm (130 km) về phía tây nam. Trục ở mỏ Micarán cũng bị ngập nước và sập một phần, và phải mất nhiều ngày mới có thể vớt được thi thể của các thợ mỏ.

Các mặt than nằm ngang trải ra từ đáy trục và được đóng bằng các cọc gỗ với phương thức đào thủ công. Tại một số mỏ, nhiều thiết bị và động cơ khai thác từ lâu đã cũ kĩ, thô sơ, không đủ tiêu chuẩn để khai thác than. Các nhà làm luật đã biết sự nguy hiểm của trục dọc hẹp, không được gia cố; tích tụ khí nổ và nguy cơ lũ lụt là phổ biến.

Kể từ năm 2012, các nhà lập pháp Mexico đã cố gắng thông qua đạo luật để loại bỏ những mỏ khai thác thô sơ như vậy. Thảm kịch năm 2006 tại mỏ Pasta de Conchos gần đó, nơi 65 thợ mỏ thiệt mạng sau khi tích tụ khí gas gây ra cháy nổ, vẫn còn nguyên trong tâm trí của nhiều người dân. Đó là một mỏ có quy mô lớn hơn, tuy nhiên vấn đề giám sát khí đốt được chứng minh là không đủ.

Vào năm 2013, một dự luật tại hạ viện nêu rõ, "Các hoạt động khai thác than có những rủi ro chung, bởi vì kỹ thuật của chúng là thủ công và thô sơ ... Các hoạt động khai thác rủi ro phải được giảm thiểu hoặc loại bỏ." Tuy nhiên, đến nay những dự luật đó vẫn chưa đi vào thành luật.

Nhà hoạt động an toàn mỏ Cristina Auerbach lưu ý rằng than đá rất nhạy cảm về mặt chính trị ở Coahuila, Mexico đặc biệt là đối với những cộng đồng nghèo khó từng kiếm sống từ nó.

Bà chia sẻ, từ những năm 2006 đến năm 2021, đã có ít nhất 80 thợ mỏ thiệt mạng trong các vụ tai nạn ở Coahuila. “Các doanh nghiệp nhỏ nhất trong vùng than là bấp bênh nhất, ví dụ như Pinabete.

Tổng thống López Obrador muốn loại bỏ tình trạng lạm thu và tham nhũng trong việc mua than, nhưng dường như đã thất bại.

Đây không phải là lần đầu tiên các mỏ than Coahuila bị cáo buộc hoạt động bất hợp pháp; những người khai thác kiếm được ít nhất 200 USD mỗi tuần và ngay cả khi một vài thanh tra chính phủ phát hiện ra vi phạm, thật khó để đóng cửa những mỏ than như vậy.

Lê Na (Theo AP)